Die Antwort wurde namens der Bundesregierung mit Schreiben des Bundesministeriums für Bildung und Forschung vom 28. März 2019 übermittelt. Die Drucksache enthält zusätzlich – in kleinerer Schrifttype – den Fragetext. Deutscher Bundestag Drucksache 19/8901 19. Wahlperiode 01.04.2019 Antwort der Bundesregierung auf die Kleine Anfrage der Abgeordneten Olaf in der Beek, Frank Sitta, Grigorios Aggelidis, weiterer Abgeordneter und der Fraktion der FDP – Drucksache 19/8394 – Blaue Biotechnologie fördern V o r b e m e r k u n g d e r F r a g e s t e l l e r Der Terminus „Blaue Biotechnologie“ umfasst alle biotechnologischen Anwendungen , die sich aquatische Organismen (marine und limnische) zunutze machen oder auf diese abzielen. Führende Wissenschaftler sehen die blaue Biotechnologie als richtungsweisende Technologie an, um weltweiten sozioökologischen und -ökonomischen Herausforderungen wie der Bereitstellung von nachhaltigen Nahrungsmitteln und Energieressourcen gerecht zu werden (www.ime.fraunhofer.de/content/dam/ime/de/documents/MB/Flyer_Broschueren/ VLS_Blaue%20Biotechnologie.pdf: S. 4). Ein weiterer Beleg für den Trend zur blauen Biotechnologie stellt der FAO- Weltfischereibericht (2018) dar. Demnach ist die Aquakultur der am schnellsten wachsende Produktionsbereich bei der Herstellung tierischer Nahrungsmittel (FAO, SOFA 2018: State of world fisheries and aquaculture). Auf europäischer Ebene gibt es mit dem Netzwerk „ERA-MBT“ (European Research Area Network, Marine Biotechnology) bereits einen transnationalen Ansatz für die Forschung im Bereich mariner Biotechnologie. Es handelt sich dabei um eine Kooperation von 19 Förderorganisationen aus 14 Ländern, die der wissenschaftlichen Zusammenarbeit zwischen EU und assoziierten Staaten auf dem Gebiet der marinen Biotechnologie dient. Die Initiative wird von der gemeinsamen Erkenntnis der Projektpartner angetrieben, dass Europas marine Ökosysteme und Organismen größtenteils noch zu wenig erforscht und untersucht sind – gleichwohl Europa ein breites Spektrum unterschiedlicher mariner Ökosysteme mit enormer biologischer Vielfalt aufzuweisen hat (www.bmbf.de/ foerderungen/bekanntmachung-1287.html). Ziel der Initiative ist es, durch die koordinierte Nutzung und Anwendung der blauen Biotechnologie einen wertvollen Beitrag zur Lösung drängender gesellschaftlicher Probleme in den Themenfeldern Umweltschutz, menschliche Gesundheit , nachhaltige Versorgung mit Lebensmitteln, Energie und anderen Gütern zu leisten (www.ptj.de/projektfoerderung/biooekonomie/era-mbt). Gerade aufgrund dieser Potenziale spielt die blaue Biotechnologie, wovon die marine Biotechnologie einen erheblichen Anteil ausmacht, auch eine entschei- Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. Drucksache 19/8901 – 2 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode dende Rolle für Entwicklungs- und Schwellenländer, die insbesondere im Bereich der Nahrungsmittelversorgung und der Gesundheit vom Ausbau dieser Technologie profitieren können. Die weitere Erforschung und Entwicklung der blauen Biotechnologie ist aus Sicht der Fragesteller immens wichtig, um beispielsweise die Artenvielfalt unserer Meere zu bewahren, neue Arzneimittel oder industriell verwertbare Enzyme zu entdecken. Darüber hinaus soll aus Sicht der Fragesteller die blaue Biotechnologie zum Zweck der o. g. Bereiche auch im Rahmen der Entwicklungszusammenarbeit stärker genutzt werden. 1. In welchen konkreten Bereichen sieht die Bundesregierung das größte Nutzungspotenzial der blauen Biotechnologie in Deutschland? Das größte Nutzungspotenzial wird in der Erschließung einer Vielfalt originärer Ausgangsmaterialien für biotechnologische Anwendungen gesehen. Dies können Enzyme für Anwendungen in der Bioindustrie, bioaktive Substanzen für medizinische Anwendungen oder aber Substanzen für die Anwendung im Bereich der Lebensmittel- und/oder Biomasseproduktion sein. Damit Potenziale nachhaltig und umweltschonend erschlossen werden können, bedarf es erheblicher Forschungs- und Entwicklungsleistungen. 2. In welchen konkreten Bereichen sieht die Bundesregierung das größte Nutzungspotenzial der blauen Biotechnologie in Entwicklungs- und Schwellenländern ? Zum jetzigen Zeitpunkt stehen hohe Kapazitäts- und Kostenanforderungen einer entwicklungspolitischen Anwendung der blauen Biotechnologie in Entwicklungs - und Schwellenländern entgegen. Das größte unmittelbare Nutzungspotenzial wird in nachhaltigen Aquakulturverfahren zur Produktion von tierischem Eiweiß zur Erreichung und Erhaltung der Ernährungssicherheit sowie zur Einkommens - und Beschäftigungsgenerierung gesehen. 3. In welchen Bereichen sieht die Bundesregierung nachhaltige wirtschaftliche Potenziale für die Aquakultur in Deutschland sowohl on- als auch off-shore (on-shore = landbasiert)? Die Bundesregierung und die Länder haben 2014 gemeinsam einen Nationalen Strategieplan Aquakultur erstellt. Darin werden quantitative Entwicklungsziele für Aquakultur in Deutschland benannt. Da 2017 die Erreichung der Ziele mit Ausnahme der Muschelproduktion in der Nordsee nicht absehbar war, wurde durch das Bundesministerium für Ernährung und Landwirtschaft (BMEL) eine Perspektivstudie zur Aquakultur in Deutschland beauftragt. Die Studie weist ein begrenztes Steigerungspotenzial aus. Dies gilt für Durchflussanlagen (Forellen), Süßwasserkreislaufanlagen sowie für die Stabilisierung der Muschelproduktion in der Nordsee. Das Potenzial anderer Produktionszweige der Aquakultur schätzt die Studie unter den gegebenen rechtlichen, technischen und ökonomischen Rahmenbedingungen als eher gering ein. Drucksache 19/8901 – 2 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 3 – Drucksache 19/8901 4. In welchen Bereichen sieht die Bundesregierung nachhaltige wirtschaftliche Potenziale für die Aquakultur in Entwicklungsländern und Schwellenländern sowohl on- als auch off-shore? Die Bundesregierung unterstützt im Rahmen der Entwicklungszusammenarbeit Maßnahmen zur Förderung von kleinbäuerlichen sowie wirtschaftlich und ökologisch nachhaltigen Aquakultursystemen mit dem Ziel der Ernährungssicherung und Einkommensschaffung. Das größte wirtschaftliche Potenzial für Entwicklungsländer liegt im Bereich des Exports von Fisch und Meeresfrüchten (Shrimps, Pangasius, Tilapia und hochpreisige Meeresfische). In Schwellenländern ist es die Gewinnung von hochwertigen Rohstoffen für Nahrungs- und Futtermittel sowie für technische Anwendungen. Die Bedingungen für eine Offshore-Produktion sind in vielen Entwicklungs- und Schwellenländern aufgrund geringerer jahreszeitlicher Temperaturschwankungen günstiger als in Deutschland. Die Bundesregierung unterstützt das Bestreben der Länder für eine Nachhaltigkeit der Produktionssysteme in verschiedenen Zielregionen durch die wissenschaftlichtechnische Zusammenarbeit. 5. Wie schätzt die Bundesregierung das Potenzial der integrierten multitrophischen Aquakultur (IMTA) ein, mithilfe derer „On-Shore“-Organismen unterschiedlicher Trophiestufen wie Fische, Muscheln und Algen in einem gemeinsamen System gezielt zu kultivieren sind (www.ime.fraunhofer.de/ content/dam/ime/de/documents/MB/Flyer_Broschueren/VLS_Blaue%20 Biotechnologie.pdf : S. 8)? Die IMTA-Methode zur Co-Kultivierung wirtschaftlich relevanter mariner Organismen ist ein vielversprechender integrierter Ansatz. Er hat sich in verschiedenen Bereichen der Bioökonomie bereits bewährt. Bis zu einer breiten Anwendung der IMTA-Methode in der kommerziellen Lebensmittelproduktion besteht noch ein substanzieller Entwicklungsaufwand. Technische und wirtschaftliche Probleme stehen einer Nutzung in Deutschland entgegen. Temperaturbedingte jahreszeitliche Schwankungen in Deutschland und assoziierte Restriktionen im Kontext von Nährstofffreisetzung aus der Aquakultur bzw. Nährstoffaufnahme durch Muscheln und Algen gestalten die Umsetzung im Freiland schwierig. Jahreszeitabhängig müssen verschiedene Algenarten kultiviert werden. Insbesondere bei Indoor-Anlagen ist ein wirtschaftlicher Betrieb wegen des Flächenbedarfs der extraktiven Komponenten (Muscheln, Algen) derzeit nicht möglich. Darüber hinaus wird auf die Einschätzung der Autoren der in der Antwort zu Frage 3 genannten Perspektivstudie zur Aquakultur in Deutschland verwiesen. 6. Welche konkreten Projekte und/oder Maßnahmen mit welchem finanziellen Volumen hat die Bundesregierung seit der Bekanntmachung der ERA-MBT- Initiative in den Jahren 2016, 2017 und 2018 im Bereich der blauen Biotechnologie gefördert? Das Bundesministerium für Bildung und Forschung (BMBF) hat im Rahmen der Förderung des ERA-Net ERA-MBT seit 2017 sechs transnationale Verbundvorhaben mit insgesamt zehn Projektpartnern gefördert. Das Fördervolumen in Deutschland beträgt 3,138 Mio. Euro. Für Einzelheiten wird auf die Übersicht in Anlage 1* verwiesen. * Von einer Drucklegung der Anlagen wurde abgesehen. Diese sind auf der Bundestagsdrucksache 19/8901 auf der Internetseite des Deutschen Bundestages abrufbar. Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 3 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. Drucksache 19/8901 – 4 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Unabhängig vom ERA-NET hat das BMEL im Zeitraum 2013 bis 2018 Vorhaben mit Mitteln in Höhe von 27,174 Mio. Euro gefördert. Eine Übersicht zu BMELgeförderten Vorhaben in den Bereichen „Fisch, Fischerei, Seefisch, Aquakultur, Algen, marine, auch mit Biotechnologie, ICT“ gibt Anlage 2*. 7. Welche Unternehmen der gewerblichen Wirtschaft, die gemäß der ERA- MBT-Förderungsbedingungen antragsberechtigt waren, wurden in den Jahren 2016, 2017 und 2018 mit welchen finanziellen Volumen innerhalb der Forschungsinitiative unterstützt (www.ptj.de/projektfoerderung/biooekonomie/ era-mbt)? 8. Wie groß war der Anteil von kleinen und mittleren Unternehmen (KMU), auf die gemäß der ERA-MBT-Förderungsbedingungen ein besonderer Fokus gesetzt wurde, innerhalb der Forschungsinitiative in den Jahren 2016, 2017 und 2018 an der Gesamtzahl der Zuwendungsempfänger (www.ptj.de/projekt foerderung/biooekonomie/era-mbt)? 9. Wie groß war der Anteil von kleinen und mittleren Unternehmen (KMU), auf die gemäß der ERA-MBT-Förderungsbedingungen ein besonderer Fokus gesetzt wurde, innerhalb der Forschungsinitiative ERA-MBT in den Jahren 2016, 2017 und 2018 an der Gesamtheit der Zuwendungsmittel (www.ptj.de/ projektfoerderung/biooekonomie/era-mbt)? Die Fragen 7 bis 9 werden im Zusammenhang beantwortet. Im Rahmen des ERA-Net ERA-MBT werden insgesamt zehn Projektpartner in sechs Verbundprojekten gefördert. Ein Zuwendungsempfänger, die L3 Scientific Solutions aus Geesthacht, war ein KMU und wurde mit ca. 204 000 Euro gefördert . Dies entspricht 6,5 Prozent der Fördermittel. 10. Welche weiteren Projekte und Maßnahmen mit welchem finanziellen Volumen außerhalb der ERA-MBT-Forschungsinitiative des BMBF unterstützt die Bundesregierung auf a) nationaler und b) internationaler Ebene im Bereich der blauen Biotechnologie? Auf die Antwort zu Frage 6 wird verwiesen. 11. Inwieweit sind Akteure aus der Wissenschaft bei der Ausgestaltung des Tätigkeitsfeldes der ERA-MBT-Forschungsinitiative involviert? 12. Inwieweit sind Akteure aus der freien Wirtschaft bei der Ausgestaltung des Tätigkeitsfeldes der ERA-MBT-Forschungsinitiative involviert? Die Fragen 11 und 12 werden im Zusammenhang beantwortet. Im Vorfeld der Veröffentlichung der transnationalen Förderbekanntmachung des ERA-Net ERA-MBT wurde eine internationale Beratungsgruppe aus Vertreterinnen und Vertretern von Wissenschaft und Wirtschaft berufen, die einen strategischen Handlungsplan erarbeitet hat. Dabei wurde auf Vorarbeiten der CSA-MBT * Von einer Drucklegung der Anlagen wurde abgesehen. Diese sind auf der Bundestagsdrucksache 19/8901 auf der Internetseite des Deutschen Bundestages abrufbar. Drucksache 19/8901 – 4 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 5 – Drucksache 19/8901 („Co-ordination Support Action – Marine Biotechnology) zurückgegriffen. Im BMBF hat ein Fachgespräch stattgefunden, an dem deutsche Akteure der marinen Biotechnologie aus Wissenschaft und Industrie teilnahmen. 13. Nach welchen Kriterien werden die Projektpartner im Rahmen der ERA- MBT-Forschungsinitiative ausgewählt? Die Auswahl der Vorhaben erfolgte mithilfe eines internationalen Peer-Review- Verfahrens und folgender Bewertungskriterien: – relevance to funding priority and/or technological excellence; – quality and effectiveness of the scientific and technological methodology and work plan; – quality and efficiency of the implementation and management; – potential impact and prospects for the transfer of results into industrial application . 14. Setzt sich die Bundesregierung auf internationaler Ebene im internationalen Rat für Meeresforschung (ICES = International Council for the Exploration of the Sea) für die Forschung und Entwicklung von blauer Biotechnologie ein? Wenn ja, in welcher Form? Wenn nein, warum nicht? Die Bundesregierung setzt sich nicht dafür ein. Die Schwerpunktaufgabe des Internationalen Rates für Meeresforschung (ICES) besteht in der kontinuierlichen Analyse von Meeresökosystemen und ihrer Fischbestände. Auf dieser Basis erarbeitet der ICES Empfehlungen zum Schutz und zur Erhaltung der Meeresökosysteme bzw. der nachhaltigen Bewirtschaftung von Fischbeständen. Forschung im Bereich der blauen Biotechnologie gehört hingegen nicht zu den Aufgaben des ICES. 15. Unterstützt die Bundesregierung im Rahmen der Entwicklungszusammenarbeit Projekte und/oder Maßnahmen, um das Know-how von blauer Biotechnologie auch Entwicklungs- und Schwellenländern zur Verfügung zu stellen ? Wenn ja, in welcher Form? Wenn nein, warum nicht? Die Bundesregierung unterstützt im Rahmen der Entwicklungszusammenarbeit keine entsprechenden Projekte und/oder Maßnahmen. Sie verfolgt andere Maßnahmen zur Förderung von nachhaltiger Aquakultur in Entwicklungsländern. Im Übrigen wird auf die Antwort zu Frage 4 verwiesen. 16. Unterstützt die Bundesregierung im Rahmen der Entwicklungszusammenarbeit Projekte und/oder Maßnahmen von On-Shore-Aquakulturanlagen wie die o. g. IMTA, um überfischte Küstenregionen in Entwicklungs- und Schwellenländern zu entlasten? Die Bundesregierung unterstützt im Rahmen der Entwicklungszusammenarbeit keine mit IMTA vergleichbare Aquakulturanlage. Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 5 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. Drucksache 19/8901 – 6 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode 17. Wie schätzt die Bundesregierung angesichts des expandierenden Zukunftsfeldes „blaue Biotechnologie“ das Risiko an mangelndem akademischen Nachwuchs und Fachkräftemängel ein? Eine spezifische Abgrenzung von Berufen in der „blauen Biotechnologie“ ist nicht möglich. Auf die Antwort der Bundesregierung zu Frage 5 der Kleinen Anfrage der Fraktion der FDP auf Bundestagsdrucksache 19/7547 wird verwiesen. 18. Wie schätzt die Bundesregierung das Potenzial von Algen, als Photobioreaktor CO2 einzuspeichern, besonders im Hinblick auf Speichereffizienz, Speicherkapazität und Skalierbarkeit des Systems, ein? Als phototrophe Organismen wandeln Algen mithilfe der Photosynthese absorbierte Strahlungsenergie unter Verbrauch von CO2 und Wasser in Biomasse um. Die Synthese eines Gramms Algenbiomasse benötigt zwischen 1,6 und 2 Gramm CO2. Eine industrielle Biomasseproduktion erfordert große CO2-Massenströme, die aus Abgasströmen von Energie- und Industrieanlagen bereitgestellt werden könnten. Rein technisch betrachtet wäre eine Skalierung aufgrund bereits am Markt verfügbarer modularer Bauweisen von Photobioreaktorsystemen möglich. Potenzialstudien zur Ressourcenverfügbarkeit und zum Ressourcenpotenzial von Algen sind bis dato nicht vorhanden. Eine abschließende Beurteilung zur Skalierbarkeit des Systems ist nicht möglich. 19. Wie schätzt die Bundesregierung das Potenzial der marinen Mikroalge Phaeodactylum tricornutum zur Herstellung von essentiellen Omega-3-Fettsäuren ein (www.ime.fraunhofer.de/content/dam/ime/de/documents/MB/ Flyer_Broschueren/VLS_Blaue%20Biotechnologie.pdf: S. 14)? Die Herstellung von Omega-3-Fettsäuren wird aktuell erforscht. Es existiert eine kommerzielle biotechnologische Produktion von Omega-3-reichen Ölen mithilfe der Mikroalge Schizochytrium für Aquakulturfuttermittel (VERAMARIS: Gemeinschaftsprojekt der Unternehmen DSM und Evonik Industries). Ob eine Produktion auf der Basis von Phaeodactylum sp. wirtschaftlich etabliert werden kann, kann die Bundesregierung nicht abschätzen. 20. Setzt sich die Bundesregierung dafür ein, dass Forschungsarbeiten im Bereich der Kryonkonservierung (Aufbewahren von Zellen oder Gewebe durch Einfrieren in flüssigem Stickstoff) gefördert werden, um ein wichtiges Instrument zur Bewahrung der Artenvielfalt unserer Meere zu unterstützen (www.ime.fraunhofer.de/content/dam/ime/de/documents/MB/Flyer_ Broschueren/VLS_Blaue%20Biotechnologie.pdf : S. 9)? Bei der Kryokonservierung handelt es sich um ein Standardverfahren zur Konservierung lebender Einzelzellen und Mikroben. Es kommt seit über 30 Jahren in der Molekularbiologie, insbesondere der Mikrobiologie und Humanbiologie, zum Einsatz. Daher gibt es keine dezidierte Förderung zur weiteren Erforschung dieser Methode. 21. Wie viele Patente wurden in den Jahren 2016, 2017 und 2018 beim Deutschen Patent- und Markenamt (DPMA) im Bereich der blauen Biotechnologie angemeldet, und wie viele wurden davon erteilt? Die Bundesregierung verfügt diesbezüglich über keine Erkenntnisse. In der Patentklassifikation , nach der Anmelde- und Erteilungszahlen für statistische Zwecke erhoben werden, wird die blaue Biotechnologie nicht als eigenständige Klasse erfasst Drucksache 19/8901 – 6 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 7 – Drucksache 19/8901 22. Welche Chancen und Potenziale für gentechnische Verfahren (z. B. Erzeugung und Einsatz transgener mariner Organismen) sieht die Bundesregierung für den Anwendungsbereich der blauen Biotechnologie? In geschlossenen Systemen sind Mikroorganismen als Produzenten in der Regel effektiv und können mit wenig Platz kultiviert werden. Algen und Biokatalysatoren aus Mikroorganismen könnten bei einer nachhaltigen und platz- und ressourcenschonenden Herstellung von Rohstoffen und Materialien zur Umweltentlastung beitragen. 23. Welche Möglichkeiten der Förderung zur Nutzung gentechnischer Verfahren sieht die Bundesregierung für den Bereich der blauen Biotechnologie? Im Zusammenhang mit einer potenziellen Förderung zur Nutzung gentechnischer Verfahren stehen die üblichen Instrumente der Projektförderung des Bundes zur Verfügung. 24. Welche konkreten Fördermöglichkeiten zum Abbau von Mikroplastik mit Hilfe der blauen Biotechnologie sieht die Bundesregierung? Im Kontext des laufenden BMBF-Forschungsschwerpunkts „Plastik in der Umwelt – Quellen • Senken • Lösungsansätze“ (Start 2017) werden 20 Verbundprojekte mit mehr als 100 Institutionen aus Wissenschaft, Wirtschaft und Praxis mit einem Volumen von ca. 38 Mio. Euro gefördert. Ziel ist es, den Eintrag, die Verbreitung und die Wirkungen von Plastik in der Umwelt zu untersuchen und Lösungsansätze zur Verringerung des Eintrags sowie zur Entfernung des (Mikro-)Plastiks zu identifizieren und beispielhaft umzusetzen. Die Projekte umfassen die Themenbereiche Green Economy, Konsum und Verbraucherverhalten , Recycling, Limnische Systeme und Meere und Ozeane. Im Rahmen der aktuellen Fördermaßnahme des BMBF „Neue biotechnologische Produkte auf Basis mariner Ressourcen – BioProMare“ strebt das BMBF u. a. die Förderung von Forschungsprojekten zum Abbau von (Mikro-)Plastik mit Hilfe der Biotechnologie an. Die zur Förderung eingereichten Projektskizzen werden derzeit von einem internationalen Gutachtergremium bewertet. 25. Setzt sich die Bundesregierung für die Forschung und Entwicklung von gentechnisch veränderten Organismen zum Abbau von Mikroplastik im Bereich der blauen Biotechnologie ein? Wenn ja, in welcher Form? Wenn nein, warum nicht? Es wird auf die Antwort zu Frage 24 verwiesen. Die Bundesregierung setzt sich außerhalb der aktuellen Fördermaßnahme des BMBF „Neue biotechnologische Produkte auf Basis mariner Ressourcen – BioProMare“ derzeit nicht für die Erforschung und Entwicklung von gentechnisch veränderten Organismen zum Abbau von Mikroplastik im Bereich der blauen Biotechnologie ein. Die Adressierung des Themas in der Fördermaßnahme hat Pilotcharakter. Die Vermeidung des Eintrages von Plastik in marine Ökosysteme ist prioritär. Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 7 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 1 A n la ge 1 z u F ra ge 6 P ro je k tt it el Z u w en d u n gs em p fä n ge r B ew il li gu n gs su m m e in E u ro P ro gr am m sy st em at ik K u rz fa ss u n g C ya n o b es it y 1. D r. S ie gf ri ed U ss ar , H el m h o lt z C en te r M u n ic h , D eu ts ch la n d 2. D r. R al p h U rb at zk a, C II M A R - I n te rd is ci p li n ar y C en te r o f M ar in e an d E n vi ro n m en ta l R es ea rc h , P o rt u ga l 3. P ro f Su sa n a C ri st o b al , L in k ö p in g U n iv er si ty , S ch w ed en 4. M r F in n u r E ir ik ss o n , A rc ti cM as s eh f. , I sl an d 5. D r M ar gr et h T h o rt ei n sd ó tt ir , U n iv er si ty o f Ic el an d , Is la n d 34 0. 00 0 F P 8 E R A -N E T E R A - M B T C ya n o b ac te ri a as a s o u rc e o f b io ac ti ve c o m p o u n d s w it h e ff ec ts o n o b es it y an d o b es it yre la te d c o - m o rb id it ie s D iv eit 1. P ro f V o lk er S ie b er , T ec h n ic al U n iv er si ty o f M u n ic h , D eu ts ch la n d 2. P ro f F io n a B ri n k m an , S im o n F ra se r U n iv er si ty , K an ad a 3. P ro f A lf o n so G an an -C al vo , U n iv er si d ad d e Se vi ll a, Sp an ie n 4. D r N ad in e B o rs t, H ah n -S ch ic k ar d -G es el ls ch af t fü r an ge w an d te F o rs ch u n g e. V ., D eu ts ch la n d 31 3. 00 0 35 5. 00 0 F P 8 E R A -N E T E R A - M B T D ro p le t In -v it ro tr an sc ri p ti o n /t ra n sl at io n E n zy m e Id en ti fi ca ti o n M ar B io T ec h 1. P ro f W o lf ga n g St re it , U n iv er si ty o f H am b u rg , D eu ts ch la n d 2. D r A le xa n d er W en tz el , S IN T E F M at er ia ls a n d C h em is tr y, N o rw eg en 3. P ro f N o b u h ik o T o k u ri k i, U n iv er si ty o f B ri ti sh C o lu m b ia , K an ad a 4. D r O la v L an es , A rc ti cZ ym es , 6 46 3, N -9 01 9, N o rw eg en 5. P ro f R u th S ch m it z- St re it , C h ri st ia n -A lb re ch ts - U n iv er si tä t K ie l, D eu ts ch la n d 50 7. 00 0 F P 8 E R A -N E T E R A - M B T A d va n ce d M ar in e B io te ch n o lo gy to o lb o x fo r ac ce ss in g th e u n cu lt iv at ed m ar in e m ic ro b ia l b io d iv er si ty a n d it s n o ve l b io m o le cu le s M et a- M in e 1. D r B jø rn A lt er m ar k , U iT - T h e A rc ti c U n iv er si ty o f N o rw ay , N o rw eg en 2. D r G u st av V aa je -K o ls ta d ,. N o rw eg ia n U n iv er si ty o f L if e Sc ie n ce s, N o rw eg en 3. P ro f R o lf D an ie l, G eo rg -A u gu st -U n iv er si tä t G ö tt in ge n , D eu ts ch la n d 4. D r A n a- M ar ia T an as e, U n iv er si ty o f B u ch ar es t, R u m än ie n 5. D r R au l B et te n co u rt , U n iv er si ty o f th e A zo re s, A zo re n /P o rt u ga l 6. D r L u is a B o rg es , L 3 Sc ie n ti fi c So lu ti o n s, D eu ts ch la n d 50 7. 00 0 20 4. 00 0 F P 8 E R A -N E T E R A - M B T M in in g th e m ic ro b io m es f ro m m ar in e w o o d -d ig es ti n g b iv al ve s fo r n o ve l l ig n o ce ll u lo se d ep o ly m er iz in g en zy m es Drucksache 19/8901 – 8 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 2 P ro -B o n e 1. D r G ro E li n K jæ re n g B je rg a, U n i R es ea rc h , C en tr e fo r A p p li ed B io te ch n o lo gy , N o rw eg en 2. D r M an u el F er re r M ar tí n ez , I n st it u to d e C at ál is is y P et ro le o q u ím ic a (I C P ), Sp an ie n 3. P ro f U te H en ts ch el H u m ei d a, G E O M A R H el m h o lt z C en tr e fo r O ce an R es ea rc h K ie l, D eu ts ch la n d 4. P ro f R am o n a Su h ar o sc h i, U n iv er si ty o f A gr ic u lt u ra l Sc ie n ce s an d 5. V et er in ar y M ed ic in e, R u m än ie n 20 1. 00 0 F P 8 E R A -N E T E R A - M B T N ew t o o ls f o r p ro sp ec ti n g th e m ar in e b o n ed eg ra d in g m ic ro b io m e fo r n ew e n zy m es P ro m is e 1. T il m an n H ar d er , A lf re d W eg en er I n st it u t, H el m h o lt z Z en tr u m f ü r P o la r u n d M ee re sf o rs ch u n g, D eu ts ch la n d 2. D r R am o n M as sa n a, I n st it u t d e C iè n ci es d el M ar , Sp an ie n 3. P ro f P at ri ck K ee li n g, U n iv er si ty o f B ri ti sh C o lu m b ia , K an ad a 4. P ro f P h il li p e Sc h m it t- K o p p li n , H el m h o lt z Z en tr u m M ü n ch en , D eu ts ch la n d 5. P ro f B en te E d va rd se n , U n iv er si ty o f O sl o , N o rw eg en 23 8. 00 0 25 5. 00 0 F P 8 E R A -N E T E R A - M B T P ro st is t M et ab o lo m e Sc re en in g 3 .1 3 8 .0 0 0 G es am t 2 0 4 .0 0 0 D av o n K M U -F ö rd er u n g Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 9 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 3 A n la ge 2 z u F ra ge 6 P ro je k tt it e l Z u w e n d u n g se m p fä n g e r B e w il li g u n g ssu m m e i n E u ro P ro g ra m m - sy st e m a ti k K u rz fa ss u n g E n tw ic k lu n g vo n P ro b io ti k a fü r d ie P ro d u k ti o n d es S te in b u tt in K re is la u fa n la ge n G es el ls ch af t fü r M ar in e A qu ak u lt u r m b H 13 3. 33 6, 98 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t D u rc h d en ge zi el te n E in sa tz vo n p ro b io ti sc h en K u lt u re n so ll d ie F ü tt er u n g ef fi zi en te r u n d d as G es u n d h ei ts m an ag em en t p o si ti v b ee in fl u ss t u n d d am it d er D ru ck au f d ie G es am tp h ys io lo gi e u n d d as Im m u n sy st em d es T ie re s d u rc h K ra n k h ei te n i n K re is la u fs ys te m en m in im ie rt w er d en , u m e in e rh ö h te s W ac h st u m , b es se re G es u n d h ei t u n d d am it a u ch e in e h ö h er e P ro d u k ti vi tä t in d er K re is la u fb as ie rt en P ro d u k ti o n d es S te in b u tt z u e rz ie le n . S o w u rd e b ei m eh re re n F is ch ar te n ge ze ig t, d as s ei n a rt sp ez if is ch es P ro b io ti k a si ch i m V er d au u n gs tr ak t gu t et ab li er t u n d d ab ei ei n e ve rb es se rt e V er d au u n g u n d ei n en p ro p h yl ak ti sc h en E ff ek t ge ge n ü b er K ra n k h ei ts er re ge rn b ew ir k t. E in e er h ö h te R es is te n z ge ge n ü b er a k u te m u n d ch ro n is ch em St re ss k o n n te in E in ze lf äl le n fe st ge st el lt w er d en . M ö gl ic h e P ro b io ti k a w er d en au s d em D ar m vo n St ei n b u tt en is o li er t, in vi tr o au f ih re an ta go n is ti sc h e W ir k u n g au f 3 au sg es u ch te P at h o ge n e (R el ev an z in d er St ei n b u tt p ro d u k ti o n ) ge te st et u n d an sc h li eß en d au f ih re W ir k u n g au f d ie W ac h st u m sl ei st u n g, d ie R es is te n z ge ge n ü be r ty p is ch au ft re te n d em H al tu n gs st re ss (H an d li n g) u n d i h re i m m u n st im u li er en d e W ir k u n g u n te rs u ch t. Z ie l is t d ie E ta b li er u n g ei n es P ro b io ti k as f ü r d en E in sa tz in d er P ro d u k ti o n d es S te in b u tt in K re is la u fa n la ge n V er b u n d p ro je k t: Si ch er u n g d er W et tb ew er b sfä h ig k ei t d er d eu ts ch en F is ch er ei d u rc h E n tw ic k lu n g in n o va ti ve r, p ra xi st au gl ic h er P A L -W ar n ge rä te zu r M in im ie ru n g vo n Sc h w ei n sw al - B ei fä n ge n – T ei lp ro je k t 1 Jo h an n H ei n ri ch vo n T h ü n en - In st it u t B u n d es fo rs ch u n gs in st it u t fü r L än d li ch e R äu m e, W al d u n d F is ch er ei 32 4. 06 2, 52 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t D er d eu ts ch en S te ll n et zf is ch er ei s o ll e in e p ra xi st au gl ic h e te ch n is ch e In n o va ti o n ve rf ü gb ar ge m ac h t w er d en , d ie d en K o n fl ik t zw is ch en w ir ts ch af tl ic h en u n d N at u rs ch u tz zi el en e n ts ch är ft u n d d er d eu ts ch en F is ch er ei w ir ts ch af t ei n e n ac h h al ti g w et tb ew er b sf äh ig e P er sp ek ti ve au fz ei gt . Sc h w ei n sw al e ve rf an ge n si ch u n d er tr in k en i n S te ll n et ze n , d ie s ie m it i h re m a k u st is ch en O ri en ti er u n gs si n n n ic h t re ch tz ei ti g w ah rn eh m en k ö n n en . D er S ch u tz d er S ch w ei n sw al e vo r d em B ei fa n g so ll d u rc h t ec h n is ch e M aß n ah m en g ew äh rl ei st et w er d en , d ie n eu es te E rk en n tn is se zu m K o m m u n ik at io n s- u n d O ri en ti er u n gs ve rh al te n d er W al e au fg re if en . W ar n ge rä te , w el ch e sy n th et is ch e Sc h w ei n sw al -K o m m u n ik at io n sl au te n ac h d em P A L -P ri n zi p er ze u ge n , so ll en in ve rs ch ie d en en St u fe n so w ei t o p ti m ie rt u n d ei n sa tz fä h ig ge m ac h t w er d en , d as s d er E in sa tz d er G er ät e d en B ei fa n g d er M ee re ss äu ge r ve rr in ge rt . D az u w er d en F re il an d u n te rs u ch u n ge n a n B o rd d es F S C lu p ea d u rc h ge fü h rt s o w ie d ie w ei te r en tw ic k el te n P A L i m t es tw ei se n E in sa tz a u f k o m m er zi el le n F is ch er ei fa h rz eu ge n o p ti m ie rt u n d zu r M ar k tr ei fe ge b ra ch t. A rb ei ts sc h ri tt e: a ) d ie D o k u m en ta ti o n d er W ir k u n g sy n th et is ch e rz eu gt er L au te a u f d as V er h al te n v o n S ch w ei n sw al en b ) d ie O p ti m ie ru n g d er E le k tr o n ik u n d d es er ze u gt en S ig n al s an h an d d er g ew o n n en en w is se n sc h af tl ic h en E rk en n tn is se u n d Drucksache 19/8901 – 10 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 4 d ie F er ti gu n g ei n er K le in se ri e d er G er ät e, c) d ie N ac h w ei sf ü h ru n g in ei n em gr o ß fl äc h ig en V er gl ei ch v o n S te ll n et ze n m it P A L , h er k ö m m li ch en P in ge rn b zw . D u m m ie s, d as s d ie n eu ar ti ge n W ar n ge rä te ei n en ef fe k ti ve n Sc h u tz in d er k o m m er zi el le n F is ch er ei b ew ir k en , u n d sc h li eß li ch d ) d ie O p ti m ie ru n g d er H er st el lu n gs k o st en d er P A L -P in ge r, u m s ie m ar k tr ei f zu m ac h en . D ie f es tg el eg te n P ar am et er u n d E ig en sc h af te n d er P ro to ty p en s o ll en d az u v er w en d et w er d en , d as D es ig n z u o p ti m ie re n u n d d am it d ie M ar k tf äh ig k ei t d er e n tw ic k el te n P A L -G er ät e zu e rr ei ch en . D as T h ü n en -I n st it u t so ll d af ü r so rg en , d as s d ie E rg eb n is se p u b li zi er t w er d en u n d u n m it te lb ar en E in ga n g in d ie E u ro p äi sc h e F is ch er ei p o li ti k fi n d en k ö n n en . V er b u n d p ro je k t: Si ch er u n g d er W et tb ew er b sfä h ig k ei t d er d eu ts ch en F is ch er ei d u rc h E n tw ic k lu n g in n o va ti ve r, p ra xi st au gl ic h er P A L -W ar n ge rä te zu r M in im ie ru n g vo n Sc h w ei n sw al - B ei fä n ge n – T ei lp ro je k t 2 F ³: F o rs ch u n g . F ak te n . F an ta si e - P ro f. D r. B o ri s C u li k 49 7. 76 8, 63 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t D er d eu ts ch en S te ll n et zf is ch er ei s o ll e in e p ra xi st au gl ic h e te ch n is ch e In n o va ti o n ve rf ü gb ar ge m ac h t w er d en , d ie d en K o n fl ik t zw is ch en w ir ts ch af tl ic h en u n d N at u rs ch u tz zi el en e n ts ch är ft u n d d er d eu ts ch en F is ch er ei w ir ts ch af t ei n e n ac h h al ti g w et tb ew er b sf äh ig e P er sp ek ti ve au fz ei gt . Sc h w ei n sw al e ve rf an ge n si ch u n d er tr in k en i n S te ll n et ze n , d ie s ie m it i h re m a k u st is ch en O ri en ti er u n gs si n n n ic h t re ch tz ei ti g w ah rn eh m en k ö n n en . D er S ch u tz d er S ch w ei n sw al e vo r d em B ei fa n g so ll d u rc h t ec h n is ch e M aß n ah m en g ew äh rl ei st et w er d en , d ie n eu es te E rk en n tn is se zu m K o m m u n ik at io n s- u n d O ri en ti er u n gs ve rh al te n d er W al e au fg re if en . W ar n ge rä te , w el ch e sy n th et is ch e Sc h w ei n sw al -K o m m u n ik at io n sl au te n ac h d em P A L -P ri n zi p er ze u ge n , so ll en in ve rs ch ie d en en St u fe n so w ei t o p ti m ie rt u n d ei n sa tz fä h ig ge m ac h t w er d en , d as s d er E in sa tz d er G er ät e d en B ei fa n g d er M ee re ss äu ge r ve rr in ge rt . D az u w er d en F re il an d u n te rs u ch u n ge n a n B o rd d es F S C lu p ea d u rc h ge fü h rt s o w ie d ie w ei te r en tw ic k el te n P A L i m t es tw ei se n E in sa tz a u f k o m m er zi el le n F is ch er ei fa h rz eu ge n o p ti m ie rt u n d zu r M ar k tr ei fe ge b ra ch t. A rb ei ts sc h ri tt e: a ) d ie D o k u m en ta ti o n d er W ir k u n g sy n th et is ch e rz eu gt er L au te a u f d as V er h al te n v o n S ch w ei n sw al en b ) d ie O p ti m ie ru n g d er E le k tr o n ik u n d d es er ze u gt en S ig n al s an h an d d er g ew o n n en en w is se n sc h af tl ic h en E rk en n tn is se u n d d ie F er ti gu n g ei n er K le in se ri e d er G er ät e, c) d ie N ac h w ei sf ü h ru n g in ei n em gr o ß fl äc h ig en V er gl ei ch v o n S te ll n et ze n m it P A L , h er k ö m m li ch en P in ge rn b zw . D u m m ie s, d as s d ie n eu ar ti ge n W ar n ge rä te ei n en ef fe k ti ve n Sc h u tz in d er k o m m er zi el le n F is ch er ei b ew ir k en , u n d sc h li eß li ch d ) d ie O p ti m ie ru n g d er H er st el lu n gs k o st en d er P A L -P in ge r, u m s ie m ar k tr ei f zu m ac h en . D ie f es tg el eg te n P ar am et er u n d E ig en sc h af te n d er P ro to ty p en s o ll en d az u v er w en d et w er d en , d as D es ig n z u o p ti m ie re n u n d d am it d ie M ar k tf äh ig k ei t d er e n tw ic k el te n P A L -G er ät e zu e rr ei ch en . D as T h ü n en -I n st it u t so ll d af ü r so rg en , d as s d ie E rg eb n is se p u b li zi er t w er d en u n d u n m it te lb ar en E in ga n g in d ie E u ro p äi sc h e F is ch er ei p o li ti k fi n d en k ö n n en . Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 11 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 5 E rf as su n g u n d D o k u m en ta ti o n d er g en et is ch en V ar ia b il it ät v o n W il d p o p u la ti o n e n d er B ac h fo re ll e (S al m o t ru tt a fa ri o ) a u s ve rs ch ie d en en F lu ss ge b ie ts - ei n h ei te n in D eu ts ch la n d U n iv er si tä t K o b le n z- L an d au 16 1. 12 6, 00 E rh eb u n ge n Z ie l d ie se r E rh eb u n g is t d ie g en et is ch e C h ar ak te ri si er u n g vo n P o p u la ti o n en d er B ac h fo re ll e au s ve rs ch ie d en en E in zu gs ge b ie te n i n D eu ts ch la n d . E s si n d j e 30 -5 0 In d iv id u en au s 30 ve rs ch ie d en en H er k ü n ft en zu b ep ro b en , d ie je w ei ls in m in d es te n s vi er H au p te in zu gs ge b ie te n (F lu ss ge b ie ts ei n h ei te n n ac h W as se rr ah m en ri ch tl in ie W R R L ) in D eu ts ch la n d lo k al is ie rt si n d . D ie se si n d ge n et is ch z u c h ar ak te ri si er en . D ie E rg eb n is se w er d en a n sc h li eß en d d o k u m en ti er t. A u f G ru n d la ge d er g ew o n n en en I n fo rm at io n en s o ll en g ee ig n et e M aß n ah m en z u r A u fr ec h te rh al tu n g u n d n ac h h al ti ge n N u tz u n g d er g en et is ch en R es so u rc en f ac h li ch ab ge le it et w er d en u n d d ie er h o b en en D at en in d er A G R D E U -D at en b an k d es A u ft ra gg eb er s d o k u m en ti er t w er d en . E rf as su n g u n d D o k u m en ta ti o n d er g en et is ch en V ar ia b il it ät v o n W il d p o p u la - ti o n en d er B ar b e (B ar b u s B ar b u s) au s ve rs ch ie d en en F lu ss ge b ie ts ei n - h ei te n in D eu ts ch la n d G W T -T U D G m b H 17 7. 02 5, 32 E rh eb u n ge n Z ie l d ie se r E rh eb u n g is t d ie g en et is ch e C h ar ak te ri si er u n g vo n P o p u la ti o n en d er B ar b e au s ve rs ch ie d en en E in zu gs ge b ie te n in D eu ts ch la n d . E s si n d je 30 -5 0 In d iv id u en au s 30 ve rs ch ie d en en H er k ü n ft en zu b ep ro b en , d ie je w ei ls in m in d es te n s vi er H au p te in zu gs ge b ie te n (F lu ss ge b ie ts ei n h ei te n n ac h W as se rr ah m en ri ch tl in ie W R R L ) in D eu ts ch la n d lo k al is ie rt si n d . D ie se si n d ge n et is ch z u c h ar ak te ri si er en . D ie E rg eb n is se w er d en a n sc h li eß en d d o k u m en ti er t. A u f G ru n d la ge d er g ew o n n en en I n fo rm at io n en s o ll en g ee ig n et e M aß n ah m en z u r A u fr ec h te rh al tu n g u n d n ac h h al ti ge n N u tz u n g d er g en et is ch en R es so u rc en f ac h li ch ab ge le it et w er d en u n d d ie er h o b en en D at en in d er A G R D E U -D at en b an k d es A u ft ra gg eb er s d o k u m en ti er t w er d en . E rf as su n g u n d D o k u m en ta ti o n d er g en et is ch en V ar ia b il it ät v o n W il d p o p u la tio n en d er Q u ap p e (L o ta lo ta ) a u s ve rs ch ie d en en F lu ss ge b ie ts ei n - h ei te n in D eu ts ch la n d U n iv er si tä t K o b le n z- L an d au 20 3. 49 0, 00 E rh eb u n ge n Z ie l d ie se r E rh eb u n g is t d ie g en et is ch e C h ar ak te ri si er u n g vo n P o p u la ti o n en d er Q u ap p e au s ve rs ch ie d en en E in zu gs ge b ie te n in D eu ts ch la n d . E s si n d je 30 -5 0 In d iv id u en au s 30 ve rs ch ie d en en H er k ü n ft en zu b ep ro b en , d ie je w ei ls in m in d es te n s vi er H au p te in zu gs ge b ie te n (F lu ss ge b ie ts ei n h ei te n n ac h W as se rr ah m en ri ch tl in ie W R R L ) in D eu ts ch la n d lo k al is ie rt si n d . D ie se si n d ge n et is ch z u c h ar ak te ri si er en . D ie E rg eb n is se w er d en a n sc h li eß en d d o k u m en ti er t. A u f G ru n d la ge d er g ew o n n en en I n fo rm at io n en s o ll en g ee ig n et e M aß n ah m en z u r A u fr ec h te rh al tu n g u n d n ac h h al ti ge n N u tz u n g d er g en et is ch en R es so u rc en f ac h li ch ab ge le it et w er d en u n d d ie er h o b en en D at en in d er A G R D E U -D at en b an k d es A u ft ra gg eb er s d o k u m en ti er t w er d en . Drucksache 19/8901 – 12 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 6 E rf as su n g u n d D o k u m en ta ti o n d er g en et is ch en V ar ia b il it ät v o n W il d p o p u la ti o n - en d es E d el k re b se s (A st ac u s as ta cu s) au s ve rs ch ie d en en F lu ss ge b ie ts ei n - h ei te n in D eu ts ch la n d U n iv er si tä t K o b le n z- L an d au 16 8. 98 0, 00 E rh eb u n ge n Z ie l d ie se r E rh eb u n g is t d ie g en et is ch e C h ar ak te ri si er u n g vo n P o p u la ti o n en d er E d el k re b s au s ve rs ch ie d en en E in zu gs ge b ie te n i n D eu ts ch la n d . E s si n d j e 30 -5 0 In d iv id u en au s 30 ve rs ch ie d en en H er k ü n ft en zu b ep ro b en , d ie je w ei ls in m in d es te n s vi er H au p te in zu gs ge b ie te n (F lu ss ge b ie ts ei n h ei te n n ac h W as se rr ah m en ri ch tl in ie W R R L ) in D eu ts ch la n d lo k al is ie rt si n d . D ie se si n d ge n et is ch z u c h ar ak te ri si er en . D ie E rg eb is se w er d en a n sc h li eß en d d o k u m en ti er t. A u f G ru n d la ge d er g ew o n n en en I n fo rm at io n en s o ll en g ee ig n et e M aß n ah m en z u r A u fr ec h te rh al tu n g u n d n ac h h al ti ge n N u tz u n g d er g en et is ch en R es so u rc en f ac h li ch ab ge le it et w er d en u n d d ie er h o b en en D at en in d er A G R D E U -D at en b an k d es A u ft ra gg eb er s d o k u m en ti er t w er d en . K ry o k o n se rv ie ru n g vo n aq u at is ch en ge n et is ch en R es so u rc en : A u fb au e in er er w ei te rt en Z el lb an k f ü r K ar p fe n st äm m e F ra u n h o fe r- G es el ls ch af t zu r F ö rd er u n g d er an ge w an d te n F o rs ch u n g e. V . 26 1. 10 7, 00 M o d el l- u n d D em o n st ra ti o n svo rh ab en A m B ei sp ie l d es K ar p fe n s so ll ge ze ig t w er d en , w ie d ie E in la ge ru n g vo n ti ef ge fr o re n em Z el lm at er ia l zu m E rh al t u n d F o rt b es ta n d vo n aq u at is ch en ge n et is ch en R es so u rc en b ei tr ag en k an n u n d e in e Ü b er tr ag u n g d es K o n ze p ts a u f an d er e A rt en a n ge re gt w er d en . D a d ie E in la ge ru n g vo n s o m at is ch en Z el le n f ü r d en E rh al t ei n es T ie rb es ta n d es n ic h t au sr ei ch en d i st , u n d b is h er n o ch k ei n e T ec h n ik en b ek an n t si n d , d ie ei n e K ry o k o n se rv ie ru n g vo n F is ch ei ze ll en in vi ta le r F o rm er la u b en , so ll en n u r d ie K er n e b ef ru ch te te r so w ie u n b ef ru ch te te r E iz el le n u n d ga n ze S p er m ie n e in ge la ge rt w er d en . D ie K er n e d er E iz el le n k ö n n en d an n n ac h d em A u ft au en w ie d er in e n u cl ei er te E iz el le n a u s n o rm al en K ar p fe n e in ge p fl an zt w er d en . E s w er d en b er ei ts e xi st ie re n d e K ry o k o n se rv ie ru n gs p ro to k o ll e an K ar p fe n sp er m ie n er p ro b t u n d ev en tu el l an ge p as st . B ef ru ch te te u n d u n b ef ru ch te te E iz el le n vo n K ar p fe n w er d en e n tk er n t u n d d ie se K er n e k ry o k o n se rv ie rt . D ie K er n e w er d en d an n w ie d er au fg et au t u n d in fr is ch en tk er n te E iz el le n ei n er an d er en K ar p fe n li n ie ei n ge b ra ch t. A u s d em ti ef ge fr o re n en M at er ia l w er d en L ar ve n ge zo ge n u m d ie er fo lg re ic h e K o n se rv ie ru n g zu b es tä ti ge n . D ar au fh in w ir d a n d ie e n ts p re ch en d en Z ü ch te r h er an ge tr et en , u m v o n d er en g ef äh rd et en K ar p fe n st äm m en S p er m ie n u n d E iz el lk er n e an d er F ra u n h o fe r E M B z u k o n se rv ie re n . U m e in e b re it e ge n et is ch e V ie lf al t zu e rh al te n , so ll en m ö gl ic h st v ie le S tä m m e fü r d ie K ry o k o n se rv ie ru n g ve rw en d et w er d en . P ro L in ie s o ll en j e m in d es te n s 25 E in ze lp ro b en a n S p er m ie n - u n d K er n en e in ge la ge rt w er d en . Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 13 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 7 E n tw ic k lu n g ei n er K o m m u n ik ati o n ss tr at eg ie f ü r n ac h h al ti ge A qu ak u lt u rp ro d u k te U n iv er si tä t K as se l 81 .7 08 ,4 5 B u n d es p ro gr am m ö k o lo gi sc h er L an d b au u n d a n d er e F o rm en n ac h h al ti ge r L an d w ir ts ch af t V o r d em H in te rg ru n d e in er s te ig en d en N ac h fr ag e n ac h F is ch s ta n d z u n äc h st d er E rs at z vo n W il d fi sc h d u rc h P ro d u k te d er A qu ak u lt u r im V o rd er gr u n d d er E n tw ic k lu n g ei n er n ac h h al ti ge n F is ch w ir ts ch af t. I m n äc h st en S ch ri tt g eh t es n u n d ar u m d ie A qu ak u lt u r se lb st n ac h h al ti ge r zu g es ta lt en . H ie r m ü ss en V er b ra u ch er vo n d en V o rt ei le n d es K o n su m s n ac h h al ti ge r A qu ak u lt u re rz eu gn is se ü be rz eu gt w er d en , so d as s ei n e er h ö h te N ac h fr ag e u n d Z ah lu n gs b er ei ts ch af t fü r so lc h e P ro d u k te ei n e P ro d u k ti o n re n ta b el er m ö gl ic h en . A u f d ie se W ei se k an n ei n M ar k ts eg m en t fü r n ac h h al ti g er ze u gt e A q u ak u lt u rp ro d u k te en tw ic k el t w er d en . Z ie ls et zu n g d es P ro je k ts i st s o m it d ie V er b es se ru n g d er M ar k tc h an ce n f ü r d ie P ro d u ze n te n n ac h h al ti g er ze u gt er A qu ak u lt u rp ro d u k te . N ac h h al ti ge P ro d u k ti o n sv er fa h re n in d er A qu ak u lt u r si n d in d er R eg el m it h ö h er en P ro d u k ti o n sk o st en v er b u n d en . V er b ra u ch er ak ze p ta n z u n d d ie A k ti vi er u n g ei n er h ö h er en Z ah lu n gs b er ei ts ch af t n eh m en d ah er ei n e Sc h lü ss el ro ll e fü r d ie V er b re it u n g en ts p re ch en d er P ro d u k ti o n sv er fa h re n e in . U n b ed in gt e V o ra u ss et zu n g fü r ei n e ge st ei ge rt e N ac h fr ag e n ac h n ac h h al ti ge n A qu ak u lt u re rz eu gn is se n i st d ie zi el ge ri ch te te u n d er fo lg re ic h e K o m m u n ik at io n an V er b ra u ch er , u m d ie se n V er fa h re n zu m D u rc h b ru ch zu ve rh el fe n . E in so k o m p le xe s Sy st em w ie d ie n ac h h al ti ge F is ch zu ch t is t je d o ch w es en tl ic h sc h w ie ri ge r an V er b ra u ch er zu k o m m u n iz ie re n a ls k le in e Ä n d er u n ge n b ei m M ee re sf is ch fa n g, d ie s eh r p la k at iv au sg el o b t w er d en k ö n n en (z .B . 'd el fi n fr eu n d li ch – d o lp h in sa fe '). E rs ch w er en d k o m m t h in zu , d as s d er M ar k t fü r n ac h h al ti ge n F is ch a u fg ru n d d er V ie lz ah l an L ab el s u n d en ts p re ch en d en A u sl o b u n ge n fü r V er b ra u ch er in sg es am t se h r in tr an sp ar en t is t. A u f d er G ru n d la ge ei n er M ar k tü b er si ch t ü b er vo rh an d en e n ac h h al ti ge A qu ak u lt u rp ro d u k te u n d d er A n al ys e v o n V er b ra u ch er er w ar tu n ge n u n d -p rä fe re n ze n w ir d ei n e er fo lg ve rs p re ch en d e K o m m u n ik at io n ss tr at eg ie fü r d eu ts ch e P ro d u ze n te n vo n n ac h h al ti ge n A qu ak u lt u re rz eu gn is se n en tw ic k el t. D ie se s P ro je k t is t T ei l d es V er b u n d p ro je k te s 11 N A 04 0 u n d 1 1N A 06 6. E n tw ic k lu n g ei n er K o m m u n ik at io n ss tr at eg ie f ü r n ac h h al ti ge A qu ak u lt u rp ro d u k te Jo h an n H ei n ri ch vo n T h ü n en - In st it u t B u n d es fo rs ch u n gs in st it u t fü r L än d li ch e R äu m e, W al d u n d F is ch er ei 52 .9 26 ,8 9 B u n d es p ro gr am m ö k o lo gi sc h er L an d b au u n d a n d er e F o rm en n ac h h al ti ge r L an d w ir ts ch af t V o r d em H in te rg ru n d e in er s te ig en d en N ac h fr ag e n ac h F is ch s ta n d z u n äc h st d er E rs at z vo n W il d fi sc h d u rc h P ro d u k te d er A qu ak u lt u r im V o rd er gr u n d d er E n tw ic k lu n g ei n er n ac h h al ti ge n F is ch w ir ts ch af t. I m n äc h st en S ch ri tt g eh t es n u n d ar u m d ie A qu ak u lt u r se lb st n ac h h al ti ge r zu g es ta lt en . H ie r m ü ss en V er b ra u ch er vo n d en V o rt ei le n d es K o n su m s n ac h h al ti ge r A qu ak u lt u re rz eu gn is se ü be rz eu gt w er d en , so d as s ei n e er h ö h te N ac h fr ag e u n d Z ah lu n gs b er ei ts ch af t fü r so lc h e P ro d u k te ei n e P ro d u k ti o n re n ta b el er m ö gl ic h en . A u f d ie se W ei se k an n ei n M ar k ts eg m en t fü r n ac h h al ti g er ze u gt e A q u ak u lt u rp ro d u k te en tw ic k el t w er d en . Z ie ls et zu n g d es P ro je k ts i st s o m it d ie V er b es se ru n g d er M ar k tc h an ce n f ü r d ie P ro d u ze n te n n ac h h al ti g er ze u gt er A qu ak u lt u rp ro d u k te . N ac h h al ti ge P ro d u k ti o n sv er fa h re n in d er A qu ak u lt u r si n d in d er R eg el m it h ö h er en P ro d u k ti o n sk o st en v er b u n d en . V er b ra u ch er ak ze p ta n z u n d d ie A k ti vi er u n g ei n er Drucksache 19/8901 – 14 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 8 h ö h er en Z ah lu n gs b er ei ts ch af t n eh m en d ah er ei n e Sc h lü ss el ro ll e fü r d ie V er b re it u n g en ts p re ch en d er P ro d u k ti o n sv er fa h re n e in . U n b ed in gt e V o ra u ss et zu n g fü r ei n e ge st ei ge rt e N ac h fr ag e n ac h n ac h h al ti ge n A qu ak u lt u re rz eu gn is se n i st d ie zi el ge ri ch te te u n d er fo lg re ic h e K o m m u n ik at io n an V er b ra u ch er , u m d ie se n V er fa h re n zu m D u rc h b ru ch zu ve rh el fe n . E in so k o m p le xe s Sy st em w ie d ie n ac h h al ti ge F is ch zu ch t is t je d o ch w es en tl ic h sc h w ie ri ge r an V er b ra u ch er zu k o m m u n iz ie re n a ls k le in e Ä n d er u n ge n b ei m M ee re sf is ch fa n g, d ie s eh r p la k at iv au sg el o b t w er d en k ö n n en (z .B . 'd el fi n fr eu n d li ch – d o lp h in sa fe '). E rs ch w er en d k o m m t h in zu , d as s d er M ar k t fü r n ac h h al ti ge n F is ch a u fg ru n d d er V ie lz ah l an L ab el s u n d en ts p re ch en d en A u sl o b u n ge n fü r V er b ra u ch er in sg es am t se h r in tr an sp ar en t is t. A u f d er G ru n d la ge ei n er M ar k tü b er si ch t ü b er vo rh an d en e n ac h h al ti ge A qu ak u lt u rp ro d u k te u n d d er A n al ys e vo n V er b ra u ch er er w ar tu n ge n u n d -p rä fe re n ze n w ir d ei n e er fo lg ve rs p re ch en d e K o m m u n ik at io n ss tr at eg ie fü r d eu ts ch e P ro d u ze n te n vo n n ac h h al ti ge n A qu ak u lt u re rz eu gn is se n en tw ic k el t. D ie se s P ro je k t is t T ei l d es V er b u n d p ro je k te s 11 N A 04 0 u n d 1 1N A 06 6. V er gl ei ch en d e U n te rs u ch u n ge n zu r ti er ge re ch te n B et äu b u n g u n d T ö tu n g vo n K ru st en ti er en A lf re d -W eg en er - In st it u t H el m h o lt z- Z en tr u m f ü r P o la r- u n d M ee re sf o rs ch u n g 20 1. 57 5, 87 E n ts ch ei d u n gs h il fe - b ed ar f Im J ah r 20 09 w u rd e d as E U -R ec h t zu m T ie rs ch u tz b ei m S ch la ch te n n o ve ll ie rt . D ie V er o rd n u n g (E G ) N r. 1 09 9/ 20 09 e n th äl t je d o ch k ei n e V o rs ch ri ft en ü be r d as T ö te n vo n N ic h tv er te b ra te n . E s o b li eg t so m it d en M it gl ie d st aa te n , d ie se n B er ei ch in ei ge n er Z u st än d ig k ei t zu re ge ln . G em äß ge lt en d em d eu ts ch en R ec h t d ü rf en K ru st en ti er e d er ze it g ru n d sä tz li ch n u r d u rc h V er b ri n ge n in s ta rk k o ch en d es W as se r ge tö te t w er d en (§ 1 3 A b sa tz 8 T ie rs ch u tz -S ch la ch tv er o rd n u n g) . D ie se M et h o d e st eh t se it ei n ig er Z ei t au fg ru n d vo n H in w ei se n zu r W ah rn eh m u n gs - u n d Sc h m er ze m p fi n d u n g b ei W ir b el lo se n i n z u n eh m en d er K ri ti k . D ie i n D eu ts ch la n d p ra k ti zi er te T ö tu n gs ar t d es V er b ri n ge n s in k o ch en d es W as se r is t d am it a u ch a u s d er P er sp ek ti ve e in es z ei tg em äß en T ie rs ch u tz ge d an k en s h er au s zu ü be rp rü fe n . M it te ls ge ei gn et er w is se n sc h af tl ic h er U n te rs u ch u n ge n s o ll d ah er d er F ra ge n ac h ge ga n ge n w er d en , o b t ro tz d es a n at o m is ch u n te rs ch ie d li ch en N er ve n sy st em s b ei C ru st ac ee n u n d V er te b ra te n e in e ve rg le ic h b ar e Sc h m er z- b zw . L ei d en sw ah rn eh m u n g b es te h t. D az u si n d w is se n sc h af tl ic h en St u d ie n b zg l. al te rn at iv er B et äu b u n gs - u n d T ö tu n gs m et h o d en vo n K ru st en ti er en er fo rd er li ch , b ei d en en In d ik at o re n zu r ex ak te n B es ti m m u n g d es V er lu st es u n d d er W ie d er k eh r d es B ew u ss ts ei n s m it H il fe el ek tr o p h ys io lo gi sc h er P ar am et er e rm it te lt w er d en . F o lg en d e m et h o d is ch e A n sä tz e so ll en a u f ih re E ig n u n g h in ü be rp rü ft w er d en : E rh it ze n d es W as se rs (h er k ö m m li ch e H ei ß w as se rm et h o d e) , A b k ü h le n d es W as se rs m it E is , E le k tr is ch e St im u la ti o n d es W as se rs (E le k tr o b et äu b u n g) , V er se tz te n d es W as se rs m it C O 2 u n d d as V er se tz en d es W as se rs m it M ag n es iu m ch lo ri d . Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 15 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 9 B er at u n g ö k o lo gi sc h w ir ts ch af te n d er E rz eu ge r in D eu ts ch la n d - Ih re Q u al it ät a u s Si ch t d er N u tz er , ih r B ei tr ag z u r W et tb ew er b sfä h ig k ei t d er B et ri eb e H o ch sc h u le f ü r n ac h h al ti ge E n tw ic k lu n g E b er sw al d e (F H ) 15 4. 94 4, 64 B u n d es p ro gr am m ö k o lo gi sc h er L an d b au u n d a n d er e F o rm en n ac h h al ti ge r L an d w ir ts ch af t D as g ep lan te Vo rh ab en ĕe rfo lgt in sge sam t ĕ ier Z iel e. Es Ė ill un ter su ch en … • D ie In an sp ru ch n ah m e vo n B er at u n gs le is tu n ge n d u rc h ö k o lo gi sc h w ir ts ch af te n d e Er zeu ge r i n De uts ch lan d. •D ie Zu fri ed en he it de r ö ko -E rz eu ge r m it d er B er at u n g. •D ie Be de utu ng d er Be rat un g ök olo gi sc h w ir ts ch af te n d er E rz eu ge r fü r d ie W et tb ew er b sf äh ig k ei t d er Ö k o -B et ri eb e. D as vi er te Z ie l b es te h t d ar in , au f G ru n d la ge d er E rg eb n is se H in w ei se zu r N u tz u n g d er B er at u n g d u rc h d ie Ö k o er ze u ge r u n d z u m ö gl ic h en V er b es se ru n ge n a n d ie O rg an is at io n en z u g eb en , w el ch e B er at u n gs le is tu n ge n i m ö k o lo gi sc h en L an d b au a n b ie te n . D ie D u rc h fü h ru n g d es 1 8m o n at ig en F u E -P ro je k ts g li ed er t si ch i n s ec h s A rb ei ts p ak et e: 1 A u ft ak t: D ie F ac h ö ff en tl ic h k ei t w ir d i n fo rm ie rt u n d d er L an d w ir te -B ei ra t k o n st it u ie rt s ic h , d ie D u rc h fü h ru n g d er w ei te re n A rb ei ts sc h ri tt e w ir d vo rb er ei te t. 2 Is t- A n al ys e zu r B er at u n g im ö k o lo gi sc h en L an d b au i n D eu ts ch la n d : H ie r w er d en d ie A n b ie te r b es ch ri eb en , d er en L ei st u n gs p ak et e u n d d ie lä n d er sp ez if is ch e A u sp rä gu n g. 3 D at en er h eb u n g fü r St ic h p ro b e vo n 60 0 Ö k o -E rz eu ge rn m it h il fe sc h ri ft li ch er B ef ra gu n g, 4 D at en au sw er tu n g u n d D ar st el lu n g d er E rg eb n is se so w ie A b sc h lu ss w o rk sh o p m it a ll en B er at u n gs an b ie te ro rg an is at io n en in D eu ts ch la n d . A u sa rb ei tu n g ei n es V o rs ch la ge s fü r ei n m ar in es Sc h u tz ge b ie t im B er ei ch d es W ed d el l- M ee re s (A n ta rk ti s) A lf re d -W eg en er - In st it u t H el m h o lt z- Z en tr u m f ü r P o la r- u n d M ee re sf o rs ch u n g 80 3. 18 3, 11 E n ts ch ei d u n gs h il fe - b ed ar f D as V o rh ab en zi el i st d ie w is se n sc h af tl ic h e A u sa rb ei tu n g ei n es V o rs ch la gs f ü r ei n m ar in es Sc h u tz ge b ie t im B er ei ch d es W ed d el lm ee re s (A n ta rk ti s) , d er vo n d er B u n d es re p u b li k D eu ts ch la n d (v er tr et en d u rc h d as B M E L V ) d er C C A M L R - K o m m is si o n im O k to b er 20 14 u n te rb re it et w er d en k an n . D ie Si tz u n ge n d er re le va n te n C C A M L R -G re m ie n i n 2 01 3/ 14 b es ti m m en d ie z ei tl ic h e P la n u n g u n d A u sf ü h ru n g d er P ro je k ta rb ei te n , d ie M ei le n st ei n e u n d d ie A u sa rb ei tu n g d er P ro je k t- D el iv er ab le s. I m R ah m en d er t ec h n is ch en V o ra rb ei te n (A p r– N o v 20 13 ) w ir d d ie r el ev an te L it er at u r ge sa m m el t / au fg ea rb ei te t, s o w ie e in e B es ta n d sa u fn ah m e u n d D o k u m en ta ti o n d er am A W I zu r V er fü gu n g st eh en d en ge o re fe ri er te n W ed d el lm ee r- D at en sä tz e vo rg en o m m en (+ Id en ti fi zi er u n g ev en tu el le r D at en lü ck en ). A n sc h li eß en d w er d en d ie D at en la ye rs i n e in G IS i n te gr ie rt u n d i n K ar te n fo rm d ar ge st el lt . D ie w is se n sc h af tl ic h e D at en an al ys e (J u n 2 01 3 – S ep 2 01 4) b es te h t au s ei n er r äu m li ch en I n te rp o la ti o n m it te ls g eo st at is ti sc h er M et h o d en , d er B es ti m m u n g vo n K o rr el at io n en zw is ch en In fo rm at io n s- E b en en , so w ie d er E rm it tl u n g d es b es te n M u lt iv ar ia n za n al ys e- V er fa h re n s zu r Id en ti fi zi er u n g sc h u tz b ed ü rf ti ge r W ed d el lm ee r- R eg io n en . D ie E rg eb n is se w er d en d an n in te rp re ti er t (u .a . z u r A u sa rb ei tu n g ei n es 'R es ea rc h a n d M o n it o ri n g P la n s' ) u n d m it an d er en n at io n al en / i n te rn at io n al en E xp er te n w ei te r d is k u ti er t u n d o p ti m ie rt . A u fb au en d au f d en R es u lt at en d er w is se n sc h af tl ic h en A rb ei te n w er d en T ex tb au st ei n en tw ü rf e fü r ei n e C C A M L R -S ch u tz m aß n ah m e er st el lt (A p r– Se p t 20 14 ). Drucksache 19/8901 – 16 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 1 0 V er b u n d p ro je k t: A n p as su n g u n d W ei te ren tw ic k lu n g vo n in n o va ti ve n , n ic h tin va si ve n M o n it o ri n gsy st em en u n d A u sw er te - ve rf ah re n f ü r d ie F is ch er ei fo rs ch - u n g (A u to M A T ) - T ei lp ro je k t 1 Jo h an n H ei n ri ch vo n T h ü n en - In st it u t B u n d es - fo rs ch u n gs - in st it u t fü r L än d li ch e R äu m e, W al d u n d F is ch er ei 1. 62 7. 64 1, 12 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t Z ie l d es V er b u n d p ro je k ts i st e s, v er sc h ie d en e P rä -P ro to ty p en z u e n tw ic k el n , d ie d ie k o n ve n ti o n el le D at en er fa ss u n g u n d A n al ys e in d er F is ch er ei b io lo gi e u n d - ö k o lo gi e in F o rm a u to m at is ie rt er E rf as su n gs - u n d A n al ys es ys te m e re vo lu ti o n ie re n w er d en . H ie rz u w ir d m o d er n e E le k tr o n ik u n d S en so rt ec h n ik z u sa m m en m it i n n o va ti ve n So ft w ar el ö su n ge n ei n ge se tz t. D ie s w ir d zu ei n er su bs ta n ti el le n E ff ek ti vi tä ts - st ei ge ru n g in d er D at en ge w in n u n g u n d A n al ys e fü h re n u n d d ab ei d ie k la ss is ch en A rb ei ts st ru k tu re n d er F is ch er ei b io lo gi e au f u n te rs ch ie d li ch en E b en en v er än d er n . D as vo rg es ch la ge n e V er b u n d p ro je k t tr äg t u n m it te lb ar zu ei n er se le k ti ve re n , ö k o sy st em ve rt rä gl ic h er en u n d w ir ts ch af tl ic h n ac h h al ti ge re n F is ch er ei u n d A qu ak u lt u r b ei , w ie s ie d u rc h d ie G F P d er E U g ef o rd er t w ir d . D as V er b u n d p ro je k t u m fa ss t 4 A rb ei ts p ak et e, d ie w ie d er u m in T ei lp ro je k te (1 je P ro je k tp ar tn er ,- >G A N N T -D ia gr am m e) u n te rt ei lt si n d :1 .E n tw ic k lu n g ei n es n ic h tin va si ve n , ak u st is ch -o p ti sc h en U n te rw as se r- F is ch -O b se rv at o ri u m s (U F O )2 .E le k tr o n is ch es M o n it o ri n g al s G ru n d la ge f ü r ei n C at ch Q u o ta M an ag em en t (F IS H -E M )3 .N eu e, in n o va ti ve A n sä tz e zu r R ü ck ve rf o lg b ar k ei t vo n F is ch u n d F is ch er ei p ro d u k te n - e in B ei tr ag zu r V er b ra u ch er si ch er h ei t u n d E in d äm m u n g vo n il le ga le r F is ch er ei 4. E n tw ic k lu n g ei n es D ru ck k am m er -S tr ö m u n gs k an al s zu r P ar am et ri si er u n g d er E in fl ü ss e vo n Sc h ad st o ff en u n d K ra n k h ei te n au f d ie F o rt p fl an zu n gs fä h ig k ei t d es E u ro p äi sc h en A al s. D as h ie r ge p la n te in n o va ti ve , n ic h tin va si ve M o n it o ri n g- u n d A u sw er tu n gs sy st em is t (a ) in d ie se r F o rm w el tw ei tn eu ar ti g u n d s ch af ft (b ) d u rc h s ei n e Ü b er tr ag b ar k ei t au f an d er e Se eg eb ie te d ie te ch n is ch e V o ra u ss et zu n g, u m d ie fi sc h er ei b io lo gi sc h n o tw en d ig en D at en au fn ah m en u n d A n al ys en g lo b al a u f ei n e n eu e, ö k o n o m is ch u n d ö k o lo gi sc h n ac h h al ti ge G ru n d la ge z u s te ll en . F ü r d ie a m P ro je k t b et ei li gt en F ir m en i st d am it d ie P er sp ek ti ve v er b u n d en , t ec h n o lo gi sc h e in en k la re n V o rs p ru n g zu e rr ei ch en u n d d am it d en e n ts ch ei d en d en S ch ri tt i n R ic h tu n g V er m ar k tb ar k ei t d er e n tw ic k el te n Sy st em k o m p o n en te n z u m ac h en . V er b u n d p ro je k t: A n p as su n g u n d W ei te ren tw ic k lu n g vo n in n o va ti ve n , n ic h tin va si ve n M o n it o ri n gsy st em en u n d A u sw er te - ve rf ah re n f ü r d ie F is ch er ei - fo rs ch u n g F ra u n h o fe r- G es el ls ch af t zu r F ö rd er u n g d er an ge w an d te n F o rs ch u n g e. V . 75 7. 98 0, 19 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t Z ie l d es V er b u n d p ro je k ts i st e s, v er sc h ie d en e P rä -P ro to ty p en z u e n tw ic k el n , d ie d ie k o n ve n ti o n el le D at en er fa ss u n g u n d A n al ys e in d er F is ch er ei b io lo gi e u n d - ö k o lo gi e in F o rm a u to m at is ie rt er E rf as su n gs - u n d A n al ys es ys te m e re vo lu ti o n ie re n w er d en . H ie rz u w ir d m o d er n e E le k tr o n ik u n d S en so rt ec h n ik z u sa m m en m it i n n o va ti ve n So ft w ar el ö su n ge n ei n ge se tz t. D ie s w ir d zu ei n er su bs ta n ti el le n E ff ek ti vi tä ts - st ei ge ru n g in d er D at en ge w in n u n g u n d A n al ys e fü h re n u n d d ab ei d ie k la ss is ch en A rb ei ts st ru k tu re n d er F is ch er ei b io lo gi e au f u n te rs ch ie d li ch en E b en en v er än d er n . D as vo rg es ch la ge n e V er b u n d p ro je k t tr äg t u n m it te lb ar zu ei n er se le k ti ve re n , ö k o sy st em ve rt rä gl ic h er en u n d w ir ts ch af tl ic h n ac h h al ti ge re n F is ch er ei u n d A qu ak u lt u r b ei , w ie s ie d u rc h d ie G F P d er E U g ef o rd er t w ir d . D as V er b u n d p ro je k t u m fa ss t 4 A rb ei ts p ak et e, d ie w ie d er u m in T ei lp ro je k te (1 je P ro je k tp ar tn er ,- >G A N N T -D ia gr am m e) u n te rt ei lt si n d :1 .E n tw ic k lu n g ei n es n ic h tin va si ve n , Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 17 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 1 1 (A u to M A T ) - T ei lp ro je k t 2 ak u st is ch -o p ti sc h en U n te rw as se r- F is ch -O b se rv at o ri u m s (U F O )2 .E le k tr o n is ch es M o n it o ri n g al s G ru n d la ge f ü r ei n C at ch Q u o ta M an ag em en t (F IS H -E M )3 .N eu e, in n o va ti ve A n sä tz e zu r R ü ck ve rf o lg b ar k ei t vo n F is ch u n d F is ch er ei p ro d u k te n – ei n B ei tr ag zu r V er b ra u ch er si ch er h ei t u n d E in d äm m u n g vo n il le ga le r F is ch er ei 4. E n tw ic k lu n g ei n es D ru ck k am m er -S tr ö m u n gs k an al s zu r P ar am et ri si er u n g d er E in fl ü ss e vo n Sc h ad st o ff en u n d K ra n k h ei te n au f d ie F o rt p fl an zu n gs fä h ig k ei t d es E u ro p äi sc h en A al s. D as h ie r ge p la n te in n o va ti ve , n ic h tin va si ve M o n it o ri n g- u n d A u sw er tu n gs sy st em is t (a ) in d ie se r F o rm w el tw ei tn eu ar ti g u n d s ch af ft (b ) d u rc h s ei n e Ü b er tr ag b ar k ei t au f an d er e Se eg eb ie te d ie te ch n is ch e V o ra u ss et zu n g, u m d ie fi sc h er ei b io lo gi sc h n o tw en d ig en D at en au fn ah m en u n d A n al ys en g lo b al a u f ei n e n eu e, ö k o n o m is ch u n d ö k o lo gi sc h n ac h h al ti ge G ru n d la ge z u s te ll en . F ü r d ie a m P ro je k t b et ei li gt en F ir m en i st d am it d ie P er sp ek ti ve v er b u n d en , t ec h n o lo gi sc h e in en k la re n V o rs p ru n g zu e rr ei ch en u n d d am it d en e n ts ch ei d en d en S ch ri tt i n R ic h tu n g V er m ar k tb ar k ei t d er e n tw ic k el te n Sy st em k o m p o n en te n z u m ac h en . V er b u n d p ro je k t: A n p as su n g u n d W ei te re n tw ic k lu n g vo n in n o va ti ve n , n ic h tin va si ve n M o n it o ri n gsy st em en u n d A u sw er te ve rfa h re n f ü r d ie F is ch er ei fo rs ch - u n g (A u to M A T ) - T ei lp ro je k t 3 SE R Sc h if fs el ek tr o n ik R o st o ck G m b H 16 5. 39 1, 00 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t Z ie l d es V er b u n d p ro je k ts i st e s, v er sc h ie d en e P rä -P ro to ty p en z u e n tw ic k el n , d ie d ie k o n ve n ti o n el le D at en er fa ss u n g u n d A n al ys e in d er F is ch er ei b io lo gi e u n d - ö k o lo gi e in F o rm a u to m at is ie rt er E rf as su n gs - u n d A n al ys es ys te m e re vo lu ti o n ie re n w er d en . H ie rz u w ir d m o d er n e E le k tr o n ik u n d S en so rt ec h n ik z u sa m m en m it i n n o va ti ve n So ft w ar el ö su n ge n ei n ge se tz t. D ie s w ir d zu ei n er su bs ta n ti el le n E ff ek ti vi tä ts - st ei ge ru n g in d er D at en ge w in n u n g u n d A n al ys e fü h re n u n d d ab ei d ie k la ss is ch en A rb ei ts st ru k tu re n d er F is ch er ei b io lo gi e au f u n te rs ch ie d li ch en E b en en v er än d er n . D as vo rg es ch la ge n e V er b u n d p ro je k t tr äg t u n m it te lb ar zu ei n er se le k ti ve re n , ö k o sy st em ve rt rä gl ic h er en u n d w ir ts ch af tl ic h n ac h h al ti ge re n F is ch er ei u n d A qu ak u lt u r b ei , w ie s ie d u rc h d ie G F P d er E U g ef o rd er t w ir d . D as V er b u n d p ro je k t u m fa ss t 4 A rb ei ts p ak et e, d ie w ie d er u m in T ei lp ro je k te (1 je P ro je k tp ar tn er ,- >G A N N T -D ia gr am m e) u n te rt ei lt si n d :1 .E n tw ic k lu n g ei n es n ic h tin va si ve n , ak u st is ch -o p ti sc h en U n te rw as se r- F is ch -O b se rv at o ri u m s (U F O )2 .E le k tr o n is ch es M o n it o ri n g al s G ru n d la ge f ü r ei n C at ch Q u o ta M an ag em en t (F IS H -E M )3 .N eu e, in n o va ti ve A n sä tz e zu r R ü ck ve rf o lg b ar k ei t vo n F is ch u n d F is ch er ei p ro d u k te n – ei n B ei tr ag zu r V er b ra u ch er si ch er h ei t u n d E in d äm m u n g vo n il le ga le r F is ch er ei 4. E n tw ic k lu n g ei n es D ru ck k am m er -S tr ö m u n gs k an al s zu r P ar am et ri si er u n g d er E in fl ü ss e vo n Sc h ad st o ff en u n d K ra n k h ei te n au f d ie F o rt p fl an zu n gs fä h ig k ei t d es E u ro p äi sc h en A al s. D as h ie r ge p la n te in n o va ti ve , n ic h tin va si ve M o n it o ri n g- u n d A u sw er tu n gs sy st em is t (a ) in d ie se r F o rm w el tw ei tn eu ar ti g u n d s ch af ft (b ) d u rc h s ei n e Ü b er tr ag b ar k ei t au f an d er e Se eg eb ie te d ie te ch n is ch e V o ra u ss et zu n g, u m d ie fi sc h er ei b io lo gi sc h n o tw en d ig en D at en au fn ah m en u n d A n al ys en g lo b al a u f ei n e n eu e, ö k o n o m is ch u n d ö k o lo gi sc h n ac h h al ti ge G ru n d la ge z u s te ll en . F ü r d ie a m P ro je k t b et ei li gt en F ir m en i st d am it Drucksache 19/8901 – 18 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 1 2 d ie P er sp ek ti ve v er b u n d en , t ec h n o lo gi sc h e in en k la re n V o rs p ru n g zu e rr ei ch en u n d d am it d en e n ts ch ei d en d en S ch ri tt i n R ic h tu n g V er m ar k tb ar k ei t d er e n tw ic k el te n Sy st em k o m p o n en te n z u m ac h en . V er b u n d p ro je k t: A n p as su n g u n d W ei te ren tw ic k lu n g vo n in n o va ti ve n , n ic h tin va si ve n M o n it o ri n gsy st em en u n d A u sw er te ve rf ah r en f ü r d ie F is ch er ei - fo rs ch u n g (A u to M A T ) - T ei lp ro je k t 4 M ax R u b n er - In st it u t B u n d es - fo rs ch u n gs - in st it u t fü r E rn äh ru n g u n d L eb en sm it te l 14 .8 00 ,0 0 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t Z ie l d es V er b u n d p ro je k ts i st e s, v er sc h ie d en e P rä -P ro to ty p en z u e n tw ic k el n , d ie d ie k o n ve n ti o n el le D at en er fa ss u n g u n d A n al ys e in d er F is ch er ei b io lo gi e u n d - ö k o lo gi e in F o rm a u to m at is ie rt er E rf as su n gs - u n d A n al ys es ys te m e re vo lu ti o n ie re n w er d en . H ie rz u w ir d m o d er n e E le k tr o n ik u n d S en so rt ec h n ik z u sa m m en m it i n n o va ti ve n So ft w ar el ö su n ge n ei n ge se tz t. D ie s w ir d zu ei n er su bs ta n ti el le n E ff ek ti vi tä ts - st ei ge ru n g in d er D at en ge w in n u n g u n d A n al ys e fü h re n u n d d ab ei d ie k la ss is ch en A rb ei ts st ru k tu re n d er F is ch er ei b io lo gi e au f u n te rs ch ie d li ch en E b en en v er än d er n . D as vo rg es ch la ge n e V er b u n d p ro je k t tr äg t u n m it te lb ar zu ei n er se le k ti ve re n , ö k o sy st em ve rt rä gl ic h er en u n d w ir ts ch af tl ic h n ac h h al ti ge re n F is ch er ei u n d A qu ak u lt u r b ei , w ie s ie d u rc h d ie G F P d er E U g ef o rd er t w ir d . D as V er b u n d p ro je k t u m fa ss t 4 A rb ei ts p ak et e, d ie w ie d er u m in T ei lp ro je k te (1 je P ro je k tp ar tn er ,- >G A N N T -D ia gr am m e) u n te rt ei lt si n d :1 .E n tw ic k lu n g ei n es n ic h tin va si ve n , ak u st is ch -o p ti sc h en U n te rw as se r- F is ch -O b se rv at o ri u m s (U F O )2 .E le k tr o n is ch es M o n it o ri n g al s G ru n d la ge f ü r ei n C at ch Q u o ta M an ag em en t (F IS H -E M )3 .N eu e, in n o va ti ve A n sä tz e zu r R ü ck ve rf o lg b ar k ei t vo n F is ch u n d F is ch er ei p ro d u k te n – ei n B ei tr ag zu r V er b ra u ch er si ch er h ei t u n d E in d äm m u n g vo n il le ga le r F is ch er ei 4. E n tw ic k lu n g ei n es D ru ck k am m er -S tr ö m u n gs k an al s zu r P ar am et ri si er u n g d er E in fl ü ss e vo n Sc h ad st o ff en u n d K ra n k h ei te n au f d ie F o rt p fl an zu n gs fä h ig k ei t d es E u ro p äi sc h en A al s. D as h ie r ge p la n te in n o va ti ve , n ic h tin va si ve M o n it o ri n g- u n d A u sw er tu n gs sy st em is t (a ) in d ie se r F o rm w el tw ei tn eu ar ti g u n d s ch af ft (b ) d u rc h s ei n e Ü b er tr ag b ar k ei t au f an d er e Se eg eb ie te d ie te ch n is ch e V o ra u ss et zu n g, u m d ie fi sc h er ei b io lo gi sc h n o tw en d ig en D at en au fn ah m en u n d A n al ys en g lo b al a u f ei n e n eu e, ö k o n o m is ch u n d ö k o lo gi sc h n ac h h al ti ge G ru n d la ge z u s te ll en . F ü r d ie a m P ro je k t b et ei li gt en F ir m en i st d am it d ie P er sp ek ti ve v er b u n d en , t ec h n o lo gi sc h e in en k la re n V o rs p ru n g zu e rr ei ch en u n d d am it d en e n ts ch ei d en d en S ch ri tt i n R ic h tu n g V er m ar k tb ar k ei t d er e n tw ic k el te n Sy st em k o m p o n en te n z u m ac h en . Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 19 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 1 3 V er b u n d p ro je k t: A n p as su n g u n d W ei te ren tw ic k lu n g vo n in n o va ti ve n , n ic h tin va si ve n M o n it o ri n gsy st em en u n d A u sw er te ve rf ah r en f ü r d ie F is ch er ei fo rs ch u n g (A u to M A T ) - T ei lp ro je k t 5 Im p et u s G m b H & C o . B io sc ie n ce K G 75 .4 23 ,5 9 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t Z ie l d es V er b u n d p ro je k ts i st e s, v er sc h ie d en e P rä -P ro to ty p en z u e n tw ic k el n , d ie d ie k o n ve n ti o n el le D at en er fa ss u n g u n d A n al ys e in d er F is ch er ei b io lo gi e u n d - ö k o lo gi e in F o rm a u to m at is ie rt er E rf as su n gs - u n d A n al ys es ys te m e re vo lu ti o n ie re n w er d en . H ie rz u w ir d m o d er n e E le k tr o n ik u n d S en so rt ec h n ik z u sa m m en m it i n n o va ti ve n So ft w ar el ö su n ge n ei n ge se tz t. D ie s w ir d zu ei n er su bs ta n ti el le n E ff ek ti vi tä ts - st ei ge ru n g in d er D at en ge w in n u n g u n d A n al ys e fü h re n u n d d ab ei d ie k la ss is ch en A rb ei ts st ru k tu re n d er F is ch er ei b io lo gi e au f u n te rs ch ie d li ch en E b en en v er än d er n . D as vo rg es ch la ge n e V er b u n d p ro je k t tr äg t u n m it te lb ar zu ei n er se le k ti ve re n , ö k o sy st em ve rt rä gl ic h er en u n d w ir ts ch af tl ic h n ac h h al ti ge re n F is ch er ei u n d A qu ak u lt u r b ei , w ie s ie d u rc h d ie G F P d er E U g ef o rd er t w ir d . D as V er b u n d p ro je k t u m fa ss t 4 A rb ei ts p ak et e, d ie w ie d er u m in T ei lp ro je k te (1 je P ro je k tp ar tn er ,- >G A N N T -D ia gr am m e) u n te rt ei lt si n d :1 .E n tw ic k lu n g ei n es n ic h tin va si ve n , ak u st is ch -o p ti sc h en U n te rw as se r- F is ch -O b se rv at o ri u m s (U F O )2 .E le k tr o n is ch es M o n it o ri n g al s G ru n d la ge f ü r ei n C at ch Q u o ta M an ag em en t (F IS H -E M )3 .N eu e, in n o va ti ve A n sä tz e zu r R ü ck ve rf o lg b ar k ei t vo n F is ch u n d F is ch er ei p ro d u k te n – ei n B ei tr ag zu r V er b ra u ch er si ch er h ei t u n d E in d äm m u n g vo n il le ga le r F is ch er ei 4. E n tw ic k lu n g ei n es D ru ck k am m er -S tr ö m u n gs k an al s zu r P ar am et ri si er u n g d er E in fl ü ss e vo n Sc h ad st o ff en u n d K ra n k h ei te n au f d ie F o rt p fl an zu n gs fä h ig k ei t d es E u ro p äi sc h en A al s. D as h ie r ge p la n te in n o va ti ve , n ic h tin va si ve M o n it o ri n g- u n d A u sw er tu n gs sy st em is t (a ) in d ie se r F o rm w el tw ei tn eu ar ti g u n d s ch af ft (b ) d u rc h s ei n e Ü b er tr ag b ar k ei t au f an d er e Se eg eb ie te d ie te ch n is ch e V o ra u ss et zu n g, u m d ie fi sc h er ei b io lo gi sc h n o tw en d ig en D at en au fn ah m en u n d A n al ys en g lo b al a u f ei n e n eu e, ö k o n o m is ch u n d ö k o lo gi sc h n ac h h al ti ge G ru n d la ge z u s te ll en . F ü r d ie a m P ro je k t b et ei li gt en F ir m en i st d am it d ie P er sp ek ti ve v er b u n d en , t ec h n o lo gi sc h e in en k la re n V o rs p ru n g zu e rr ei ch en u n d d am it d en e n ts ch ei d en d en S ch ri tt i n R ic h tu n g V er m ar k tb ar k ei t d er e n tw ic k el te n Sy st em k o m p o n en te n z u m ac h en . V er b u n d p ro je k t: A n p as su n g u n d W ei te ren tw ic k lu n g vo n in n o va ti ve n , n ic h tin va si ve n M o n it o ri n gsy st em en u n d A u sw er te ve rf ah r en f ü r d ie F is ch er ei - fo rs ch u n g K u n st st o ff - Sp ra n ge r G m b H 13 9. 89 1, 85 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t Z ie l d es V er b u n d p ro je k ts i st e s, v er sc h ie d en e P rä -P ro to ty p en z u e n tw ic k el n , d ie d ie k o n ve n ti o n el le D at en er fa ss u n g u n d A n al ys e in d er F is ch er ei b io lo gi e u n d - ö k o lo gi e in F o rm a u to m at is ie rt er E rf as su n gs - u n d A n al ys es ys te m e re vo lu ti o n ie re n w er d en . H ie rz u w ir d m o d er n e E le k tr o n ik u n d S en so rt ec h n ik z u sa m m en m it i n n o va ti ve n So ft w ar el ö su n ge n ei n ge se tz t. D ie s w ir d zu ei n er su bs ta n ti el le n E ff ek ti vi tä ts - st ei ge ru n g in d er D at en ge w in n u n g u n d A n al ys e fü h re n u n d d ab ei d ie k la ss is ch en A rb ei ts st ru k tu re n d er F is ch er ei b io lo gi e au f u n te rs ch ie d li ch en E b en en v er än d er n . D as vo rg es ch la ge n e V er b u n d p ro je k t tr äg t u n m it te lb ar zu ei n er se le k ti ve re n , ö k o sy st em ve rt rä gl ic h er en u n d w ir ts ch af tl ic h n ac h h al ti ge re n F is ch er ei u n d A qu ak u lt u r b ei , w ie s ie d u rc h d ie G F P d er E U g ef o rd er t w ir d . D as V er b u n d p ro je k t u m fa ss t 4 A rb ei ts p ak et e, d ie w ie d er u m in T ei lp ro je k te (1 je P ro je k tp ar tn er ,- >G A N N T -D ia gr am m e) u n te rt ei lt si n d :1 .E n tw ic k lu n g ei n es n ic h tin va si ve n , Drucksache 19/8901 – 20 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 1 4 (A u to M A T ) - T ei lp ro je k t 6 ak u st is ch -o p ti sc h en U n te rw as se r- F is ch -O b se rv at o ri u m s (U F O )2 .E le k tr o n is ch es M o n it o ri n g al s G ru n d la ge f ü r ei n C at ch Q u o ta M an ag em en t (F IS H -E M )3 .N eu e, in n o va ti ve A n sä tz e zu r R ü ck ve rf o lg b ar k ei t vo n F is ch u n d F is ch er ei p ro d u k te n – ei n B ei tr ag zu r V er b ra u ch er si ch er h ei t u n d E in d äm m u n g vo n il le ga le r F is ch er ei 4. E n tw ic k lu n g ei n es D ru ck k am m er -S tr ö m u n gs k an al s zu r P ar am et ri si er u n g d er E in fl ü ss e vo n Sc h ad st o ff en u n d K ra n k h ei te n au f d ie F o rt p fl an zu n gs fä h ig k ei t d es E u ro p äi sc h en A al s. D as h ie r ge p la n te in n o va ti ve , n ic h tin va si ve M o n it o ri n g- u n d A u sw er tu n gs sy st em is t (a ) in d ie se r F o rm w el tw ei tn eu ar ti g u n d s ch af ft (b ) d u rc h s ei n e Ü b er tr ag b ar k ei t au f an d er e Se eg eb ie te d ie te ch n is ch e V o ra u ss et zu n g, u m d ie fi sc h er ei b io lo gi sc h n o tw en d ig en D at en au fn ah m en u n d A n al ys en g lo b al a u f ei n e n eu e, ö k o n o m is ch u n d ö k o lo gi sc h n ac h h al ti ge G ru n d la ge z u s te ll en . F ü r d ie a m P ro je k t b et ei li gt en F ir m en i st d am it d ie P er sp ek ti ve v er b u n d en , t ec h n o lo gi sc h e in en k la re n V o rs p ru n g zu e rr ei ch en u n d d am it d en e n ts ch ei d en d en S ch ri tt i n R ic h tu n g V er m ar k tb ar k ei t d er e n tw ic k el te n Sy st em k o m p o n en te n z u m ac h en . V er b u n d p ro je k t: A n p as su n g u n d W ei te ren tw ic k lu n g vo n in n o va ti ve n , n ic h tin va si ve n M o n it o ri n gsy st em en u n d A u sw er te - ve rf ah re n f ü r d ie F is ch er ei - fo rs ch u n g (A u to M A T ) - T ei lp ro je k t 7 U n iv er si tä t H am b u rg 31 0. 54 9, 14 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t Z ie l d es V er b u n d p ro je k ts i st e s, v er sc h ie d en e P rä -P ro to ty p en z u e n tw ic k el n , d ie d ie k o n ve n ti o n el le D at en er fa ss u n g u n d A n al ys e in d er F is ch er ei b io lo gi e u n d - ö k o lo gi e in F o rm a u to m at is ie rt er E rf as su n gs - u n d A n al ys es ys te m e re vo lu ti o n ie re n w er d en . H ie rz u w ir d m o d er n e E le k tr o n ik u n d S en so rt ec h n ik z u sa m m en m it i n n o va ti ve n So ft w ar el ö su n ge n ei n ge se tz t. D ie s w ir d zu ei n er su bs ta n ti el le n E ff ek ti v it ät sst ei ge ru n g in d er D at en ge w in n u n g u n d A n al ys e fü h re n u n d d ab ei d ie k la ss is ch en A rb ei ts st ru k tu re n d er F is ch er ei b io lo gi e au f u n te rs ch ie d li ch en E b en en v er än d er n . D as vo rg es ch la ge n e V er b u n d p ro je k t tr äg t u n m it te lb ar zu ei n er se le k ti ve re n , ö k o sy st em ve rt rä gl ic h er en u n d w ir ts ch af tl ic h n ac h h al ti ge re n F is ch er ei u n d A qu ak u lt u r b ei , w ie s ie d u rc h d ie G F P d er E U g ef o rd er t w ir d . D as V er b u n d p ro je k t u m fa ss t 4 A rb ei ts p ak et e, d ie w ie d er u m in T ei lp ro je k te (1 je P ro je k tp ar tn er ,- >G A N N T -D ia gr am m e) u n te rt ei lt si n d :1 .E n tw ic k lu n g ei n es n ic h tin va si ve n , ak u st is ch -o p ti sc h en U n te rw as se r- F is ch -O b se rv at o ri u m s (U F O )2 .E le k tr o n is ch es M o n it o ri n g al s G ru n d la ge f ü r ei n C at ch Q u o ta M an ag em en t (F IS H -E M )3 .N eu e, in n o va ti ve A n sä tz e zu r R ü ck ve rf o lg b ar k ei t vo n F is ch u n d F is ch er ei p ro d u k te n – ei n B ei tr ag zu r V er b ra u ch er si ch er h ei t u n d E in d äm m u n g vo n il le ga le r F is ch er ei 4. E n tw ic k lu n g ei n es D ru ck k am m er -S tr ö m u n gs k an al s zu r P ar am et ri si er u n g d er E in fl ü ss e vo n Sc h ad st o ff en u n d K ra n k h ei te n au f d ie F o rt p fl an zu n gs fä h ig k ei t d es E u ro p äi sc h en A al s. D as h ie r ge p la n te in n o va ti ve , n ic h tin va si ve M o n it o ri n g- u n d A u sw er tu n gs sy st em is t (a ) in d ie se r F o rm w el tw ei tn eu ar ti g u n d s ch af ft (b ) d u rc h s ei n e Ü b er tr ag b ar k ei t au f an d er e Se eg eb ie te d ie te ch n is ch e V o ra u ss et zu n g, u m d ie fi sc h er ei b io lo gi sc h n o tw en d ig en D at en au fn ah m en u n d A n al ys en g lo b al a u f ei n e n eu e, ö k o n o m is ch u n d ö k o lo gi sc h n ac h h al ti ge G ru n d la ge z u s te ll en . F ü r d ie a m P ro je k t b et ei li gt en F ir m en i st d am it Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 21 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 1 5 d ie P er sp ek ti ve v er b u n d en , t ec h n o lo gi sc h e in en k la re n V o rs p ru n g zu e rr ei ch en u n d d am it d en e n ts ch ei d en d en S ch ri tt i n R ic h tu n g V er m ar k tb ar k ei t d er e n tw ic k el te n Sy st em k o m p o n en te n z u m ac h en . V er b u n d p ro je k t: A n p as su n g u n d W ei te ren tw ic k lu n g vo n in n o va ti ve n , n ic h tin va si ve n M o n it o ri n gsy st em en u n d A u sw er te - ve rf ah re n f ü r d ie F is ch er ei - fo rs ch u n g (A u to M A T ) - T ei lp ro je k t 8 M ac A rt n ey G er m an y G m b H 23 8. 08 0, 67 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t Z ie l d es V er b u n d p ro je k ts i st e s, v er sc h ie d en e P rä -P ro to ty p en z u e n tw ic k el n , d ie d ie k o n ve n ti o n el le D at en er fa ss u n g u n d A n al ys e in d er F is ch er ei b io lo gi e u n d - ö k o lo gi e in F o rm a u to m at is ie rt er E rf as su n gs - u n d A n al ys es ys te m e re vo lu ti o n ie re n w er d en . H ie rz u w ir d m o d er n e E le k tr o n ik u n d S en so rt ec h n ik z u sa m m en m it i n n o va ti ve n So ft w ar el ö su n ge n ei n ge se tz t. D ie s w ir d zu ei n er su bs ta n ti el le n E ff ek ti vi tä ts - st ei ge ru n g in d er D at en ge w in n u n g u n d A n al ys e fü h re n u n d d ab ei d ie k la ss is ch en A rb ei ts st ru k tu re n d er F is ch er ei b io lo gi e au f u n te rs ch ie d li ch en E b en en v er än d er n . D as vo rg es ch la ge n e V er b u n d p ro je k t tr äg t u n m it te lb ar zu ei n er se le k ti ve re n , ö k o sy st em ve rt rä gl ic h er en u n d w ir ts ch af tl ic h n ac h h al ti ge re n F is ch er ei u n d A qu ak u lt u r b ei , w ie s ie d u rc h d ie G F P d er E U g ef o rd er t w ir d . D as V er b u n d p ro je k t u m fa ss t 4 A rb ei ts p ak et e, d ie w ie d er u m in T ei lp ro je k te (1 je P ro je k tp ar tn er ,- >G A N N T -D ia gr am m e) u n te rt ei lt si n d :1 .E n tw ic k lu n g ei n es n ic h tin va si ve n , ak u st is ch -o p ti sc h en U n te rw as se r- F is ch -O b se rv at o ri u m s (U F O )2 .E le k tr o n is ch es M o n it o ri n g al s G ru n d la ge f ü r ei n C at ch Q u o ta M an ag em en t (F IS H -E M )3 .N eu e, in n o va ti ve A n sä tz e zu r R ü ck ve rf o lg b ar k ei t vo n F is ch u n d F is ch er ei p ro d u k te n – ei n B ei tr ag zu r V er b ra u ch er si ch er h ei t u n d E in d äm m u n g vo n il le ga le r F is ch er ei 4. E n tw ic k lu n g ei n es D ru ck k am m er -S tr ö m u n gs k an al s zu r P ar am et ri si er u n g d er E in fl ü ss e vo n Sc h ad st o ff en u n d K ra n k h ei te n au f d ie F o rt p fl an zu n gs fä h ig k ei t d es E u ro p äi sc h en A al s. D as h ie r ge p la n te in n o va ti ve , n ic h tin va si ve M o n it o ri n g- u n d A u sw er tu n gs sy st em is t (a ) in d ie se r F o rm w el tw ei tn eu ar ti g u n d s ch af ft (b ) d u rc h s ei n e Ü b er tr ag b ar k ei t au f an d er e Se eg eb ie te d ie te ch n is ch e V o ra u ss et zu n g, u m d ie fi sc h er ei b io lo gi sc h n o tw en d ig en D at en au fn ah m en u n d A n al ys en g lo b al a u f ei n e n eu e, ö k o n o m is ch u n d ö k o lo gi sc h n ac h h al ti ge G ru n d la ge z u s te ll en . F ü r d ie a m P ro je k t b et ei li gt en F ir m en i st d am it d ie P er sp ek ti ve v er b u n d en , t ec h n o lo gi sc h e in en k la re n V o rs p ru n g zu e rr ei ch en u n d d am it d en e n ts ch ei d en d en S ch ri tt i n R ic h tu n g V er m ar k tb ar k ei t d er e n tw ic k el te n Sy st em k o m p o n en te n z u m ac h en . Drucksache 19/8901 – 22 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 1 6 V er b u n d p ro je k t: A n p as su n g u n d W ei te ren tw ic k lu n g vo n in n o va ti ve n , n ic h tin va si ve n M o n it o ri n gsy st em en u n d A u sw er te - ve rf ah re n f ü r d ie F is ch er ei - fo rs ch u n g (A u to M A T ) - T ei lp ro je k t 10 H el m h o lt z- Z en tr u m G ee st h ac h t Z en tr u m f ü r M at er ia l- u n d K ü st en fo rs ch u n g G m b H 31 3. 88 6, 46 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t Z ie l d es V er b u n d p ro je k ts i st e s, v er sc h ie d en e P rä -P ro to ty p en z u e n tw ic k el n , d ie d ie k o n ve n ti o n el le D at en er fa ss u n g u n d A n al ys e in d er F is ch er ei b io lo gi e u n d - ö k o lo gi e in F o rm a u to m at is ie rt er E rf as su n gs - u n d A n al ys es ys te m e re vo lu ti o n ie re n w er d en . H ie rz u w ir d m o d er n e E le k tr o n ik u n d S en so rt ec h n ik z u sa m m en m it i n n o va ti ve n So ft w ar el ö su n ge n ei n ge se tz t. D ie s w ir d zu ei n er su bs ta n ti el le n E ff ek ti vi tä ts - st ei ge ru n g in d er D at en ge w in n u n g u n d A n al ys e fü h re n u n d d ab ei d ie k la ss is ch en A rb ei ts st ru k tu re n d er F is ch er ei b io lo gi e au f u n te rs ch ie d li ch en E b en en v er än d er n . D as vo rg es ch la ge n e V er b u n d p ro je k t tr äg t u n m it te lb ar zu ei n er se le k ti ve re n , ö k o sy st em ve rt rä gl ic h er en u n d w ir ts ch af tl ic h n ac h h al ti ge re n F is ch er ei u n d A qu ak u lt u r b ei , w ie s ie d u rc h d ie G F P d er E U g ef o rd er t w ir d . D as V er b u n d p ro je k t u m fa ss t 4 A rb ei ts p ak et e, d ie w ie d er u m in T ei lp ro je k te (1 je P ro je k tp ar tn er ,- >G A N N T -D ia gr am m e) u n te rt ei lt si n d :1 .E n tw ic k lu n g ei n es n ic h tin va si ve n , ak u st is ch -o p ti sc h en U n te rw as se r- F is ch -O b se rv at o ri u m s (U F O )2 .E le k tr o n is ch es M o n it o ri n g al s G ru n d la ge f ü r ei n C at ch Q u o ta M an ag em en t (F IS H -E M )3 .N eu e, in n o va ti ve A n sä tz e zu r R ü ck ve rf o lg b ar k ei t vo n F is ch u n d F is ch er ei p ro d u k te n – ei n B ei tr ag zu r V er b ra u ch er si ch er h ei t u n d E in d äm m u n g vo n il le ga le r F is ch er ei 4. E n tw ic k lu n g ei n es D ru ck k am m er -S tr ö m u n gs k an al s zu r P ar am et ri si er u n g d er E in fl ü ss e vo n Sc h ad st o ff en u n d K ra n k h ei te n au f d ie F o rt p fl an zu n gs fä h ig k ei t d es E u ro p äi sc h en A al s. D as h ie r ge p la n te in n o va ti ve , n ic h tin va si ve M o n it o ri n g- u n d A u sw er tu n gs sy st em is t (a ) in d ie se r F o rm w el tw ei tn eu ar ti g u n d s ch af ft (b ) d u rc h s ei n e Ü b er tr ag b ar k ei t au f an d er e Se eg eb ie te d ie te ch n is ch e V o ra u ss et zu n g, u m d ie fi sc h er ei b io lo gi sc h n o tw en d ig en D at en au fn ah m en u n d A n al ys en g lo b al a u f ei n e n eu e, ö k o n o m is ch u n d ö k o lo gi sc h n ac h h al ti ge G ru n d la ge z u s te ll en . F ü r d ie a m P ro je k t b et ei li gt en F ir m en i st d am it d ie P er sp ek ti ve v er b u n d en , t ec h n o lo gi sc h e in en k la re n V o rs p ru n g zu e rr ei ch en u n d d am it d en e n ts ch ei d en d en S ch ri tt i n R ic h tu n g V er m ar k tb ar k ei t d er e n tw ic k el te n Sy st em k o m p o n en te n z u m ac h en . V er b u n d p ro je k t: A n p as su n g u n d W ei te re n tw ic k lu n g vo n in n o va ti ve n , n ic h tin va si ve n M o n it o ri n gsy st em en u n d A u sw er te - ve rf ah re n f ü r d ie F is ch er ei - fo rs ch u n g F ac h h o ch sc h u le K ie l 1. 20 0. 49 0, 90 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t Z ie l d es V er b u n d p ro je k ts i st e s, v er sc h ie d en e P rä -P ro to ty p en z u e n tw ic k el n , d ie d ie k o n ve n ti o n el le D at en er fa ss u n g u n d A n al ys e in d er F is ch er ei b io lo gi e u n d - ö k o lo gi e in F o rm a u to m at is ie rt er E rf as su n gs - u n d A n al ys es ys te m e re vo lu ti o n ie re n w er d en . H ie rz u w ir d m o d er n e E le k tr o n ik u n d S en so rt ec h n ik z u sa m m en m it i n n o va ti ve n So ft w ar el ö su n ge n ei n ge se tz t. D ie s w ir d zu ei n er su bs ta n ti el le n E ff ek ti vi tä ts - st ei ge ru n g in d er D at en ge w in n u n g u n d A n al ys e fü h re n u n d d ab ei d ie k la ss is ch en A rb ei ts st ru k tu re n d er F is ch er ei b io lo gi e au f u n te rs ch ie d li ch en E b en en v er än d er n . D as vo rg es ch la ge n e V er b u n d p ro je k t tr äg t u n m it te lb ar zu ei n er se le k ti ve re n , ö k o sy st em ve rt rä gl ic h er en u n d w ir ts ch af tl ic h n ac h h al ti ge re n F is ch er ei u n d A qu ak u lt u r b ei , w ie s ie d u rc h d ie G F P d er E U g ef o rd er t w ir d . D as V er b u n d p ro je k t u m fa ss t 4 A rb ei ts p ak et e, d ie w ie d er u m in T ei lp ro je k te (1 je P ro je k tp ar tn er ,- >G A N N T -D ia gr am m e) u n te rt ei lt si n d :1 .E n tw ic k lu n g ei n es n ic h tin va si ve n , Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 23 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 1 7 (A u to M A T ) - T ei lp ro je k t 11 ak u st is ch -o p ti sc h en U n te rw as se r- F is ch -O b se rv at o ri u m s (U F O )2 .E le k tr o n is ch es M o n it o ri n g al s G ru n d la ge f ü r ei n C at ch Q u o ta M an ag em en t (F IS H -E M )3 .N eu e, in n o va ti ve A n sä tz e zu r R ü ck ve rf o lg b ar k ei t vo n F is ch u n d F is ch er ei p ro d u k te n – ei n B ei tr ag zu r V er b ra u ch er si ch er h ei t u n d E in d äm m u n g vo n il le ga le r F is ch er ei 4. E n tw ic k lu n g ei n es D ru ck k am m er -S tr ö m u n gs k an al s zu r P ar am et ri si er u n g d er E in fl ü ss e vo n Sc h ad st o ff en u n d K ra n k h ei te n au f d ie F o rt p fl an zu n gs fä h ig k ei t d es E u ro p äi sc h en A al s. D as h ie r ge p la n te in n o va ti ve , n ic h tin va si ve M o n it o ri n g- u n d A u sw er tu n gs sy st em is t (a ) in d ie se r F o rm w el tw ei tn eu ar ti g u n d s ch af ft (b ) d u rc h s ei n e Ü b er tr ag b ar k ei t au f an d er e Se eg eb ie te d ie te ch n is ch e V o ra u ss et zu n g, u m d ie fi sc h er ei b io lo gi sc h n o tw en d ig en D at en au fn ah m en u n d A n al ys en g lo b al a u f ei n e n eu e, ö k o n o m is ch u n d ö k o lo gi sc h n ac h h al ti ge G ru n d la ge z u s te ll en . F ü r d ie a m P ro je k t b et ei li gt en F ir m en i st d am it d ie P er sp ek ti ve v er b u n d en , t ec h n o lo gi sc h e in en k la re n V o rs p ru n g zu e rr ei ch en u n d d am it d en e n ts ch ei d en d en S ch ri tt i n R ic h tu n g V er m ar k tb ar k ei t d er e n tw ic k el te n Sy st em k o m p o n en te n z u m ac h en . V er b u n d p ro je k t: A n p as su n g u n d W ei te ren tw ic k lu n g vo n in n o va ti ve n , n ic h tin va si ve n M o n it o ri n gsy st em en u n d A u sw er te - ve rf ah re n f ü r d ie F is ch er ei - fo rs ch u n g (A u to M A T ) - T ei lp ro je k t 12 ar iv is A G 31 7. 49 9, 04 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t Z ie l d es V er b u n d p ro je k ts i st e s, v er sc h ie d en e P rä -P ro to ty p en z u e n tw ic k el n , d ie d ie k o n ve n ti o n el le D at en er fa ss u n g u n d A n al ys e in d er F is ch er ei b io lo gi e u n d - ö k o lo gi e in F o rm a u to m at is ie rt er E rf as su n gs - u n d A n al ys es ys te m e re vo lu ti o n ie re n w er d en . H ie rz u w ir d m o d er n e E le k tr o n ik u n d S en so rt ec h n ik z u sa m m en m it i n n o va ti ve n So ft w ar el ö su n ge n ei n ge se tz t. D ie s w ir d zu ei n er su b st an ti el le n E ff ek ti vi tä ts st ei ge ru n g in d er D at en ge w in n u n g u n d A n al ys e fü h re n u n d d ab ei d ie k la ss is ch en A rb ei ts st ru k tu re n d er F is ch er ei b io lo gi e au f u n te rs ch ie d li ch en E b en en ve rä n d er n . D as vo rg es ch la ge n e V er b u n d p ro je k t tr äg t u n m it te lb ar zu ei n er se le k ti ve re n , ö k o sy st em ve rt rä gl ic h er en u n d w ir ts ch af tl ic h n ac h h al ti ge re n F is ch er ei u n d A qu ak u lt u r b ei , w ie si e d u rc h d ie G F P d er E U ge fo rd er t w ir d . D as V er b u n d p ro je k t u m fa ss t 4 A rb ei ts p ak et e, d ie w ie d er u m in T ei lp ro je k te (1 je P ro je k tp ar tn er ,- >G A N N T -D ia gr am m e) u n te rt ei lt s in d : 1. E n tw ic k lu n g ei n es n ic h tin va si ve n , ak u st is ch -o p ti sc h en U n te rw as se r- F is ch -O b se rv at o ri u m s (U F O ); 2. E le k tr o n is ch es M o n it o ri n g al s G ru n d la ge f ü r ei n C at ch Q u o ta M an ag em en t (F IS H - E M ); 3. N eu e, in n o va ti ve A n sä tz e zu r R ü ck ve rf o lg b ar k ei t vo n F is ch u n d F is ch er ei p ro d u k te n - e in B ei tr ag z u r V er b ra u ch er si ch er h ei t u n d E in d äm m u n g vo n il le ga le r F is ch er ei ; 4. E n tw ic k lu n g ei n es D ru ck k am m er -S tr ö m u n gs k an al s zu r P ar am et ri si er u n g d er E in fl ü ss e vo n Sc h ad st o ff en u n d K ra n k h ei te n au f d ie F o rt p fl an zu n gs fä h ig k ei t d es E u ro p äi sc h en A al s. V er b u n d p ro je k t: Q u an ti fi zi er u n g d er S te rb li ch k ei t vo n A al en in d eu ts ch en G E O M A R - H el m h o lt z- Z en tr u m f ü r O ze an fo rs ch u n g K ie l 5, 98 E n ts ch ei d u n gs h il fe - b ed ar f N ac h za h lu n g au s V N fü r d as V o rh ab en 28 07 H S0 10 , d a V o rh ab en b er ei ts al s ab ge sc h lo ss en g ek en n ze ic h n et u n d K o rr ek tu r n ic h t m eh r m ö gl ic h . Drucksache 19/8901 – 24 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 1 8 B in n en - ge w äs se rn - N ac h za h lu n g V er b u n d p ro je k t: E n tw ic k lu n g ei n es p ra xi st au gl ic h en V er fa h re n s zu r P h o sp h o r- E li m in at io n im A b la u fw as se r ge sc h lo ss en er K re is la u fa n la ge n zu r K u lt iv ie ru n g aq u at is ch er O rg an is m en - T ei lp ro je k t 1 In st it u t fü r B in n en fi sc h er ei (I fB ) e .V . 12 7. 31 6, 00 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t U m e in e St ei ge ru n g d er A qu ak u lt u re rz eu gu n g, i n sb es o n d er e an h o ch p re is ig en u n d st ar k n ac h ge fr ag te n F is ch ar te n in D eu ts ch la n d zu er re ic h en , tr et en K re is la u fa n la ge n ( K L A ) zu n eh m en d i n d en F o k u s d es I n te re ss es . B ei i h re m B et ri eb m u ss m it P h o sp h o r- K o n ze n tr at io n en v o n e tw a 2 - 30 m g * l- 1 im A b la u fw as se r ge re ch n et w er d en . Z ie l d ie se s F o rs ch u n gs vo rh ab en s is t d ie E n tw ic k lu n g u n d E rp ro b u n g ei n es p ra xi st au gl ic h en V er fa h re n s zu r P h o sp h o r- E li m in at io n im A b la u fw as se r vo n K L A zu r F is ch er ze u gu n g. Z u r E rm ö gl ic h u n g ei n er b re it en A n w en d b ar k ei t u n te r P ra xi sb ed in gu n ge n so ll d as b ew äh rt e V er fa h re n d er ch em is ch -p h ys ik al is ch en P h o sp h o re n tf er n u n g fü r K L A an ge p as st w er d en . F ü r d ie se s Z ie l k o o p er ie rt ei n U n te rn eh m en m it E rf ah ru n g b ei K o n ze p ti o n u n d K o n st ru k ti o n in te n si ve r F is ch h al tu n gs sy st em e u n d vo n A b w as se rb eh an d lu n gs ve rf ah re n m it zw ei In st it u te n d er an ge w an d te n F is ch er ei fo rs ch u n g. D as z u e n tw ic k el n d e V er fa h re n sp ri n zi p m u ss e in e k o m p ak te B au gr ö ß e in m o d u la rt ig er A u sf ü h ru n gs w ei se f ü r d ie U n te rb ri n gu n g u n te r d en m ei st b ee n gt en P la tz ve rh äl tn is se n in (b er ei ts ex is ti er en d en ) K re is la u fa n la ge n au fw ei se n . V er gl ei ch sw ei se g er in ge V o lu m en st rö m e m it m it tl er en b is h o h en P - K o n ze n tr at io n en m ü ss en ef fi zi en t b ew äl ti gt w er d en . Im B at ch b et ri eb er fo lg en zu n äc h st L ab o rv er su ch e zu r P -F äl lu n g/ F lo ck u n g au s d em A b la u fw as se r vo n K L A . D ar au f au fb au en d w ir d ei n M o d u l zu r P -E li m in at io n au s K L A -A b la u fw as se r k o n st ru ie rt u n d im P ra xi sm aß st ab g et es te t. V er b u n d p ro je k t: E n tw ic k lu n g ei n es p ra xi st au gl ic h en V er fa h re n s zu r P h o sp h o r- E li m in at io n im A b la u fw as se r ge sc h lo ss en er K re is la u fa n la ge n zu r K u lt iv ie ru n g aq u at is ch er O rg an is m en - T ei lp ro je k t 2 K u n st st o ff - Sp ra n ge r G m b H 27 .5 39 ,1 9 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t U m e in e St ei ge ru n g d er A qu ak u lt u re rz eu gu n g, i n sb es o n d er e an h o ch p re is ig en u n d st ar k n ac h ge fr ag te n F is ch ar te n in D eu ts ch la n d zu er re ic h en , tr et en K re is la u fa n la ge n ( K L A ) zu n eh m en d i n d en F o k u s d es I n te re ss es . B ei i h re m B et ri eb m u ss m it P h o sp h o r- K o n ze n tr at io n en v o n e tw a 2 - 30 m g * l- 1 im A b la u fw as se r ge re ch n et w er d en . Z ie l d ie se s F o rs ch u n gs vo rh ab en s is t d ie E n tw ic k lu n g u n d E rp ro b u n g ei n es p ra xi st au gl ic h en V er fa h re n s zu r P h o sp h o r- E li m in at io n im A b la u fw as se r vo n K L A zu r F is ch er ze u gu n g. Z u r E rm ö gl ic h u n g ei n er b re it en A n w en d b ar k ei t u n te r P ra xi sb ed in gu n ge n so ll d as b ew äh rt e V er fa h re n d er ch em is ch -p h ys ik al is ch en P h o sp h o re n tf er n u n g fü r K L A an ge p as st w er d en . F ü r d ie se s Z ie l k o o p er ie rt ei n U n te rn eh m en m it E rf ah ru n g b ei K o n ze p ti o n u n d K o n st ru k ti o n in te n si ve r F is ch h al tu n gs sy st em e u n d vo n A b w as se rb eh an d lu n gs ve rf ah re n m it zw ei In st it u te n d er an ge w an d te n F is ch er ei fo rs ch u n g. D as z u e n tw ic k el n d e V er fa h re n sp ri n zi p m u ss e in e k o m p ak te B au gr ö ß e in m o d u la rt ig er A u sf ü h ru n gs w ei se f ü r d ie U n te rb ri n gu n g u n te r d en m ei st b ee n gt en P la tz ve rh äl tn is se n in (b er ei ts ex is ti er en d en ) K re is la u fa n la ge n Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 25 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 1 9 au fw ei se n . V er gl ei ch sw ei se g er in ge V o lu m en st rö m e m it m it tl er en b is h o h en P - K o n ze n tr at io n en m ü ss en ef fi zi en t b ew äl ti gt w er d en . Im B at ch b et ri eb er fo lg en zu n äc h st L ab o rv er su ch e zu r P -F äl lu n g/ F lo ck u n g au s d em A b la u fw as se r vo n K L A . D ar au f au fb au en d w ir d ei n M o d u l zu r P -E li m in at io n au s K L A -A b la u fw as se r k o n st ru ie rt u n d im P ra xi sm aß st ab g et es te t. V er b u n d p ro je k t: E n tw ic k lu n g ei n es p ra xi st au gl ic h en V er fa h re n s zu r P h o sp h o r- E li m in at io n im A b la u fw as se r ge sc h lo ss en er K re is la u fa n la ge n zu r K u lt iv ie ru n g aq u at is ch er O rg an is m en - T ei lp ro je k t 3 L an d es fo rs ch u n g sa n st al t fü r L an d w ir ts ch af t u n d F is ch er ei M ec k le n b u rg - V o rp o m m er n 12 .3 70 ,0 4 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t U m e in e St ei ge ru n g d er A qu ak u lt u re rz eu gu n g, i n sb es o n d er e an h o ch p re is ig en u n d st ar k n ac h ge fr ag te n F is ch ar te n in D eu ts ch la n d zu er re ic h en , tr et en K re is la u fa n la ge n ( K L A ) zu n eh m en d i n d en F o cu s d es I n te re ss es . B ei i h re m B et ri eb m u ss m it P h o sp h o r- K o n ze n tr at io n en vo n et w a 2 - 30 m g* l- 1i m A b la u fw as se r ge re ch n et w er d en . Z ie l d ie se s F o rs ch u n gs vo rh ab en s is t d ie E n tw ic k lu n g u n d E rp ro b u n g ei n es p ra xi st au gl ic h en V er fa h re n s zu r P h o sp h o r- E li m in at io n im A b la u fw as se r vo n K L A zu r F is ch er ze u gu n g. Z u r E rm ö gl ic h u n g ei n er b re it en A n w en d b ar k ei t u n te r P ra xi sb ed in gu n ge n so ll d as b ew äh rt e V er fa h re n d er ch em is ch -p h ys ik al is ch en P h o sp h o re n tf er n u n g fü r K L A an ge p as st w er d en . F ü r d ie se s Z ie l k o o p er ie rt e in U n te rn eh m en m it E rf ah ru n ge n b ei K o n ze p ti o n u n d K o n st ru k ti o n in te n si ve r F is ch h al tu n gs sy st em e u n d vo n A b w as se rb eh an d lu n gs ve rf ah re n m it zw ei In st it u te n d er an ge w an d te n F is ch er ei fo rs ch u n g. D as z u e n tw ic k el n d e V er fa h re n sp ri n zi p m u ss e in e k o m p ak te B au gr ö ß e in m o d u la rt ig er A u sf ü h ru n gs w ei se f ü r d ie U n te rb ri n gu n g u n te r d en m ei st b ee n gt en P la tz ve rh äl tn is se n in (b er ei ts ex is ti er en d en ) K re is la u fa n la ge n au fw ei se n . V er gl ei ch sw ei se g er in ge V o lu m en st rö m e m it m it tl er en b is h o h en P - K o n ze n tr at io n en m ü ss en ef fi zi en t b ew äl ti gt w er d en . Im B at ch b et ri eb er fo lg en zu n äc h st L ab o rv er su ch e zu r P -F äl lu n g/ F lo ck u n g au s d em A b la u fw as se r vo n K L A . D ar au f au fb au en d w ir d ei n M o d u l zu r P -E li m in at io n au s K L A -A b la u fw as se r k o n st ru ie rt u n d im P ra xi sm aß st ab g et es te t. V er b u n d p ro je k t: Ü b er w in d u n g d er Sc h w ie ri gk ei te n b ei d er N ac h zu ch t d es E u ro p äi sc h en A al s. O p ti m ie ru n g d er k ü n st li ch en R ei fu n g, d er Jo h an n H ei n ri ch vo n T h ü n en - In st it u t B u n d es fo rs ch u n gs in st it u t fü r L än d li ch e R äu m e, W al d u n d F is ch er ei 29 6. 58 2, 09 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t D as F o rs ch u n gs vo rh ab en s o ll i n K o o p er at io n z w is ch en d em T h ü n en I n st it u t fü r F is ch er ei ö k o lo gi e, d er B lu eB io T ec h G m b H B ü su m , d em I n st it u t fü r H yd ro b io lo gi e u n d F is ch er ei w is se n sc h af te n d er U n iv er si tä t H am b u rg u n d d er K u n st st o ff -S p ra n ge r G m b H P la u en d u rc h ge fü h rt w er d en . Z ie l is t es , A al e u n te r k o n tr o ll ie rt en B ed in gu n ge n zu r R ei fu n g zu b ri n ge n u n d fr es sf äh ig e L ar ve n zu p ro d u zi er en . P ar al le l d az u so ll d ie K u lt u r vo n ge la ti n ö se m P la n k to n al s F u tt er m it te lb as is en tw ic k el t u n d o p ti m ie rt w er d en . In h al t d ie se s K o o p er at io n sv o rh ab en s is t d ie E rw ei te ru n g d es S p ek tr u m s k u lt iv ie rb ar er T ie ra rt en in D eu ts ch la n d . U m e rf o lg re ic h fr es sf äh ig e A al la rv en zu p ro d u zi er en , w ir d d as T h ü n en -I n st it u t fü r F is ch er ei ö k o lo gi e zu n äc h st d ie k ü n st li ch e R ei fu n g d er E lt er n ti er e o p ti m ie re n . Z ei tg le ic h w er d en in Z u sa m m en ar b ei t m it d er K u n st st o ff -S p ra n ge r G m b H Drucksache 19/8901 – 26 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 2 0 H äl te ru n g u n d d er E rb rü tu n g. K u lt iv ie ru n g vo n ge la ti n ö se m P la n k to n a ls F u tt er b as is . E rb rü tu n gs - u n d F ü tt er u n gs ex p er i m en te . - T ei lp ro je k t 1 ad äq u at e H al tu n gs b ed in gu n ge n f ü r E lt er n ti er e so w ie E rb rü tu n gs an la ge n f ü r E ie r en tw ic k el t .D ie N ac h zu ch t u n d H äl te ru n g vo n g el at in ö se m P la n k to n w ir d a n d er U n iv er si tä t H am b u rg in k le in sk al ig en Z u ch te x p er im en te n o p ti m ie rt . D ie en ge Z u sa m m en ar b ei t m it d er B lu eB io T ec h G m b H s o ll d az u f ü h re n , d ie E ig en sc h af te n d er F u tt er o rg an is m en a n d ie B ed ü rf n is se d er L ar ve n a n zu p as se n . E s so ll f er n er ve rs u ch t w er d en , d en M aß st ab d er P ro d u k ti o n vo n ge la ti n ö se m P la n k to n zu er h ö h en , u m d en A n fo rd er u n ge n e in er k o n ti n u ie rl ic h en L ar ve n au fz u ch t ge re ch t zu w er d en . D ie E rg eb n is se d ie se r St u d ie s o ll en d az u b ei tr ag en , d ie P ro d u k ti o n v o n A al en u n ab h än gi g vo n W il d fä n ge n z u m ac h en . F ü r ei n en n ac h h al ti ge n S ch u tz d es ak u t in se in em B es ta n d b ed ro h te n E u ro p äi sc h en A al s w är e es vo n im m en se r B ed eu tu n g, d ie S ch w ie ri gk ei te n b ei s ei n er N ac h zu ch t zu ü be rw in d en . D ie in d ie se m P ro je k t en tw ic k el te n t ec h n is ch en N eu er u n ge n u n d o p ti m ie rt en V er fa h re n s o ll en d ie G ru n d la ge b il d en f ü r zu k ü n ft ig e B em ü h u n ge n , d ie A al zu ch t in D eu ts ch la n d z u et ab li er en . D ie E rg eb n is se s o ll en i n w is se n sc h af tl ic h en Z ei ts ch ri ft en v er ö ff en tl ic h t u n d in p ra xi sr el ev an te n n at io n al en u n d in te rn at io n al en T ag u n ge n vo rg es te ll t w er d en . V er b u n d p ro je k t: Ü b er w in d u n g d er Sc h w ie ri gk ei te n b ei d er N ac h zu ch t d es E u ro p äi sc h en A al s. O p ti m ie ru n g d er k ü n st li ch en R ei fu n g, d er H äl te ru n g u n d d er E rb rü tu n g. K u lt iv ie ru n g vo n ge la ti n ö se m P la n k to n a ls F u tt er b as is . E rb rü tu n gs - u n d F ü tt er u n gs - ex p er im en te . - T ei lp ro je k t 2 U n iv er si tä t H am b u rg 93 .4 06 ,1 3 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t D as F o rs ch u n gs vo rh ab en s o ll i n K o o p er at io n z w is ch en d em T h ü n en I n st it u t fü r F is ch er ei ö k o lo gi e, d er B lu eB io T ec h G m b H B ü su m , d em I n st it u t fü r H yd ro b io lo gi e u n d F is ch er ei w is se n sc h af te n d er U n iv er si tä t H am b u rg u n d d er K u n st st o ff -S p ra n ge r G m b H P la u en d u rc h ge fü h rt w er d en . Z ie l is t es , A al e u n te r k o n tr o ll ie rt en B ed in gu n ge n zu r R ei fu n g zu b ri n ge n u n d fr es sf äh ig e L ar ve n zu p ro d u zi er en . P ar al le l d az u so ll d ie K u lt u r vo n ge la ti n ö se m P la n k to n al s F u tt er m it te lb as is en tw ic k el t u n d o p ti m ie rt w er d en . In h al t d ie se s K o o p er at io n sv o rh ab en s is t d ie E rw ei te ru n g d es S p ek tr u m s k u lt iv ie rb ar er T ie ra rt en in D eu ts ch la n d . U m e rf o lg re ic h fr es sf äh ig e A al la rv en zu p ro d u zi er en , w ir d d as T h ü n en -I n st it u t fü r F is ch er ei ö k o lo gi e zu n äc h st d ie k ü n st li ch e R ei fu n g d er E lt er n ti er e o p ti m ie re n . Z ei tg le ic h w er d en in Z u sa m m en ar b ei t m it d er K u n st st o ff -S p ra n ge r G m b H ad äq u at e H al tu n gs b ed in gu n ge n f ü r E lt er n ti er e so w ie E rb rü tu n gs an la ge n f ü r E ie r en tw ic k el t .D ie N ac h zu ch t u n d H äl te ru n g vo n g el at in ö se m P la n k to n w ir d a n d er U n iv er si tä t H am b u rg in k le in sk al ig en Z u ch te xp er im en te n o p ti m ie rt . D ie en ge Z u sa m m en ar b ei t m it d er B lu eB io T ec h G m b H s o ll d az u f ü h re n , d ie E ig en sc h af te n d er F u tt er o rg an is m en a n d ie B ed ü rf n is se d er L ar ve n a n zu p as se n . E s so ll f er n er ve rs u ch t w er d en , d en M aß st ab d er P ro d u k ti o n vo n ge la ti n ö se m P la n k to n zu er h ö h en , u m d en A n fo rd er u n ge n e in er k o n ti n u ie rl ic h en L ar ve n au fz u ch t ge re ch t zu w er d en . D ie E rg eb n is se d ie se r St u d ie s o ll en d az u b ei tr ag en , d ie P ro d u k ti o n v o n A al en u n ab h än gi g vo n W il d fä n ge n z u m ac h en . F ü r ei n en n ac h h al ti ge n S ch u tz d es ak u t in se in em B es ta n d b ed ro h te n E u ro p äi sc h en A al s w är e es vo n im m en se r B ed eu tu n g, d ie S ch w ie ri gk ei te n b ei s ei n er N ac h zu ch t zu ü be rw in d en . D ie in d ie se m P ro je k t en tw ic k el te n t ec h n is ch en N eu er u n ge n u n d o p ti m ie rt en V er fa h re n s o ll en Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 27 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 2 1 d ie G ru n d la ge b il d en f ü r zu k ü n ft ig e B em ü h u n ge n , d ie A al zu ch t in D eu ts ch la n d z u et ab li er en . D ie E rg eb n is se s o ll en i n w is se n sc h af tl ic h en Z ei ts ch ri ft en v er ö ff en tl ic h t u n d in p ra xi sr el ev an te n n at io n al en u n d in te rn at io n al en T ag u n ge n vo rg es te ll t w er d en . V er b u n d p ro je k t: Ü b er w in d u n g d er Sc h w ie ri gk ei te n b ei d er N ac h zu ch t d es E u ro p äi sc h en A al s. O p ti m ie ru n g d er k ü n st li ch en R ei fu n g, d er H äl te ru n g u n d d er E rb rü tu n g. K u lt iv ie ru n g vo n ge la ti n ö se m P la n k to n a ls F u tt er b as is . E rb rü tu n gs - u n d F ü tt er u n gs ex p er i m en te . - T ei lp ro je k t 3 B lu eB io T ec h G m b H 10 9. 31 7, 75 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t D as F o rs ch u n gs vo rh ab en i st e in e K o o p er at io n d es J o h an n H ei n ri ch v o n T h ü n en In st it u ts H am b u rg , d er B lu eB io T ec h G m b H B ü su m , d em In st it u t fü r H yd ro b io lo gi eu n d F is ch er ei w is se n sc h af te n d er U n iv er si tä t H am b u rg u n d d er K u n st st o ff -S p ra n ge r G m b H P la u en . Z ie l is t es , A al e k ü n st li ch z u r ei fe n , d ie E ie r zu er b rü te n u n d zu m Sc h lu p f zu b ri n ge n u n d d ie L ar ve n vo rz u st re ck en . A ls F u tt er m it te l fü r d ie L ar ve n s o ll g el at in ö se s P la n k to n v er w en d et w er d en , d es se n P ro d u k ti o n im R ah m en d es P ro je k te s o p ti m ie rt w er d en so ll . In h al t d ie se s K o o p er at io n sv o rh ab en s is t d ie E rw ei te ru n g d es S p ek tr u m s k u lt iv ie rb ar er T ie ra rt en in D eu ts ch la n d . U m e rf o lg re ic h f re ss fä h ig e A al la rv en z u p ro d u zi er en , w ir d d as T h ü n en -I n st it u t fü r F is ch er ei ö k o lo gi e zu n äc h st d ie k ü n st li ch e R ei fu n g d er E lt er n ti er e o p ti m ie re n . Z ei tg le ic h w er d en i n Z u sa m m en ar b ei t m it d er K u n st st o ff - Sp ra n ge r G m b H ad äq u at e H al tu n gs b ed in gu n ge n fü r E lt er n ti er e so w ie E rb rü tu n gs an la ge n fü r E ie r en tw ic k el t .D ie N ac h zu ch t u n d H äl te ru n g vo n ge la ti n ö se m P la n k to n w ir d an d er U n iv er si tä t H am b u rg in k le in sk al ig en Z u ch te xp er im en te n o p ti m ie rt . D ie en ge Z u sa m m en ar b ei t m it d er B lu eB io T ec h G m b H s o ll d az u f ü h re n , d ie E ig en sc h af te n d er F u tt er o rg an is m en a n d ie B ed ü rf n is se d er L ar ve n a n zu p as se n . E s so ll f er n er v er su ch t w er d en , d en M aß st ab d er P ro d u k ti o n vo n ge la ti n ö se m P la n k to n zu er h ö h en , u m d en A n fo rd er u n ge n ei n er k o n ti n u ie rl ic h en L ar ve n au fz u ch t ge re ch t zu w er d en . V er b u n d p ro je k t: Ü b er w in d u n g d er Sc h w ie ri gk ei te n b ei d er N ac h zu ch t d es E u ro p äi sc h en A al s. O p ti m ie ru n g d er k ü n st li ch en R ei fu n g, d er H äl te ru n g u n d d er E rb rü tu n g. K u lt iv ie ru n g vo n K u n st st o ff - Sp ra n ge r G m b H 38 .6 21 ,6 6 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t D as F o rs ch u n gs vo rh ab en i st e in e K o o p er at io n d es J o h an n H ei n ri ch v o n T h ü n en In st it u ts H am b u rg , d er B lu eB io T ec h G m b H B ü su m , d em I n st it u t fü r H yd ro b io lo gi e u n d F is ch er ei w is se n sc h af te n d er U n iv er si tä t H am b u rg u n d d er K u n st st o ff -S p ra n ge r G m b H P la u en . Z ie l is t es , A al e k ü n st li ch z u r ei fe n , d ie E ie r zu e rb rü te n u n d z u m Sc h lu p f zu b ri n ge n u n d d ie L ar ve n v o rz u st re ck en . A ls F u tt er m it te l fü r d ie L ar ve n so ll g el at in ö se s P la n k to n v er w en d et w er d en , d es se n P ro d u k ti o n i m R ah m en d es P ro je k te s o p ti m ie rt w er d en so ll . In h al t d ie se s K o o p er at io n sv o rh ab en s is t d ie E rw ei te ru n g d es S p ek tr u m s k u lt iv ie rb ar er T ie ra rt en in D eu ts ch la n d . U m e rf o lg re ic h fr es sf äh ig e A al la rv en zu p ro d u zi er en , w ir d d as T h ü n en -I n st it u t fü r F is ch er ei ö k o lo gi e zu n äc h st d ie k ü n st li ch e R ei fu n g d er E lt er n ti er e o p ti m ie re n . Z ei tg le ic h w er d en in Z u sa m m en ar b ei t m it d er K u n st st o ff -S p ra n ge r G m b H ad äq u at e H al te ru n gs b ed in gu n ge n f ü r E lt er n ti er e so w ie E rb rü tu n gs an la ge n f ü r E ie r en tw ic k el t .D ie N ac h zu ch t u n d H äl te ru n g vo n g el at in ö se m P la n k to n w ir d a n d er U n iv er si tä t H am b u rg in k le in sk al ig en Z u ch te xp er im en te n o p ti m ie rt . D ie en ge Drucksache 19/8901 – 28 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 2 2 ge la ti n ö se m P la n k to n a ls F u tt er b as is . E rb rü tu n gs - u n d F ü tt er u n gs - ex p er im en te . - T ei lp ro je k t 4 Z u sa m m en ar b ei t m it d er B lu eB io T ec h G m b H s o ll d az u f ü h re n , d ie E ig en sc h af te n d er F u tt er o rg an is m en a n d ie B ed ü rf n is se d er L ar ve n a n zu p as se n . E s so ll f er n er ve rs u ch t w er d en , d en M aß st ab d er P ro d u k ti o n vo n ge la ti n ö se m P la n k to n zu er h ö h en , u m d en A n fo rd er u n ge n e in er k o n ti n u ie rl ic h en L ar ve n au fz u ch t g er ec h t zu w er d en . N at u rn ah e G es ta lt u n g d er H al tu n gs - u m ge b u n g in d er A u fz u ch t ju ve n il er Sa lm o n id en z u r E rz eu gu n g le is tu n gs st ar k er u n d r o b u st er Se tz li n ge f ü r d ie h ei m is ch e A qu ak u lt u r Jo h an n H ei n ri ch vo n T h ü n en - In st it u t B u n d es fo rs ch u n gs in st it u t fü r L än d li ch e R äu m e, W al d u n d F is ch er ei 20 5. 92 8, 83 B u n d es p ro gr am m N u tz ti er h al tu n g Z ie l d es P ro je k ts i st e s, z u d em o n st ri er en , w ie b er ei ts d ie E rz eu gu n g vo n S et zl in ge n la ch sa rt ig er F is ch e (R eg en b o ge n fo re ll en , B ac h fo re ll en , B ac h sa ib li n ge & E ls äs se r Sa ib li n ge ) in e in er n at u rn ah en H al tu n gs u m ge b u n g d u rc h ge fü h rt w er d en k an n . I m Z u ge d es P ro je k ts w er d en n eu es te w is se n sc h af tl ic h e E rk en n tn is se , b as ie re n d a u f d em P ri n zi p d es ' ta n k e n ri ch m en t' , d as h ei ß t d er A n re ic h er u n g ei n er k ü n st li ch en H al tu n gs u m ge b u n g m it S tr u k tu r sc h af fe n d en K o m p o n en te n , e rs tm al s in d er P ra xi s an ge w an d t. Z u d em s o ll d er p o si ti ve E ff ek t vo n S tr ö m u n g in d er A u fz u ch t ju ve n il er Sa lm o n id en in d er P ra xi s d em o n st ri er t w er d en . M o d el l- u n d D em o n st ra ti o n sv o rh ab en T ie rs ch u tz im B er ei ch d er A qu ak u lt u r: V er b es se ru n g d es T ie rs ch u tz es b ei B et äu b u n g u n d Sc h la ch tu n g vo n R eg en b o ge n - fo re ll en u n d K ar p fe n in F is ch zu ch te n m it u n te rsc h ie d li ch en V er m ar k tu n gs - st ra te gi en St if tu n g T ie rä rz tl ic h e H o ch sc h u le H an n o ve r 22 0. 74 2, 19 B u n d es p ro gr am m N u tz ti er h al tu n g F ü r d ie B er ei ts te ll u n g vo n F is ch al s L eb en sm it te l gu te r Q u al it ät sp ie lt d ie V o rb er ei tu n g au f d ie S ch la ch tu n g u n d d ie S ch la ch tu n g se lb st e in e en ts ch ei d en d e R o ll e. E in s ch o n en d er U m ga n g m it F is ch en b ei d er S ch la ch tu n g is t au ch d u rc h re ch tl ic h e R eg el u n ge n v o rg es ch ri eb en u n d w ir d v o n V er b ra u ch er n e rw ar te t. D as b ea n tr ag te V o rh ab en s o ll d ie s in d er f is ch er ei li ch en P ra xi s si ch er st el le n , in d em m o d er n e B et äu b u n gs - u n d Sc h la ch tv er fa h re n vo n F o re ll en u n d K ar p fe n d en E rf o rd er n is se n d er u n te rs ch ie d li ch s tr u k tu ri er te n d eu ts ch en A q u ak u lt u rb et ri eb en an ge p as st u n d m o d el lh af t in P ra xi sb et ri eb en e in ge fü h rt w er d en . E in P ro je k tb ei ra t m it i n F is ch h al tu n g, B et äu b u n g o d er T ie rs ch u tz b ei F is ch en e rf ah re n en P er so n en , b eg le it et d as P ro je k t. Z ie l is t es , T ei ch w ir te n gr ö ß er e U n te rs tü tz u n g b ei d er A u sü b u n g ih re r T ät ig k ei t d es Sc h la ch te n s vo n F is ch en zu b ie te n . A u ch so ll en an d er e B er u fs gr u p p en , w ie F ac h ve rb än d e, T ie rä rz te , o d er B eh ö rd en ve rt re te r an ge sp ro ch en w er d en , d a in d ie se n B er ei ch en e in I n fo rm at io n sd ef iz it , a b er z u gl ei ch au ch ei n gr o ß es In te re ss e an ti er sc h u tz k o n fo rm en B et äu b u n gs - u n d Sc h la ch tm et h o d en fü r F is ch e vo rh an d en is t. In 14 A qu ak u lt u rb et ri eb en m it u n te rs ch ie d li ch er B et ri eb ss tr u k tu r so ll zu n äc h st d er K en n tn is st an d ü be r B et äu b u n gs - u n d S ch la ch tv er fa h re n e rf as st , i n d er P ra xi s w is se n sc h af tl ic h b eg le it et u n d im H in b li ck au f m ö gl ic h e V er b es se ru n ge n au sg ew er te t w er d en . A u s d en Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 29 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 2 3 E rg eb n is se n w er d en f ü r u n te rs ch ie d li ch e B et ri eb ss tr u k tu re n g ee ig n et e V er fa h re n id en ti fi zi er t, m ö gl ic h er V er b es se ru n gs b ed ar f ab ge le it et u n d H an d lu n gs em p fe h lu n ge n er ar b ei te t, d ie fü r B et äu bu n g u n d T ö tu n g zu st än d ig e P er so n en i n d ie L ag e ve rs et zt , d ie E ff ek ti vi tä t d er B et äu b u n g se lb st ü b er p rü fe n z u k ö n n en . E m p fe h lu n ge n w er d en i n F o rm v o n S ch u lu n gs m at er ia le n f ü r F is ch w ir te u n d fü r an d er e m it d er B et äu b u n g u n d Sc h la ch tu n g vo n F is ch en b et ra u te n P er so n en , en tw ic k el t. D u rc h S ch u lu n ge n a u f D em o n st ra ti o n sb et ri eb en u n d a u f an d er en F o rt b il d u n gs ve ra n st al tu n ge n so ll en d ie K en n tn is se m ö gl ic h st w ei t ve rb re it et w er d en . N at u rn ah e G es ta lt u n g d er H al tu n gs - u m ge b u n g in d er A u fz u ch t ju ve n il er Sa lm o n id en z u r E rz eu gu n g le is tu n gs st ar k er u n d r o b u st er Se tz li n ge f ü r d ie h ei m is ch e A qu ak u lt u r F is ch zu ch t V o lk er C h ri st o p h er se n 21 .5 13 ,4 9 B u n d es p ro gr am m N u tz ti er h al tu n g Z ie l d es P ro je k ts i st e s, z u d em o n st ri er en , w ie b er ei ts d ie E rz eu gu n g vo n S et zl in ge n la ch sa rt ig er F is ch e (R eg en b o ge n fo re ll en , B ac h fo re ll en , B ac h sa ib li n ge & E ls äs se r Sa ib li n ge ) in e in er n at u rn ah en H al tu n gs u m ge b u n g d u rc h ge fü h rt w er d en k an n . I m Z u ge d es P ro je k ts w er d en n eu es te w is se n sc h af tl ic h e E rk en n tn is se , b as ie re n d a u f d em P ri n zi p d es ' ta n k e n ri ch m en t' , d as h ei ß t d er A n re ic h er u n g ei n er k ü n st li ch en H al tu n gs u m ge b u n g m it S tr u k tu r sc h af fe n d en K o m p o n en te n , e rs tm al s in d er P ra xi s an ge w an d t. Z u d em s o ll d er p o si ti ve E ff ek t vo n S tr ö m u n g in d er A u fz u ch t ju ve n il er Sa lm o n id en in d er P ra xi s d em o n st ri er t w er d en . N at u rn ah e G es ta lt u n g d er H al tu n gs - u m ge b u n g in d er A u fz u ch t ju ve n il er Sa lm o n id en z u r E rz eu gu n g le is tu n gs st ar k er u n d r o b u st er Se tz li n ge f ü r d ie h ei m is ch e A qu ak u lt u r F o re ll en zu ch t B en ec k e 10 .4 82 ,5 5 B u n d es p ro gr am m N u tz ti er h al tu n g Z ie l d es P ro je k ts i st e s, z u d em o n st ri er en , w ie b er ei ts d ie E rz eu gu n g vo n S et zl in ge n la ch sa rt ig er F is ch e (R eg en b o ge n fo re ll en , B ac h fo re ll en , B ac h sa ib li n ge & E ls äs se r Sa ib li n ge ) in e in er n at u rn ah en H al tu n gs u m ge b u n g d u rc h ge fü h rt w er d en k an n . I m Z u ge d es P ro je k ts w er d en n eu es te w is se n sc h af tl ic h e E rk en n tn is se , b as ie re n d a u f d em P ri n zi p d es ' ta n k e n ri ch m en t' , d as h ei ß t d er A n re ic h er u n g ei n er k ü n st li ch en H al tu n gs u m ge b u n g m it S tr u k tu r sc h af fe n d en K o m p o n en te n , e rs tm al s in d er P ra xi s an ge w an d t. Z u d em s o ll d er p o si ti ve E ff ek t vo n S tr ö m u n g in d er A u fz u ch t ju ve n il er Sa lm o n id en in d er P ra xi s d em o n st ri er t w er d en . Drucksache 19/8901 – 30 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 2 4 N at u rn ah e G es ta lt u n g d er H al tu n gs - u m ge b u n g in d er A u fz u ch t ju ve n il er Sa lm o n id en z u r E rz eu gu n g le is tu n gs st ar k er u n d r o b u st er Se tz li n ge f ü r d ie h ei m is ch e A qu ak u lt u r F o re ll en te ic h w ir t sc h af t G re ve n h o f F is ch w ir ts ch af ts m ei st er M ic h ae l E n ge lh ar d t e. K . 20 .6 94 ,6 6 B u n d es p ro gr am m N u tz ti er h al tu n g Z ie l d es P ro je k ts i st e s, z u d em o n st ri er en , w ie b er ei ts d ie E rz eu gu n g vo n S et zl in ge n la ch sa rt ig er F is ch e (R eg en b o ge n fo re ll en , B ac h fo re ll en , B ac h sa ib li n ge & E ls äs se r Sa ib li n ge ) in e in er n at u rn ah en H al tu n gs u m ge b u n g d u rc h ge fü h rt w er d en k an n . I m Z u ge d es P ro je k ts w er d en n eu es te w is se n sc h af tl ic h e E rk en n tn is se , b as ie re n d a u f d em P ri n zi p d es ' ta n k e n ri ch m en t' , d as h ei ß t d er A n re ic h er u n g ei n er k ü n st li ch en H al tu n gs u m ge b u n g m it S tr u k tu r sc h af fe n d en K o m p o n en te n , e rs tm al s in d er P ra xi s an ge w an d t. Z u d em s o ll d er p o si ti ve E ff ek t vo n S tr ö m u n g in d er A u fz u ch t ju ve n il er Sa lm o n id en in d er P ra xi s d em o n st ri er t w er d en . E n tw ic k lu n g n ac h h al ti ge r V er ar b ei tu n gs - te ch n o lo gi en f ü r d ie U m w an d lu n g vo n N eb en p ro d u k te n in g es u n d e L eb en sm it te l T ec h n is ch e U n iv er si tä t B er li n 30 .8 53 ,4 4 E U -F o rs ch u n g D ie O b st - u n d G em ü se in d u st ri e In d u st ri e er ze u gt e in e R ei h e vo n N eb en p ro d u k te n (z . B . P re ss k u ch en / S ch al en / S am en ), w el ch e b io ak ti ve n S to ff e en th al te n . T ro tz ih re r w er tv o ll en I n h al ts st o ff e w er d en d ie m ei st en d ie se r N eb en p ro d u k te a ls A b fa ll ve rw o rf en . D ie se s P ro je k t zi el t d ar au f ab , in n o va ti ve n ac h h al ti ge T ec h n o lo gi en i n d er ge sa m te n N ah ru n gs k et te (E xt ra k ti o n -E xt ra k t- St ab il is ie ru n g M eh rw er t L eb en sm it te l) fü r N eb en p ro d u k te in d er O b st - u n d G em ü se In d u st ri e zu en tw ic k el n . D ie B ea rb ei tu n g er fo lg t im F o rs ch u n gs ve rb u n d . So k an n au f u m fa ss en d e E rf ah ru n ge n u n d V o ra rb ei te n zu rü ck ge gr if fe n w er d en . N ac h E ra rb ei tu n g d er Z u sa m m en h än ge in M o d el ls ys te m en w er d en d ie E rg eb n is se a u f d ie L eb en sm it te lp ro d u k te ü b er tr ag en . E rg eb n is s in d n eu e, n ac h h al ti ge T ec h n o lo gi en in d er ge sa m te n N ah ru n gs k et te fü r N eb en p ro d u k te in d er O b st - u n d G em ü se In d u st ri e. St re ss re si st en z u n d - ad ap ta ti o n vo n F o re ll en a u s In te n si v- u n d E xt en si vh al tu n g u n te r d ef in ie rt en H al tu n gs - b ed in gu n ge n b ei b es o n d er er B er ü ck si ch ti gu n g ö k o lo gi sc h er P ro d u k ti o n sp ra k ti k en C h ri st ia n - A lb re ch ts - U n iv er si tä t zu K ie l 34 9. 69 9, 72 B u n d es p ro gr am m ö k o lo gi sc h er L an d b au u n d a n d er e F o rm en n ac h h al ti ge r L an d w ir ts ch af t Z ie l i st e s F o re ll en v er sc h ie d en er G rö ß en k la ss en a u s u n te rs ch ie d li ch en in te n si v u n d ex te n si v b et ri eb en en H er k ü n ft en a u f d ie b es tm ö gl ic h e A n p as su n gs fä h ig k ei t u n d gr ö ß te St re ss re si st en z in B ez u g au f d ie vo rg es ch ri eb en en ö k o lo gi sc h en H al tu n gs b ed in gu n ge n z u u n te rs u ch en . D ie v er än d er te n H al tu n gs b ed in gu n ge n d er ö k o lo gi sc h en F is ch h al tu n g k ö n n en b ei n ic h t ad ap ti er te n F o re ll en z u r A u sl ö su n g vo n S tr es s m it a ll en s ei n en A u sw ir k u n ge n a u f d ie F is ch ge su n d h ei t fü h re n . M it A b la u f d er Ü b er ga n gs fr is t d er E G -Ö k o -V O 2 01 5 is t es n ic h t m eh r er la u b t n ic h tö k o lo gi sc h e rz eu gt e T ie re in e in en B et ri eb e in zu b ri n ge n u n d e s w er d en F o re ll en a u s H er k ü n ft en b en ö ti gt , w el ch e h in si ch tl ic h S tr es sr es is te n z an ge p as st s in d . A u fg ru n d d er vo rl ie ge n d en E xp er ti se so ll en d es h al b st at is ti sc h au sw er tb ar en P ar am et er et ab li er t w er d en , u m d en 'w el fa re '- St at u s d er F o re ll en i n B ez u g au f H al tu n gs st re ss b es se r ve ri fi zi er en z u k ö n n en u n d d en Z u sa m m en h an g vo n c h ro n is ch em S tr es s, Im m u n su p p re ss io n , H al tu n g u n d F ü tt er u n g zu u n te rs u ch en . So w ir d i m V er b u n d d er A gr ar - u n d E rn äh ru n gs w is se n sc h af tl ic h en F ak u lt ät d er C A U m it d er Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 31 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 2 5 G es el ls ch af t u n d M ar in e A q u ak u lt u r (G M A ) u n d d em I n st it u t fü r F is ch er ei d er B ay ri sc h en L an d es an st al t fü r L an d w ir ts ch af t d ie S tr es sr es is te n z u n d – ad ap ta ti o n vo n F o re ll en au s In te n si v- u n d E xt en si vh al tu n g u n te r d ef in ie rt en H al tu n gs b ed in gu n ge n , b ei b es o n d er er B er ü ck si ch ti gu n g ö k o lo gi sc h er P ro d u k ti o n sp ra k ti k en u n te rs u ch t. D ie d et ai ll ie rt e A rb ei ts p la n u n g k an n d er au sf ü h rl ic h en V o rh ab en sb es ch re ib u n g en tn o m m en w er d en . B io m an ip u la ti o n al s ef fe k ti ve s V er fa h re n z u r W ie d er - h er st el lu n g d er H ab it at fu n k ti o n d es h yp o rh ei sc h en In te rs ti ti al s (B IO E F F E K T ) U n iv er si tä t K o b le n z- L an d au 45 0. 46 2, 17 M o d el l- u n d D em o n st ra ti o n svo rh ab en D as h ie r b ea n tr ag te P ro je k t b ez ie h t si ch au f P u n k t 2. 2. 1 d er F ö rd er ri ch tl in ie (i n n o va ti ve M aß n ah m en zu r V er b es se ru n g vo n A gr ar -Ö k o sy st em en o d er Ö k o sy st em le is tu n ge n ) u n d d ie n t d em S ch u tz u n d d er W ie d er h er st el lu n g w ic h ti ge r Ö k o sy st em d ie n st le is tu n ge n in eu tr o p h ie rt en F li eß ge w äs se rn . E in tr äg e vo n P fl an ze n n äh rs to ff en a u s d er L an d w ir ts ch af t u n d k o m m u n al en K lä ra n la ge n f ü h re n zu r E u tr o p h ie ru n g vo n G ew äs se rn , w as i n D eu ts ch la n d e in f lä ch en d ec k en d es u n d d rä n ge n d es P ro b le m d ar st el lt . D ah er s o ll i n e in em M o d el lv o rh ab en i n e in em 1 :1 E xp er im en t ge ze ig t w er d en , d as s N ah ru n gs n et zs te u er u n g d ie ö k o lo gi sc h e F u n k ti o n vo n F li eß ge w äs se rn n ac h h al ti g si ch er n b zw . w ie d er h er st el le n k an n . A u ß er d em w ir d d ie R o ll e d es K o rm o ra n s fü r d as A u ft re te n ve rs tä rk te r E u tr o p h ie ru n gs er sc h ei n u n ge n i n M it te lg eb ir gs ge w äs se rn u n te rs u ch t. I m R ah m en ei n es E xp er im en te s zu r N ah ru n gs n et zs te u er u n g so ll d ie A u sw ir k u n ge n d es b en th is ch e G ra zi n g au f d ie Q u al it ät d es h yp o rh ei sc h en In te rs ti ti al s an al ys ie rt w er d en . D az u w er d en im d ie ch em is ch en , p h ys ik al is ch en u n d b io lo gi sc h en E ig en sc h af te n d es h yp o rh ei sc h en In te rs ti ti al s zw is ch en St re ck en m it u n te rs ch ie d li ch em F is ch b es ta n d v er gl ic h en . D er S ch w er p u n k t li eg t h ie rb ei a u f d er A n al ys e d es W as se ra u st au sc h s zw is ch en In te rs ti ti al u n d fl ie ß en d er W el le . Z u sä tz li ch w ir d d er E in fl u ss d es K o rm o ra n -F ra ß d ru ck es a u f d en F is ch b es ta n d u n d d am it d ie Q u al it ät d es h yp o rh ei sc h en I n te rs ti ti al s er fa ss t u n d b ew er te t. B io m an ip u la ti o n al s ef fe k ti ve s V er fa h re n z u r W ie d er - h er st el lu n g d er H ab it at fu n k ti o n d es h yp o rh ei sc h en In te rs ti ti al s (B IO E F F E K T ) G ew äs se rs ch u tz A rb ei ts ge m ei n sc h af t N is te r, o b er e W ie d e .V . 82 .2 46 ,3 4 M o d el l- u n d D em o n st ra ti o n svo rh ab en D as h ie r b ea n tr ag te P ro je k t b ez ie h t si ch au f P u n k t 2. 2. 1 d er F ö rd er ri ch tl in ie (i n n o va ti ve M aß n ah m en zu r V er b es se ru n g vo n A gr ar -Ö k o sy st em en o d er Ö k o sy st em le is tu n ge n ) u n d d ie n t d em S ch u tz u n d d er W ie d er h er st el lu n g w ic h ti ge r Ö k o sy st em d ie n st le is tu n ge n in eu tr o p h ie rt en F li eß ge w äs se rn . E in tr äg e vo n P fl an ze n n äh rs to ff en a u s d er L an d w ir ts ch af t u n d k o m m u n al en K lä ra n la ge n f ü h re n zu r E u tr o p h ie ru n g vo n G ew äs se rn , w as i n D eu ts ch la n d e in f lä ch en d ec k en d es u n d d rä n ge n d es P ro b le m d ar st el lt . D ah er s o ll i n e in em M o d el lv o rh ab en i n e in em 1 :1 E xp er im en t ge ze ig t w er d en , d as s N ah ru n gs n et zs te u er u n g d ie ö k o lo gi sc h e F u n k ti o n vo n F li eß ge w äs se rn n ac h h al ti g si ch er n b zw . w ie d er h er st el le n k an n . A u ß er d em w ir d d ie R o ll e d es K o rm o ra n s fü r d as A u ft re te n ve rs tä rk te r E u tr o p h ie ru n gs er sc h ei n u n ge n in M it te lg eb ir gs ge w äs se rn u n te rs u ch t. D as Drucksache 19/8901 – 32 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 2 6 E xp er im en t zu r N ah ru n gs n et zs te u er u n g so ll a u s vo r O rt u n te rs tü tz t so w ie d u rc h ei n e in te n si ve Ö ff en tl ic h k ei ts ar b ei t b eg le it et w er d en . D az u g eh ö re n M it ar b ei t b ei d er F el d ar b ei t im Z u sa m m en h an g m it d er f is ch er ei li ch en S te u er u n g so w ie d ie V er gr äm u n g d er K o rm o ra n e (b es . S tr ec k e m it h o h em F is ch b es at z) . I m z w ei te n J ah r d es P ro je k te s so ll m it d er D ar st el lu n g d er M aß n ah m e u n d m ö gl ic h er E rf o lg e b eg o n n en w er d en . D az u w er d en P u bl ik at io n en in ü be rr eg io n al en , d eu ts ch sp ra ch ig en F ac h ze it sc h ri ft en , V o rt rä ge au f T ag u n ge n , ei n e E rg eb n is d ar st el lu n g au f d er A R G E N is te r- H o m ep ag e u n d E xk u rs io n en b ei tr ag en . B io m an ip u la ti o n al s ef fe k ti ve s V er fa h re n z u r W ie d er - h er st el lu n g d er H ab it at fu n k ti o n d es h yp o rh ei sc h en In te rs ti ti al s (B IO E F F E K T ) B ü ro ge m ei n sc h a ft f ü r fi sc h -u n d ge w äs se rö k o lo gi s ch e St u d ie n (B fS ) 49 7. 76 6, 87 M o d el l- u n d D em o n st ra ti o n svo rh ab en D as h ie r b ea n tr ag te P ro je k t b ez ie h t si ch au f P u n k t 2. 2. 1 d er F ö rd er ri ch tl in ie (i n n o va ti ve M aß n ah m en zu r V er b es se ru n g vo n A gr ar -Ö k o sy st em en o d er Ö k o sy st em le is tu n ge n ) u n d d ie n t d em S ch u tz u n d d er W ie d er h er st el lu n g w ic h ti ge r Ö k o sy st em d ie n st le is tu n ge n in eu tr o p h ie rt en F li eß ge w äs se rn . E in tr äg e vo n P fl an ze n n äh rs to ff en a u s d er L an d w ir ts ch af t u n d k o m m u n al en K lä ra n la ge n f ü h re n zu r E u tr o p h ie ru n g vo n G ew äs se rn , w as i n D eu ts ch la n d e in f lä ch en d ec k en d es u n d d rä n ge n d es P ro b le m d ar st el lt . D ah er s o ll i n e in em M o d el lv o rh ab en i n e in em 1 :1 E xp er im en t ge ze ig t w er d en , d as s N ah ru n gs n et zs te u er u n g d ie ö k o lo gi sc h e F u n k ti o n vo n F li eß ge w äs se rn n ac h h al ti g si ch er n b zw . w ie d er h er st el le n k an n . A u ß er d em w ir d d ie R o ll e d es K o rm o ra n s fü r d as A u ft re te n ve rs tä rk te r E u tr o p h ie ru n gs er sc h ei n u n ge n i n M it te lg eb ir gs ge w äs se rn u n te rs u ch t. I m R ah m en ei n es E xp er im en te s zu r N ah ru n gs n et zs te u er u n g so ll d ie A u sw ir k u n ge n d es b en th is ch e G ra zi n g au f d ie Q u al it ät d es h yp o rh ei sc h en In te rs ti ti al s an al ys ie rt w er d en . D az u w ir d d er F is ch b es ta n d d er V er su ch ss tr ec k en ge st eu er t u m u n te rs ch ie d li ch e F is ch ge m ei n sc h af te n ei n zu st el le n . In n er h al b d ie se r V er su ch ss tr ec k en w ir d d an n d ie Q u al it ät d es h yp o rh ei sc h en In te rs ti ti al s al s R ep ro d u k ti o n sh ab it at fü r F is ch e an al ys ie rt . D az u w ir d d ie Ü b er le b en sr at e vo n F is ch ei er n in d en V er su ch ss tr ec k en u n d m it te ls ei n es k le in sk al ig en V er su ch es an al ys ie rt . O p ti m ie ru n g vo n L u p in en m eh l f ü r d ie A qu ak u lt u r A lf re d -W eg en er - In st it u t H el m h o lt z- Z en tr u m f ü r P o la r- u n d M ee re sf o rs ch u n g 27 3. 00 5, 52 E iw ei ß p fl an ze n - st ra te gi e D as P ro je k t O L A i st i n v ie r A rb ei ts p ak et e u n te rg li ed er t. I m e rs te n P ak et s o ll i n Z u sa m m en ar b ei t zw is ch en I M A R E u n d t tz e in e ge ei gn et e F u tt er m it te lr ez ep tu r fü r d en W o lf sb ar sc h m it te il w ei se r Su b st it u ti o n vo n F is ch m eh l d u rc h L u p in en sa m en m eh l en tw ic k el t w er d en . A n sc h li eß en d w ir d im zw ei te n A rb ei ts p ak et u n te r d er K o o rd in at io n d es I M A R E d as t tz e in g ee ig n et es V er fa h re n zu r F u tt er m it te lh er st el lu n g m it R o h st o ff au fb er ei tu n g d u rc h F er m en ta ti o n u n d g gf . sp ez if is ch er V o rb eh an d lu n g, E xt ru si o n , C o at in g u n d Q u al it ät sp rü fu n g en tw ic k el n . N o ch w äh re n d d er z w ei te n P h as e so ll i m d ri tt en A rb ei ts p ak et d ie W ir k u n g d es C o at in gs d u rc h k u rz e A k ze p ta n zv er su ch e am IM A R E ü be rp rü ft w er d en . D as w ir k sa m e C o at in g w ir d fü r d ie F u tt er m it te l d es zw ei te n F ü tt er u n gs ve rs u ch ve rw en d et , in w el ch em ü be r ei n em lä n ge re m Z ei tr au m d ie E ff ek te vo n L u p in en m eh lg eh al t, u n d V o rb eh an d lu n g au f d as W ac h st u m , d ie F u tt er ve rw er tu n g Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 33 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 2 7 u n d d ie V er d au u n gs p h ys io lo gi e ge te st et w er d en . In ei n em w ei te re n d ri tt en F ü tt er u n gs ve rs u ch s o ll d ie u n te rs u ch t w er d en o b n u r d ie K o m b in at io n a u s d en V o rb eh an d lu n ge n o d er d ie se al le in e p o si ti ve E ff ek te au f W ac h st u m u n d G es u n d h ei t d er F is ch e h ab en . D ab ei w er d en d ie A n al ys en vo n W ac h st u m , F u tt er ve rw er tu n g, P h ys io lo gi e u n d W as se r d es d ri tt en A rb ei ts p ak et es a m I M A R E u n d d ie F is ch ge su n d h ei t im U n te ra u ft ra g an d er T iH o H an n o ve r d u rc h ge fü h rt . I m vi er te n A rb ei ts p ak et s o ll d u rc h S ea k u lt e in e m it S ta k eh o ld er - u n d S W O T -A n al ys en d ie V er m ar k tu n gs ch an ce n vo n L u p in en im F is ch fu tt er m it te lb er ei ch ev al u ie rt w er d en . E in re ge lm äß ig er A u st au sc h m it d em 'M o d el lh af te n D em o n st ra ti o n sn et zw er k zu A n b au u n d V er w er tu n g vo n L u p in en ' so ll d ie k o n ti n u ie rl ic h e W ei te rg ab e vo n r el ev an te n E rg eb n is se n s ic h er st el le n . D ad u rc h w ir d ge w äh rl ei st et , d as s ze n tr al e E rk en n tn is se d ir ek t an d ie en ts p re ch en d en In te re ss en ve rt re te r k o m m u n iz ie rt u n d vo n d ie se n in ih re r w ei te re n A rb ei t b er ü ck si ch ti gt w er d en k ö n n en . O p ti m ie ru n g vo n L u p in en m eh l f ü r d ie A qu ak u lt u r V er ei n z u r F ö rd er u n g d es T ec h n o lo gi et ra n sf er s an d er H o ch sc h u le B re m er h av en e. V . 10 3. 37 5, 11 E iw ei ß p fl an ze n - st ra te gi e D as P ro je k t O L A i st i n v ie r A rb ei ts p ak et e u n te rg li ed er t. I m e rs te n P ak et s o ll i n Z u sa m m en ar b ei t zw is ch en I M A R E u n d t tz e in e ge ei gn et e F u tt er m it te lr ez ep tu r fü r d en W o lf sb ar sc h m it te il w ei se r Su b st it u ti o n vo n F is ch m eh l d u rc h L u p in en sa m en m eh l en tw ic k el t w er d en . A n sc h li eß en d w ir d im zw ei te n A rb ei ts p ak et u n te r d er K o o rd in at io n d es I M A R E d as t tz e in g ee ig n et es V er fa h re n zu r F u tt er m it te lh er st el lu n g m it R o h st o ff au fb er ei tu n g d u rc h F er m en ta ti o n u n d g gf . sp ez if is ch er V o rb eh an d lu n g, E xt ru si o n , C o at in g u n d Q u al it ät sp rü fu n g en tw ic k el n . N o ch w äh re n d d er z w ei te n P h as e so ll i m d ri tt en A rb ei ts p ak et d ie W ir k u n g d es C o at in gs d u rc h k u rz e A k ze p ta n zv er su ch e am IM A R E ü be rp rü ft w er d en . D as w ir k sa m e C o at in g w ir d fü r d ie F u tt er m it te l d es zw ei te n F ü tt er u n gs ve rs u ch ve rw en d et , in w el ch em ü be r ei n em lä n ge re m Z ei tr au m d ie E ff ek te vo n L u p in en m eh lg eh al t, u n d V o rb eh an d lu n g au f d as W ac h st u m , d ie F u tt er ve rw er tu n g u n d d ie V er d au u n gs p h ys io lo gi e ge te st et w er d en . In ei n em w ei te re n d ri tt en F ü tt er u n gs ve rs u ch s o ll d ie u n te rs u ch t w er d en o b n u r d ie K o m b in at io n a u s d en V o rb eh an d lu n ge n o d er d ie se al le in e p o si ti ve E ff ek te au f W ac h st u m u n d G es u n d h ei t d er F is ch e h ab en . D ab ei w er d en d ie A n al ys en vo n W ac h st u m , F u tt er ve rw er tu n g, P h ys io lo gi e u n d W as se r d es d ri tt en A rb ei ts p ak et es a m I M A R E u n d d ie F is ch ge su n d h ei t im U n te ra u ft ra g an d er T iH o H an n o ve r d u rc h ge fü h rt . I m vi er te n A rb ei ts p ak et s o ll d u rc h S ea k u lt e in e m it S ta k eh o ld er - u n d S W O T -A n al ys en d ie V er m ar k tu n gs ch an ce n vo n L u p in en im F is ch fu tt er m it te lb er ei ch ev al u ie rt w er d en . E in re ge lm äß ig er A u st au sc h m it d em 'M o d el lh af te n D em o n st ra ti o n sn et zw er k zu A n b au u n d V er w er tu n g vo n L u p in en ' so ll d ie k o n ti n u ie rl ic h e W ei te rg ab e vo n r el ev an te n E rg eb n is se n s ic h er st el le n . D ad u rc h w ir d ge w äh rl ei st et , d as s ze n tr al e E rk en n tn is se d ir ek t an d ie en ts p re ch en d en In te re ss en ve rt re te r k o m m u n iz ie rt u n d vo n d ie se n in ih re r w ei te re n A rb ei t Drucksache 19/8901 – 34 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 2 8 b er ü ck si ch ti gt w er d en k ö n n en . E n tw ic k lu n g ei n er Id en ti fi k at io n sm et h o d e fü r u n d ei n e ge n et is ch e C h ar ak te ri si er u n g vo n St ö rb es tä n d en d er D o n au (u n d d es S ch w ar ze n M ee re s) a ls V o ra u ss et zu n g fü r ei n e n ac h h al ti ge F is ch er ei u n d A rt en sc h u tz m aß n ah m en F o rs ch u n gs ve rb u n d B er li n e .V . 61 .7 64 ,3 3 E U -F o rs ch u n g H au p tz ie l d es P ro je k ts D as tm ap is t d ie ge n et is ch e C h ar ak te ri si er u n g u n d Id en ti fi zi er u n g vo n S u b p o p u la ti o n en d er n o ch e xi st ie re n d en , a b er v o m A u ss te rb en b ed ro h te n S tö ra rt en A ci p en se r gu el d en st ae d ti i, A . s te ll at u s, A . r u th en u s u n d H u so h u so in d er D o n au b zw . d em Sc h w ar ze n M ee r al s G ru n d la ge fü r M an ag em en te m p fe h lu n ge n zu F is ch er ei u n d A rt en sc h u tz . D af ü r so ll en im d eu ts ch en T ei lp ro je k t m it H il fe n eu z u e n tw ic k el n d er M ik ro sa te ll it en -M ar k er f ü r d en ru m än is ch en A b sc h n it t d er D o n au L an g- u n d K u rz d is ta n z- M ig ra n te n d er F rü h ja h rs - u n d H er b st ra ss en al le r vi er A rt en ve ri fi zi er t u n d zw is ch en ih n en u n te rs ch ie d en w er d en . D ie im d eu ts ch en T ei lp ro je k t ge w o n n en en E rk en n tn is se z u r P o p u la ti o n ss tr u k tu r d er vi er St ö ra rt en si n d es se n ti el l fü r d as E rr ei ch en d es G es am tz ie ls u n d w er d en d u rc h S tu d ie n d er r u m än is ch en u n d t ü rk is ch en P ar tn er zu r m it o ch o n d ri al en D N A er gä n zt . D ie Z u sa m m en fü h ru n g al le r D at en zu r F es tl eg u n g vo n M an ag em en te m p fe h lu n ge n er fo lg t u n te r E in b ez ie h u n g al le r P ro je k tp ar tn er . V o n i n sg es am t 8 W o rk P ac k ag es ( W P s) e n tf al le n 3 a u f d as d eu ts ch e T ei lp ro je k t. W P 2: I so li er u n g vo n M ik ro sa te ll it en -L o ci . A u ft ra g an d ie f ra n zö si sc h e F ir m a G en o sc re en . D au er : 2 M o n at e (M ai -J u n i 20 15 ). M ei le n st ei n e: 10 0 P C R - P ri m er p aa re je S tö ra rt . W P 3: E ta b li er u n g vo n 1 5 M ik ro sa te ll it en -L o ci f ü r je d e d er 4 St ö ra rt en a u f B as is d es W P 2. D au er 3 M o n at e (J u li -S ep te m b er 2 01 5) . M ei le n st ei n e: O p ti m ie rt e P C R -P ro to k o ll e fü r ro u ti n em äß ig e G en o ty p is ie ru n g in D eu ts ch la n d u n d d er T ü rk ei ; K al ib ri er u n gs al go ri th m en z u r V er m ei d u n g vo n M es sf eh le rn . W P 4: M ik ro sa te ll it en -G en o ty p is ie ru n g vo n 6 40 r u m än is ch en S tö rp ro b en . Sa m m el n d er G ew eb ep ro b en d u rc h ru m än is ch e P ar tn er er fo lg t k o n ti n u ie rl ic h w äh re n d d er ge sa m te n P ro je k tl au fz ei t b is E n d e 20 17 . R ei n e L ab o ra n al yt ik a m I G B d au er t je d o ch n u r 3 M o n at e (1 ,5 in 20 16 ; 1, 5 in 20 17 ). M ei le n st ei n e: D at en b an k m it M ik ro sa te ll it en -G en o ty p en f ü r sp ät er e p o p u la ti o n sg en et is ch e A n al ys en u n d d ar au f b as ie re n d e Id en ti fi zi er u n g vo n M an ag em en te in h ei te n d u rc h a ll e P ro je k tp ar tn er . Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 35 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 2 9 V er fa h re n z u r St ab il is ie ru n g vo n B ak te ri en ge m ei n sc h af te n in la n d b as ie rt en A qu ak u lt u rs ys te m en H o ch sc h u le f ü r T ec h n ik u n d W ir ts ch af t d es Sa ar la n d es 23 8. 05 4, 84 E U -F o rs ch u n g D ie A rb ei ts h yp o th es e is t, d as s ei n e d iv er se , i n s ic h s ta b il e B ak te ri en ge m ei n sc h af t im P ro ze ss w as se r la n d b as ie rt er A qu ak u lt u rs ys te m e d ie F is ch ge su n d h ei t u n d d am it d ie W ir ts ch af tl ic h k ei t ve rb es se rt . E in sy st em im m an en te s P ro b le m in la n d b as ie rt en A qu ak u lt u re n i st d ie o rg an is ch e B el as tu n g d es P ro ze ss w as se rs . D ie A n re ic h er u n g ex k re ti er te r St o ff e fö rd er t d as W ac h st u m v o n B ak te ri en u n d , d am it e in h er ge h en d , d as R is ik o vo n V er lu st en d u rc h K ra n k h ei te n . U rs äc h li ch si n d le tz te n d li ch o p p o rt u n is ti sc h e B ak te ri en , d ie si ch u n te r b es ti m m te n B ed in gu n ge n in d en A n la ge n e n tw ic k el n . D ie B ak te ri en la st i m P ro ze ss w as se r d u rc h D es in fe k ti o n ( U V - L ic h t o d er O zo n ) zu r ed u zi er en , is t o ft n ic h t h in re ic h en d , d a d ie se M aß n ah m en k ei n e an h al te n d e W ir k u n g au f d ie B ak te ri en za h l h ab en . Z u d em w ir d d u rc h s ie d ie B ak te ri en ge m ei n sc h af t se le k ti v b ee in fl u ss t. F o lg li ch si n d al te rn at iv e V o rg eh en sw ei se n e rf o rd er li ch , u m K ra n k h ei ts au sb rü ch e zu v er h in d er n . D as P ro je k t ve rf o lg t d ah er d as K o n ze p t d es A u fb au s u n d E rh al ts ei n er st ab il en , d iv er se n B ak te ri en ge m ei n sc h af t, d ie N ah ru n gs q u el le n i m S ys te m b is z u r K ap az it ät sg re n ze au ss ch ö p ft (K -S el ek ti o n ) u n d d ad u rc h d ie V er m eh ru n g vo n o p p o rt u n is ti sc h en B ak te ri en m it h o h en W ac h st u m sr at en (r -S el ek ti o n ) v er h in d er t. R ez ir k u li er en d e A qu ak u lt u rs ys te m e (R A S) s in d c h ar ak te ri si er t d u rc h e in e h o h e V er w ei ld au er d es W as se rs , k o n st an te B ed in gu n ge n u n d g er in ge m A u st au sc h m it d er U m ge b u n g. D ie s si n d V o ra u ss et zu n ge n f ü r K -S el ek ti o n b ei B ak te ri en . D ie D yn am ik d ie se r Se le k ti o n is t je d o ch n ic h t b ek an n t. In ei n er k o m m er zi el le n , m ar in en R A S w er d en B ak te ri en ge m ei n sc h af te n m it H il fe vo n m o le k u la rg en et is ch en M et h o d en (N ex t G en er at io n S eq u en ci n g) c h ar ak te ri si er t. D ie E rg eb n is se w er d en m it d em Z u st an d d er A n la ge n u n d d er F is ch e in B ez u g ge se tz t. F ak to re n , d ie d ie Z u sa m m en se tz u n g d er B ak te ri en ge m ei n sc h af t b ee in fl u ss en , w er d en id en ti fi zi er t. A u f d ie se r B as is w er d en V er fa h re n en tw ic k el t, d ie B ak te ri en ge m ei n sc h af te n st ab il is ie re n u n d d ad u rc h d ie F is ch ge su n d h ei t u n d Ü b er le b en sr at en v er b es se rn . M IC R O -F ee d : M ik ro b ie ll e R o h m at er ia li en al s P ro te in -, E P A - u n d D H A - Q u el le z u r N u tz u n g in A qu ak u lt u rf u tt er ; T ei l I L U In st it u t fü r L eb en sm it te l- u . U m w el tf o rs ch u n g e. V . 18 0. 28 0, 14 E U -F o rs ch u n g In d ie se m P ro je k t w er d en w ir d as P o te n ti al k u lt iv ie rt er M ik ro o rg an is m en al s n ac h h al ti ge F u tt er q u el le f ü r A qu ak u lt u re n e va lu ie re n . W ir w er d en u n s au f zw ei G ru p p en f o k u ss ie re n : 1 . D ie h et er o tr o p h en T h ra u st o ch y tr id en , d ie i n d er L ag e si n d h o h e M en ge n an D H A -r ei ch en L ip id en zu ak k u m u li er en u n d 2. p h o to tr o p h e M ik ro al ge n , d ie re ic h an E P A u n d D H A si n d . B ei d e G ru p p en k ö n n en m it n ac h h al ti ge n C O 2 u n d E n er gi eq u el le n k u lt iv ie rt w er d en . D as G es am tp ro je k t is t in vi er A rb ei ts p ak et e (A P ) u n te rt ei lt . D as I L U w ir d a n d en A P s 2 u n d 4 b et ei li gt s ei n (D et ai ls si eh e A n h an g) . A P 1 b ei n h al te t d ie h et er o tr o p h e K u lt iv ie ru n g vo n T h ra u st o ch y tr id en , d ie U n te rs u ch u n g d er K u lt u rb ed in gu n ge n a u f d ie L ip id - / D H A - P ro d u k ti vi tä t u n d d ie V er d au ba rk ei t d er Z el le n . B io m as se w ir d f ü r d et ai ll ie rt e U n te rs u ch u n ge n u n d F ü tt er u n gs ve rs u ch e in A P 3 ge n u tz t. A P 2 d ie p h o to tr o p h e K u lt iv ie ru n g vo n M ik ro al ge n zu r H er st el lu n g vo n B io m as se . In A P 2 w ir d d er E in fl u ss d er U m w el t- u n d K u lt u r- B ed in gu n ge n au f d ie B io m as se u n d Drucksache 19/8901 – 36 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 3 0 F et ts äu re p ro d u k ti o n u n te rs u ch t. E s w ir d ei n e V er b es se ru n g d er A lg en st äm m e (M u ta ge n es e/ ge ri ch te te E v o lu ti o n ) h in si ch tl ic h d er P ro d u k ti vi tä t u n d d er L ic h tn u tz u n g an ge st re b t. D ie h o ch p ro d u k ti ve n S tä m m e w er d en z u r P ro d u k ti o n vo n B io m as se f ü r F ü tt er u n gs ve rs u ch e in A P 3 ge n u tz t w er d en . In A P 2 w er d en zu sä tz li ch zw ei te ch n o lo gi sc h se h r u n te rs ch ie d li ch e K u lt iv ie ru n gs te ch n o lo gi en (R ö h re n re ak to re n / u lt ra -D ü n n sc h ic h t- P h o to b io re ak to re n ) h in si ch tl ic h ih re r P ro d u k ti vi tä t ve rg li ch en w er d en . In A P 3 w ir d d ie B io m as se a u s A P 1 u n d 2 z u F ü tt er u n gs ve rs u ch en an ve rs ch ie d en en F is ch ar te n ge n u tz t. E s w ir d d ie V er d au ba rk ei t u n d d as F is ch w ac h st u m u n te rs u ch t. D ie E rs et zu n g vo n F is ch m eh l u n d F is ch ö le n i n d en F u tt er m is ch u n ge n d u rc h d ie m ik ro b ie ll e B io m as se w ir d ge te st et . In A P 4 w er d en d ie V er w er tu n g d er E rg eb n is se u n d d ie K o m m u n ik at io n zw is ch en d en P ar tn er n ge fö rd er t u n d k o o rd in ie rt . Z u sä tz li ch w ir d d ie K o m m u n ik at io n m it p o te n ti el le n A n w en d er n , W is se n sc h af tl er n u n d d er Ö ff en tl ic h k ei t si ch er ge st el lt . P ra xi se rp ro b u n g ei n es in n o va ti ve n V er fa h re n s in d er W el s- A qu ak u lt u r: H äl te ru n g m it st re ss fr ei em , se lb st än d ig en Ü b er sc h w im m en d er F is ch e zu r Sc h la ch tu n g B ay er is ch e L an d es an st al t fü r L an d w ir ts ch af t (L fL ) 61 .9 23 ,9 3 B u n d es p ro gr am m N u tz ti er h al tu n g A u sg eh en d v o n d er P ro b le m at ik d er h äu fi g au ft re te n d en H äl te ru n gs sc h äd en b ei E u ro p äi sc h en W el se n , so ll ei n e te ch n is ch e L ö su n g in ei n em p ro d u zi er en d en P ar tn er b et ri eb b ea rb ei te t w er d en . E s so ll u n te rs u ch t w er d en , in w ie w ei t d ie b el as te n d e H äl te ru n gs p h as e u n d d er S tr es s ve ru rs ac h en d e E in ze lf an g re d u zi er t b zw . ve rm ie d en w er d en k an n . B ea n tr ag t w ir d d ie F ö rd er u n g d er E rr ic h tu n g u n d w is se n sc h af tl ic h en U n te rs u ch u n g ei n er in n o va ti ve n H äl te ru n gs vo rr ic h tu n g fü r E u ro p äi sc h e W el se , d ie zu ei n er d eu tl ic h en R ed u zi er u n g d er b el as te n d en H an d h ab u n g vo n Sc h la ch tf is ch en fü h re n k an n . D ie T ie re so ll en n ac h d er A b fi sc h u n g zu n äc h st i n e in H äl te ru n gs b ec k en e in ge se tz t w er d en . Im A n sc h lu ss d ar an so ll te n d ie ge h äl te rt en F is ch e n ic h t er n eu t ge fa n ge n w er d en , so n d er n se lb st än d ig zu r Sc h la ch te in ri ch tu n g sc h w im m en , w o b ei - im V er gl ei ch zu r k o n ve n ti o n el le n P ra xi s - ei n e er h eb li ch e St re ss ei n w ir k u n g (F an g au s d er G ru p p e) ve rm ie d en w ir d . E s w ir d e rw ar te t, d as s si ch d ad u rc h w es en tl ic h e V er b es se ru n ge n im H in b li ck au f d as T ie rw o h l, ab er au ch au f d ie F is ch q u al it ät er ge b en . Z u r Ü b er p rü fu n g d ie se r E rw ar tu n g so ll d er E in sa tz d er n eu ar ti ge n H äl te ra n la ge i m H in b li ck au f ih re K o n st ru k ti o n , F u n k ti o n al it ät u n d W ir k u n g au f d ie F is ch e u n te rs u ch t w er d en . 1. A u fb au d er V er su ch sa n la ge 2 . V er su ch sp h as e (H äl te ru n g, D o k u m en ta ti o n d es E in sc h w im m en s, P ro b en n ah m e fü r L ab o r) 3 . L ab o ra n al ys en (S tr es sp ar am et er , F is ch q u al it ät ) 4. A u sw er tu n g, B er ic h t, w is s. V er ö ff en tl ic h u n ge n , E rs te ll u n g vo n I n fo rm at io n sm at er ia l Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 37 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 3 1 P ra xi se rp ro b u n g ei n es in n o va ti ve n V er fa h re n s in d er W el s- A qu ak u lt u r: H äl te ru n g m it st re ss fr ei em , se lb st st än d ig en Ü b er sc h w im m en d er F is ch e zu r Sc h la ch tu n g A h re n h o rs te r E d el fi sc h G m b H & C o . K G 25 .6 00 ,0 0 B u n d es p ro gr am m N u tz ti er h al tu n g A u sg eh en d v o n d er P ro b le m at ik d er h äu fi g au ft re te n d en H äl te ru n gs sc h äd en b ei E u ro p äi sc h en W el se n , so ll ei n e te ch n is ch e L ö su n g b ea rb ei te t w er d en . E s so ll u n te rs u ch t w er d en , in w ie w ei t d ie b el as te n d e H äl te ru n gs sp h as e u n d d er St re ss ve ru rs ac h en d e E in ze lf an g re d u zi er t, b zw . v er m ie d en w er d en k an n . B ea n tr ag t w ir d d ie F ö rd er u n g d er E rr ic h tu n g u n d w is se n sc h af tl ic h en U n te rs u ch u n g ei n er in n o va ti ve n H äl te ru n gs vo rr ic h tu n g fü r E u ro p äi sc h e W el se , d ie z u e in er d eu tl ic h en R ed u zi er u n g d er b el as te n d en H an d h ab u n g vo n S ch la ch tf is ch en f ü h re n k an n . D ie T ie re s o ll en n ac h d er A b fi sc h u n g zu n äc h st i n e in H äl te ru n gs b ec k en e in ge se tz t w er d en . Im A n sc h lu ss d ar an s o ll en d ie g eh äl te rt en F is ch e n ic h t er n eu t ge fa n ge n w er d en , so n d er n s el b st st än d ig z u r Sc h la ch te in ri ch tu n g sc h w im m en , w o b ei - i m V er gl ei ch z u r k o n ve n ti o n el le n P ra xi s - ei n e er h eb li ch e St re ss ei n w ir k u n g (F an g au s d er G ru p p e) v er m ie d en w ir d . E s w ir d e rw ar te t, d as s si ch d ad u rc h w es en tl ic h e V er b es se ru n ge n i m H in b li ck a u f d as T ie rw o h l, ab er a u ch a u f d ie F is ch q u al it ät er ge b en . Z u r Ü b er p rü fu n g d ie se r E rw ar tu n g so ll d er E in sa tz d er n eu ar ti ge n H äl te ru n gs an la ge i m H in b li ck a u f ih re K o n st ru k ti o n , F u n k ti o n al it ät u n d W ir k u n g au f d ie F is ch e u n te rs u ch t w er d en . 1. A u fb au d er V er su ch sa n la ge 2 . V er su ch sp h as e (H äl te ru n g, D o k u m en ta ti o n d es E in sc h w im m en s, P ro b en ah m e fü r L ab o r) 3. L ab o ra n al y se n (S tr es sp ar am et er , F is ch q u al it ät ) 4. A u sw er tu n g, B er ic h t, w is s. V er ö ff en tl ic h u n ge n , E rs te ll u n g vo n I n fo rm at io n sm at er ia l H al tu n g ex o ti sc h er T ie re u n d W il d ti er e in P ri va th an d : Si tu at io n san al ys e, B ew er tu n g u n d H an d lu n gs b ed ar f in sb es o n d er e u n te r T ie rs ch u tz - as p ek te n L u d w ig - M ax im il ia n s- U n iv er si tä t M ü n ch en 44 6. 14 8, 77 E n ts ch ei d u n gs h il fe - b ed ar f Z ie l d es g em ei n sa m v o m L eh rs tu h l fü r T ie rs ch u tz , V er h al te n sk u n d e, T ie rh yg ie n e u n d T ie rh al tu n g d er L u d w ig -M ax im il ia n s- U n iv er si tä t M ü n ch en (F K Z 1 5H S0 01 ) u n d d er K li n ik fü r V ö ge l u n d R ep ti li en d er U n iv er si tä t L ei p zi g (F K Z 15 H S0 14 ) d u rc h ge fü h rt en V o rh ab en s w ar es , D at en ü be r d ie Z ah l u n d d ie H al tu n gs b ed in gu n ge n v o n i n p ri va te n H au sh al te n g eh al te n en e xo ti sc h en T ie re n u n d W il d ti er e zu e rh eb en u n d z u b ew er te n . B et ra ch te t w u rd en d ie v ie r T ie rg ru p p en F is ch e, S äu ge ti er e (U n iv er si tä t M ü n ch en ), R ep ti li en u n d V ö ge l, (U n iv er si tä t L ei p zi g) . D an eb en so ll te H ei m ti er b ed ar f w ie F u tt er , K äf ig e u n d B es ch äf ti gu n gs m at er ia l b ew er te t w er d en . Drucksache 19/8901 – 38 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 3 2 E n tw ic k lu n g n eu er u n d V er b es se ru n g b es te h en d er D ia gn o st ik - M et h o d en z u m N ac h w ei s d es K o i- H er p es vi ru s (K H V ) s o w ie E n tw ic k lu n g u n d E ta b li er u n g ei n es w ir k sa m en Im p fs to ff es St if tu n g T ie rä rz tl ic h e H o ch sc h u le H an n o ve r 29 6. 23 0, 41 E n ts ch ei d u n gs h il fe - b ed ar f D ie A u fz u ch t vo n K ar p fe n i n T ei ch w ir ts ch af te n e rz eu gt h o ch w er ti ge F is ch w ar en au s lo k al er u n d n ac h h al ti ge r P ro d u k ti o n . D ie K ar p fe n zu ch t w ir d j ed o ch d u rc h d ie K o i H er p es vi ru s- In fe k ti o n (K H V -I ) b el as te t, d ie d u rc h M o rt al it ät en , T ö te n d er in fi zi er te n F is ch e, D es in fe k ti o n b et ro ff en er T ei ch e, e tc . er h eb li ch e ö k o n o m is ch e V er lu st e ve ru rs ac h en u n d d ie W ir ts ch af tl ic h k ei t b et ro ff en er B et ri eb e in F ra ge st el le n k an n . G ee ig n et e M aß n ah m en zu r V o rb eu gu n g u n d T h er ap ie d ie se r E rk ra n k u n g st eh en zu rz ei t n ic h t zu r V er fü gu n g. U m d ie E rk ra n k u n g in en d em is ch en G eb ie te n e in zu d äm m en u n d n ic h t in fi zi er te K ar p fe n b es tä n d e vo r d er In fe k ti o n z u s ch ü tz en s in d v er b es se rt e D ia gn o se m et h o d en u n d d ie E n tw ic k lu n g vo n P rä ve n ti vm aß n ah m en n o tw en d ig . Z ie l d ie se s P ro je k te s is t d ie V er b es se ru n g d er D ia gn o st ik vo n K H V m it te ls Z el lk u lt u re n zu er re ic h en u n d n eu e Im p fs to ff e (e in sc h l. n eu er A d ju va n ti en e n tw ic k el n , u m V er lu st en e ff ek ti v vo rz u be u ge n u n d z u er m ö gl ic h en , ge im p ft e P o p u la ti o n en vo n so lc h en m it la te n te r In fe k ti o n zu u n te rs ch ie d en . U m K ar p fe n v o r d ie se r fa ta le n E rk ra n k u n g zu s ch ü tz en i st g ep la n t: E n tw ic k lu n g n eu er Z el lk u lt u rs ys te m e au f G ru n d la ge vo n Z el lp o p u la ti o n en m it h o h em V er m eh ru n gs p o te n ti al ( E n d o th el ie n o d er a d u lt e St am m - /V o rl äu fe rz el le n ) P rü fu n g d ie se r Z el le n f ü r Is o li er u n g (D ia gn o st ik ) u n d R ep li k at io n v o n K H V m it h o h em T it er z u r Im p fs to ff p ro d u k ti o n O p ti m ie ru n g d er P ro to k o ll e zu r Is o la ti o n u n d R ep li k at io n vo n K H V in b es te h en d en u n d n eu en tw ic k el te n Z el lk u lt u rs ys te m en d u rc h E rm it te ln vo n fü r d ie V ir u sr ep li k at io n o p ti m al er K u lt u rb ed in gu n ge n . D ie se s so ll a ls B as is f ü r ei n e ve rl äs sl ic h e D ia gn o st ik u n d e in e w ir ts ch af tl ic h e E n tw ic k lu n g ei n es Im p fs to ff es d ie n en . E n tw ic k lu n g ei n es w ir k sa m en Im p fs to ff es au f B as is e in es d u rc h ge zi el te M u ta ti o n en at te n u ie rt en V ir u s u n d n eu ar ti ge r A d ju va n ti en , d ie a u f fi sc h ei ge n en S u bs ta n ze n , w ie D ef en si n en o d er au f A lg en ex tr ak te n b er u h en E n tw ic k lu n g ei n es st an d ar d is ie rt en Im p fp ro to k o ll s m it o p ti m al er Z u sa m m en se tz u n g u n d A p p li k at io n sw ei se . E n tw ic k lu n g n eu er u n d V er b es se ru n g b es te h en d er D ia gn o st ik - M et h o d en z u m N ac h w ei s d es K o i- H er p es vi ru s (K H V ) s o w ie E n tw ic k lu n g u n d E ta b li er u n g ei n es w ir k sa m en Im p fs to ff es F ri ed ri ch - A le xa n d er - U n iv er si tä t E rl an ge n - N ü rn b er g 39 7. 45 5, 08 E n ts ch ei d u n gs h il fe - b ed ar f D ie A u fz u ch t vo n K ar p fe n i n T ei ch w ir ts ch af te n e rz eu gt h o ch w er ti ge F is ch w ar en au s lo k al er u n d n ac h h al ti ge r P ro d u k ti o n . D ie K ar p fe n zu ch t w ir d j ed o ch d u rc h d ie K o i H er p es vi ru s- In fe k ti o n (K H V -I ) b el as te t, d ie d u rc h M o rt al it ät en , T ö te n d er in fi zi er te n F is ch e, D es in fe k ti o n b et ro ff en er T ei ch e, e tc . er h eb li ch e ö k o n o m is ch e V er lu st e ve ru rs ac h en u n d d ie W ir ts ch af tl ic h k ei t b et ro ff en er B et ri eb e in F ra ge st el le n k an n . G ee ig n et e M aß n ah m en zu r V o rb eu gu n g u n d T h er ap ie d ie se r E rk ra n k u n g st eh en zu rz ei t n ic h t zu r V er fü gu n g. U m d ie E rk ra n k u n g in en d em is ch en G eb ie te n e in zu d äm m en u n d n ic h t in fi zi er te K ar p fe n b es tä n d e vo r d er In fe k ti o n z u s ch ü tz en s in d v er b es se rt e D ia gn o se m et h o d en u n d d ie E n tw ic k lu n g vo n P rä ve n ti vm aß n ah m en n o tw en d ig . Z ie l d ie se s P ro je k te s is t d ie V er b es se ru n g d er D ia gn o st ik vo n K H V m it te ls Z el lk u lt u re n zu er re ic h en u n d n eu e Im p fs to ff e (e in sc h l. n eu er A d ju va n ti en e n tw ic k el n , u m V er lu st en e ff ek ti v vo rz u be u ge n u n d z u er m ö gl ic h en , ge im p ft e P o p u la ti o n en vo n so lc h en m it la te n te r In fe k ti o n zu Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 39 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 3 3 u n te rs ch ie d en . U m K ar p fe n v o r d ie se r fa ta le n E rk ra n k u n g zu s ch ü tz en i st g ep la n t: E n tw ic k lu n g n eu er Z el lk u lt u rs ys te m e au f G ru n d la ge vo n Z el lp o p u la ti o n en m it h o h em V er m eh ru n gs p o te n ti al ( E n d o th el ie n o d er a d u lt e St am m - /V o rl äu fe rz el le n ) P rü fu n g d ie se r Z el le n f ü r Is o li er u n g (D ia gn o st ik ) u n d R ep li k at io n v o n K H V m it h o h em T it er z u r Im p fs to ff p ro d u k ti o n O p ti m ie ru n g d er P ro to k o ll e zu r Is o la ti o n u n d R ep li k at io n vo n K H V in b es te h en d en u n d n eu en tw ic k el te n Z el lk u lt u rs ys te m en d u rc h E rm it te ln vo n fü r d ie V ir u sr ep li k at io n o p ti m al er K u lt u rb ed in gu n ge n . D ie se s so ll a ls B as is f ü r ei n e ve rl äs sl ic h e D ia gn o st ik u n d e in e w ir ts ch af tl ic h e E n tw ic k lu n g ei n es Im p fs to ff es d ie n en . E n tw ic k lu n g ei n es w ir k sa m en Im p fs to ff es au f B as is e in es d u rc h ge zi el te M u ta ti o n en at te n u ie rt en V ir u s u n d n eu ar ti ge r A d ju va n ti en , d ie a u f fi sc h ei ge n en S u bs ta n ze n , w ie D ef en si n en o d er au f A lg en ex tr ak te n b er u h en E n tw ic k lu n g ei n es st an d ar d is ie rt en Im p fp ro to k o ll s m it o p ti m al er Z u sa m m en se tz u n g u n d A p p li k at io n sw ei se . E n tw ic k lu n g n eu er u n d V er b es se ru n g b es te h en d er D ia gn o st ik - M et h o d en z u m N ac h w ei s d es K o i- H er p es vi ru s (K H V ) s o w ie E n tw ic k lu n g u n d E ta b li er u n g ei n es w ir k sa m en Im p fs to ff es F ra u n h o fe r- G es el ls ch af t zu r F ö rd er u n g d er an ge w an d te n F o rs ch u n g e. V . 32 6. 95 2, 11 E n ts ch ei d u n gs h il fe - b ed ar f D ie A u fz u ch t vo n K ar p fe n i n T ei ch w ir ts ch af te n e rz eu gt h o ch w er ti ge F is ch w ar en au s lo k al er u n d n ac h h al ti ge r P ro d u k ti o n . D ie K ar p fe n zu ch t w ir d j ed o ch d u rc h d ie K o i H er p es vi ru s- In fe k ti o n (K H V -I ) b el as te t, d ie d u rc h M o rt al it ät en , T ö te n d er in fi zi er te n F is ch e, D es in fe k ti o n b et ro ff en er T ei ch e, e tc . er h eb li ch e ö k o n o m is ch e V er lu st e ve ru rs ac h en u n d d ie W ir ts ch af tl ic h k ei t b et ro ff en er B et ri eb e in F ra ge st el le n k an n . G ee ig n et e M aß n ah m en zu r V o rb eu gu n g u n d T h er ap ie d ie se r E rk ra n k u n g st eh en zu rz ei t n ic h t zu r V er fü gu n g. U m d ie E rk ra n k u n g in en d em is ch en G eb ie te n e in zu d äm m en u n d n ic h t in fi zi er te K ar p fe n b es tä n d e vo r d er In fe k ti o n z u s ch ü tz en s in d v er b es se rt e D ia gn o se m et h o d en u n d d ie E n tw ic k lu n g vo n P rä ve n ti vm aß n ah m en n o tw en d ig . Z ie l d ie se s P ro je k te s is t d ie V er b es se ru n g d er D ia gn o st ik vo n K H V m it te ls Z el lk u lt u re n zu er re ic h en u n d n eu e Im p fs to ff e (e in sc h l. n eu er A d ju va n ti en e n tw ic k el n , u m V er lu st en e ff ek ti v vo rz u be u ge n u n d z u er m ö gl ic h en , ge im p ft e P o p u la ti o n en vo n so lc h en m it la te n te r In fe k ti o n zu un ter sch ied en . U m Ka rp fen ĕo r d ies er fat ale n E rk ran ku ng zu sc hü tze n i st ge pla nt : • E n tw ic k lu n g n eu er Z el lk u lt u rs ys te m e au f G ru n d la ge vo n Z el lp o p u la ti o n en m it h o h em V er m eh ru n gs p o te n ti al (E n d o th el ie n o d er a d u lt e St am m - /V or läu fer zel len ) • P rü fu n g d ie se r Z el le n f ü r Is o li er u n g (D ia gn o st ik ) u n d R ep li k at io n v o n K H V m it ho he m Tit er zu r I mp fst off pr od uk tio n • O pti mi eru ng d er Pr oto ko ll e zu r Is o la ti o n u n d R ep li k at io n vo n K H V in b es te h en d en u n d n eu en tw ic k el te n Z el lk u lt u rs ys te m en d u rc h E rm it te ln vo n fü r d ie V ir u sr ep li k at io n o p ti m al er K u lt u rb ed in gu n ge n . D ie se s so ll a ls B as is f ü r ei n e ve rl äs sl ic h e D ia gn o st ik u n d e in e w ir ts ch af tl ic h e E n tw ick lun g ein es Im pfs tof fes d ien en . • En tĖ ick lun g ein es w ir k sa m en Im p fs to ff es au f B as is e in es d u rc h ge zi el te M u ta ti o n en at te n u ie rt en V ir u s u n d n eu ar ti ge r A d ju va n ti en , d ie a u f fi sc h ei ge n en S u bs ta n ze n , w ie D ef en si n en od er au f Al ge ne xtr ak ten be ru he n • En tĖ ick lun g ei n es st an d ar d is ie rt en Im p fp ro to k o ll s m it o p ti m al er Z u sa m m en se tz u n g u n d A p p li k at io n sw ei se . Drucksache 19/8901 – 40 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 3 4 H al tu n g ex o ti sc h er T ie re u n d W il d ti er e in P ri va th an d : Si tu at io n sa n al ys e, B ew er tu n g u n d H an d lu n gs b ed ar f in sb es o n d er e u n te r T ie rs ch u tz as p ek t en U n iv er si tä t L ei p zi g 37 5. 70 5, 15 E n ts ch ei d u n gs h il fe - b ed ar f Z ie l d es g em ei n sa m v o n d er K li n ik f ü r V ö ge l u n d R ep ti li en d er U n iv er si tä t L ei p zi g (F K Z 1 5H S0 14 ) u n d d em L eh rs tu h l fü r T ie rs ch u tz , V er h al te n sk u n d e, T ie rh yg ie n e u n d T ie rh al tu n g d er L u d w ig -M ax im il ia n s- U n iv er si tä t M ü n ch en (F K Z 15 H S0 01 ) d u rc h ge fü h rt en V o rh ab en s w ar es , D at en ü be r d ie Z ah l u n d d ie H al tu n gs b ed in gu n ge n v o n i n p ri va te n H au sh al te n g eh al te n en e xo ti sc h en T ie re n u n d W il d ti er e zu e rh eb en u n d z u b ew er te n . B et ra ch te t w u rd en d ie v ie r T ie rg ru p p en R ep ti li en , V ö ge l, (U n iv er si tä t L ei p zi g) F is ch e u n d S äu ge ti er e (U n iv er si tä t M ü n ch en ). D an eb en so ll te H ei m ti er b ed ar f w ie F u tt er , K äf ig e u n d B es ch äf ti gu n gs m at er ia l b ew er te t w er d en . V er b u n d p ro je k t: E n tw ic k lu n g ei n es m o b il en F is ch tr an sp o rt sy st em s m it in te gr ie rt er W as se ra u fb er ei t u n g - T ei lp ro je k t 1 A lf re d -W eg en er - In st it u t H el m h o lt z- Z en tr u m f ü r P o la r- u n d M ee re sf o rs ch u n g 38 5. 42 3, 57 In n o va ti o n sf ö rd er u n g au s M it te ln d es Z w ec k ve rm ö ge n s d es B u n d es b ei d er L an d w ir ts ch af tl ic h en R en te n b an k Z ie l d es P ro je k te s F iT i st e s, d u rc h d ie s p ez if is ch e V er w en d u n g m o d er n er u n d k o m p ak te r W as se ra u fb er ei tu n gs te ch n ik d ie W as se rw as se rq u al it ät w äh re n d d es L eb en d fi sc h tr an sp o rt es zu ve rb es se rn u n d d ad u rc h ei n en sc h o n en d er en u n d w ir ts ch af tl ic h er en T ra n sp o rt u n te r B er ü ck si ch ti gu n g d er L eb en sm it te ls ic h er h ei t u n d –q u al it ät z u e rm ö gl ic h en . F ü r ei n e er st e D at en au fn ah m e u n d d ie E rf as su n g d er T ra n sp o rt si tu at io n en u n te r re al en B ed in gu n ge n z u m a k tu el le n Z ei tp u n k t, s o ll en ei n ig e T ra n sp o rt e d es P ro je k tp ar tn er s Z o rd el d u rc h d as A W I b eg le it et w er d en . D ie se D at en ( W as se rp ar am et er , S tr es si n d ik at o re n ) so ll en a ls v er gl ei ch en d e G ru n d la ge f ü r d ie E n tw ic k lu n g ei n es T ra n sp o rt sy st em s d ie n en . In d em zw ei te n A rb ei ts p ak et w er d en d ie F ir m a Z o rd el u n d d as A W I ei n V er su ch s- T ra n sp o rt sy st em k o n zi p ie re n , w el ch es ei n e er w ei te rt e W as se ra u fb er ei tu n g b as ie re n d au f K o n ze p te n au s b io lo gi sc h er W as se ra u fb er ei tu n g in K re is la u fs ys te m en ei n b in d et . A n sc h li eß en d w ir d d ie F a. Z o rd el ei n V er su ch ss ys te m au fb au en u n d d em A W I zu r V er su ch sd u rc h fü h ru n g zu r V er fü gu n g st el le n . D as A rb ei ts p ak et d re i u m fa ss t d ie D u rc h fü h ru n g ve rs ch ie d en er E xp er im en te im R ep li k at , u m d as V er su ch s- T ra n sp o rt sy st em u n te r b et ri eb sn ah en B ed in gu n ge n zu te st en . E s w er d en T ra n sp o rt sz en ar ie n s u k ze ss iv n ac h ge st el lt / d u rc h ge fü h rt u n d d er en A u sw ir k u n g au f d ie F is ch e u n te rs u ch t. D as A W I u n te rs u ch t d ie A u sw ir k u n ge n a u f d ie F is ch e in B ez u g au f d er en St re ss an tw o rt en , d as L A V E S- IF F fü h rt U n te rs u ch u n ge n zu r L eb en sm it te ls ic h er h ei t u n d -q u al it ät d u rc h . D as A rb ei ts p ak et 4 u m fa ss t d ie K o n ze p ti o n e in es k o m m er zi el le n P ro to ty p s au f G ru n d la ge d er v o rh er g es am m el te n E rg eb n is se . D ie F a. Z o rd el b au t an sc h li eß en d e in en P ro to ty p a u f. D ie se r w ir d n o ch ei n m al va li d ie rt . D ie E rg eb n is se w er d en D o k u m en ti er t u n d w is se n sc h af tl ic h V er w er te t. Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 41 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 3 5 V er b u n d p ro je k t: E n tw ic k lu n g ei n es m o b il en F is ch tr an sp o rt sy st em s m it in te gr ie rt er W as se ra u fb er ei t u n g - T ei lp ro je k t 2 Z O R D E L - F is ch h an d el s- G m b H 12 7. 99 2, 15 In n o va ti o n sf ö rd er u n g au s M it te ln d es Z w ec k ve rm ö ge n s d es B u n d es b ei d er L an d w ir ts ch af tl ic h en R en te n b an k Z ie l d es P ro je k te s F iT i st e s, d u rc h d ie s p ez if is ch e V er w en d u n g m o d er n er u n d k o m p ak te r W as se ra u fb er ei tu n gs te ch n ik d ie W as se rw as se rq u al it ät w äh re n d d es L eb en d fi sc h tr an sp o rt es zu ve rb es se rn u n d d ad u rc h ei n en sc h o n en d er en u n d w ir ts ch af tl ic h er en T ra n sp o rt u n te r B er ü ck si ch ti gu n g d er L eb en sm it te ls ic h er h ei t u n d –q u al it ät z u e rm ö gl ic h en . F ü r ei n e er st e D at en au fn ah m e u n d d ie E rf as su n g d er T ra n sp o rt si tu at io n en u n te r re al en B ed in gu n ge n z u m a k tu el le n Z ei tp u n k t, s o ll en ei n ig e T ra n sp o rt e d es P ro je k tp ar tn er s Z o rd el d u rc h d as A W I b eg le it et w er d en . D ie se D at en ( W as se rp ar am et er , S tr es si n d ik at o re n ) so ll en a ls v er gl ei ch en d e G ru n d la ge f ü r d ie E n tw ic k lu n g ei n es T ra n sp o rt sy st em s d ie n en . In d em zw ei te n A rb ei ts p ak et w er d en d ie F ir m a Z o rd el u n d d as A W I ei n V er su ch s- T ra n sp o rt sy st em k o n zi p ie re n , w el ch es ei n e er w ei te rt e W as se ra u fb er ei tu n g b as ie re n d au f K o n ze p te n au s b io lo gi sc h er W as se ra u fb er ei tu n g in K re is la u fs ys te m en ei n b in d et . A n sc h li eß en d w ir d d ie F a. Z o rd el ei n V er su ch ss ys te m au fb au en u n d d em A W I zu r V er su ch sd u rc h fü h ru n g zu r V er fü gu n g st el le n . D as A rb ei ts p ak et d re i u m fa ss t d ie D u rc h fü h ru n g ve rs ch ie d en er E xp er im en te im R ep li k at , u m d as V er su ch s- T ra n sp o rt sy st em u n te r b et ri eb sn ah en B ed in gu n ge n zu te st en . E s w er d en T ra n sp o rt sz en ar ie n s u k ze ss iv n ac h ge st el lt / d u rc h ge fü h rt u n d d er en A u sw ir k u n g au f d ie F is ch e u n te rs u ch t. D as A W I u n te rs u ch t d ie A u sw ir k u n ge n a u f d ie F is ch e in B ez u g au f d er en St re ss an tw o rt en , d as L A V E S- IF F fü h rt U n te rs u ch u n ge n zu r L eb en sm it te ls ic h er h ei t u n d -q u al it ät d u rc h . D as A rb ei ts p ak et 4 u m fa ss t d ie K o n ze p ti o n e in es k o m m er zi el le n P ro to ty p s au f G ru n d la ge d er v o rh er g es am m el te n E rg eb n is se . D ie F a. Z o rd el b au t an sc h li eß en d e in en P ro to ty p a u f. D ie se r w ir d n o ch ei n m al va li d ie rt . D ie E rg eb n is se w er d en D o k u m en ti er t u n d w is se n sc h af tl ic h V er w er te t. V er b u n d p ro je k t: E n tw ic k lu n g ei n es m o b il en F is ch tr an sp o rt sy st em s m it in te gr ie rt er W as se ra u fb er ei t u n g - T ei lp ro je k t 3 N ie d er sä ch si sc h e s L an d es am t fü r V er b ra u ch er sc h u tz u n d L eb en sm it te ls ic h er h ei t 11 5. 93 9, 12 In n o va ti o n sf ö rd er u n g au s M it te ln d es Z w ec k ve rm ö ge n s d es B u n d es b ei d er L an d w ir ts ch af tl ic h en R en te n b an k B ei d em v o rg es ch la ge n en P ro je k t h an d el t es s ic h u m e in V er b u n d p ro je k t au s d re i B et ei li gt en . E s ge h t u m ei n ex p er im en te ll es E n tw ic k lu n gs vo rh ab en zu r V er b es se ru n g d es T ra n sp o rt s vo n l eb en d en F is ch en . Z ie l is t es e in en s ch o n en d er en T ra n sp o rt d er F is ch e b ei g le ic h ze it ig er v er b es se rt er W ir ts ch af tl ic h k ei t zu e rr ei ch en . D as L A V E S- IF F a ls e in P ar tn er d es V er b u n d es w ir d d ie L eb en sm it te ls ic h er h ei t u n d - q u al it ät i n sb es o n d er e in B ez u g au f V er än d er u n ge n i n d er F le is ch q u al it ät b eg le it en d u n te rs u ch en . s ie h e A n h an g: Drucksache 19/8901 – 42 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 3 6 E rs te ll u n g ei n er St u d ie z u d en P er sp ek ti ve n f ü r d ie d eu ts ch e A qu ak u lt u r im in te rn at io n al en W et tb ew er b A F C P u bl ic Se rv ic es G m b H 22 6. 42 4, 28 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t F is ch er ei er ze u gn is se h ab en in d er H u m an er n äh ru n g au fg ru n d ih re s h o h en ge su n d h ei tl ic h en W er te s, ih re s h o h en G en u ss w er te s u n d al s tr ad it io n el le s K u lt u rg u t ei n e h o h e B ed eu tu n g. S o w o h l w el tw ei t al s au ch i n D eu ts ch la n d n im m t d er V er b ra u ch a n F is ch er ei er ze u gn is se n z u . D ie B er ei ts te ll u n g er fo lg t ü b er d ie i n ih re n E rt rä ge n s ei t Ja h re n s ta gn ie re n d e F an gf is ch er ei u n d i n z u n eh m en d en M aß e ü be r d ie A q u ak u lt u r. D ie h ie rm it i n V er b in d u n g st eh en d e ra p id e A u sd eh n u n g d er gl o b al en A q u ak u lt u rp ro d u k ti o n w ir d in m an ch en L än d er n je d o ch vo n E n tw ic k lu n ge n b eg le it et , w el ch e d ie N ac h h al ti gk ei t b es ti m m te r A qu ak u lt u rv er fa h re n in F ra ge st el lt . In D eu ts ch la n d h in ge ge n p ro d u zi er t d er A qu ak u lt u rs ek to r se h r n ac h h al ti g, s ta gn ie rt a b er s ch o n s ei t Ja h rz eh n te n a u f ei n em ex tr em n ie d ri ge n N iv ea u . D ie d eu ts ch e A q u ak u lt u r h at im W el tm aß st ab d en A n sc h lu ss v er lo re n u n d s ch ei n t in v ie le n B er ei ch en n ic h t m eh r k o n k u rr en zf äh ig z u se in . V o r d ie se m H in te rg ru n d g il t es L ö su n gs st ra te gi en z u e ra rb ei te n , w el ch e h el fe n , b ew äh rt e n ac h h al ti ge A q u ak u lt u rf o rm en zu b ew ah re n u n d n eu e n ac h h al ti ge A qu ak u lt u rv er fa h re n zu et ab li er en . So w u rd e im R ah m en d es F ac h fo ru m s A qu ak u lt u r d er D eu ts ch en A gr ar fo rs ch u n gs al li an z (D A F A ) al s ü b er ge o rd n et es Z ie l fe st ge le gt , d as s d ie V er so rg u n g d er d eu ts ch en B ev ö lk er u n g m it A qu ak u lt u r- E rz eu gn is se n d au er h af t d em A n sp ru ch 'c le an & h ea lt h y, gr ee n & so ci al ly ac co u n ta b le ' ge re ch t w er d en so ll . D er N at io n al e St ra te gi ep la n A qu ak u lt u r fü r D eu ts ch la n d f o rm u li er t zu d em i n s ei n en K er n zi el en d ie E rh al tu n g, S ta b il is ie ru n g u n d A u sb au vo rh an d en er P ro d u k ti o n sk ap az it ät en , d as W ac h st u m ei n er n ac h h al ti ge n A qu ak u lt u r u n d d ie E rh al tu n g tr ad it io n el le r T ei ch la n d sc h af te n i n d er D o p p el fu n k ti o n v o n e xt en si ve r F is ch w ir ts ch af t u n d G em ei n w o h l. E rf as su n g u n d D o k u m en ta ti o n d er g en et is ch en V ie lf al t d er M ee rf o re ll e (S al m o t ru tt a tr u tt a) in D eu ts ch la n d U n iv er si tä t K o b le n z- L an d au 83 .5 91 ,1 9 E rh eb u n ge n Z ie l d ie se r E rh eb u n g is t d ie g en et is ch e C h ar ak te ri si er u n g vo n P o p u la ti o n en d er M ee rf o re ll e (S al m o tr u tt a tr u tt a) au s ve rs ch ie d en en , in d ie N o rd - u n d O st se e en tw äs se rn d en F lu ss ei n zu gs ge b ie te n . E s si n d je 30 -5 0 In d iv id u en au s 20 ve rs ch ie d en en B es tä n d en zu b ep ro b en . A u f G ru n d la ge d er ge w o n n en en In fo rm at io n en so ll en ge ei gn et e M aß n ah m en zu r A u fr ec h te rh al tu n g u n d n ac h h al ti ge n N u tz u n g d er ge n et is ch en R es so u rc en fa ch li ch ab ge le it et u n d d ie er h o b en en D at en in d er A G R D E U -D at en b an k d es A u ft ra gg eb er s d o k u m en ti er t w er d en . E rf as su n g u n d D o k u m en ta ti o n d er g en et is ch en V ie lf al t d er Se ef o re ll e (S al m o tr u tt a la cu st ri s) in D eu ts ch la n d U n iv er si tä t K o b le n z- L an d au 13 5. 25 6, 59 E rh eb u n ge n Z ie l d ie se r E rh eb u n g is t d ie g en et is ch e C h ar ak te ri si er u n g vo n P o p u la ti o n en d er Se ef o re ll e (S al m o t ru tt a la cu st ri s) a u s d em A m m er -, C h ie m -, K ö n ig s- , S ta rn b er ge r- , T eg er n - u n d W al ch en se e. Z u sä tz li ch m ü ss en d re i w ic h ti ge S ee fo re ll en zu ch ts tä m m e u n d d ie B ac h fo re ll en p o p u la ti o n en d er Se ef o re ll el ai ch ge w äs se r T ir o le r A ch en , O b er n ac h , M ai si n ge r B ac h , S ö ll b ac h u n te rs u ch t w er d en . E s si n d je 3 0- 50 I n d iv id u en zu b ep ro b en . A u f G ru n d la ge d er ge w o n n en en In fo rm at io n en so ll en ge ei gn et e M aß n ah m en z u r A u fr ec h te rh al tu n g u n d n ac h h al ti ge n N u tz u n g d er g en et is ch en R es so u rc en fa ch li ch ab ge le it et u n d d ie er h o b en en D at en in d er A G R D E U - Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 43 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 3 7 D at en b an k d es A u ft ra gg eb er s d o k u m en ti er t w er d en . E rf as su n g u n d D o k u m en ta ti o n d er g en et is ch en V ie lf al t d er Ä sc h e (T h ym al lu s th ym al lu s) in D eu ts ch la n d G W T -T U D G m b H 12 5. 59 3, 60 E rh eb u n ge n Z ie l d ie se r E rh eb u n g is t d ie g en et is ch e C h ar ak te ri si er u n g vo n P o p u la ti o n en d er Ä sc h e (T h ym al lu s th ym al lu s) a u s ve rs ch ie d en en E in zu gs ge b ie te n in D eu ts ch la n d . E s si n d j e 30 -5 0 In d iv id u en a u s 30 v er sc h ie d en en G ew äs se rn z u b ep ro b en , d ie j ew ei ls in m in d es te n s fü n f H au p te in zu gs ge b ie te n (F lu ss ge b ie ts ei n h ei te n n ac h W as se rr ah m en ri ch tl in ie W R R L ) in D eu ts ch la n d l o k al is ie rt s in d . A u f G ru n d la ge d er ge w o n n en en I n fo rm at io n en s o ll en g ee ig n et e M aß n ah m en z u r A u fr ec h te rh al tu n g u n d n ac h h al ti ge n N u tz u n g d er g en et is ch en R es so u rc en f ac h li ch a b ge le it et u n d d ie er h o b en en D at en in d er A G R D E U -D at en b an k d es A u ft ra gg eb er s d o k u m en ti er t w er d en . E rf as su n g u n d D o k u m en ta ti o n d er g en et is ch en V ie lf al t d er Sc h le ie (T in ca ti n ca ) i n D eu ts ch la n d G W T -T U D G m b H 12 3. 97 5, 40 E rh eb u n ge n Z ie l d ie se r E rh eb u n g is t d ie g en et is ch e C h ar ak te ri si er u n g vo n P o p u la ti o n en d er Sc h le ie ( T in ca t in ca ) au s ve rs ch ie d en en E in zu gs ge b ie te n i n D eu ts ch la n d . E s si n d j e 30 -5 0 In d iv id u en a u s 30 v er sc h ie d en en G ew äs se rn z u b ep ro b en , d ie j ew ei ls i n m in d es te n s fü n f H au p te in zu gs ge b ie te n (F lu ss ge b ie ts ei n h ei te n n ac h W as se rr ah m en ri ch tl in ie W R R L ) in D eu ts ch la n d l o k al is ie rt s in d . A u f G ru n d la ge d er ge w o n n en en I n fo rm at io n en s o ll en g ee ig n et e M aß n ah m en z u r A u fr ec h te rh al tu n g u n d n ac h h al ti ge n N u tz u n g d er g en et is ch en R es so u rc en f ac h li ch a b ge le it et u n d d ie er h o b en en D at en in d er A G R D E U -D at en b an k d es A u ft ra gg eb er s d o k u m en ti er t w er d en . E rh ö h u n g d er F et ts äu re sy n th es e vo n R eg en b o ge n fo re l le n d u rc h Is o fl av o n C h ri st ia n - A lb re ch ts - U n iv er si tä t zu K ie l 33 8. 69 9, 42 B u n d es p ro gr am m ö k o lo gi sc h er L an d b au u n d a n d er e F o rm en n ac h h al ti ge r L an d w ir ts ch af t Z ie l d ie se s P ro je k te s is t es , d ie e n d o ge n e Sy n th es e v o n h o ch u n ge sä tt ig te n u n d la n gk et ti ge n F et ts äu re n (L C P U F A ) b ei d er R eg en b o ge n fo re ll e (O n co rh yn ch u s m yk is s) z u s te ig er n . D ie L C P U F A -S yn th es e im F is ch , in sb es o n d er e d ie G eh al te a n E ic o sa p en ta en - u n d D o co sa h ex ae n sä u re (E P A + D H A ), so ll en d ab ei d u rc h V er ab re ic h u n g vo n I so fl av o n en g es te ig er t w er d en . I m F o k u s st eh en z u m e in en d ie U n te rs u ch u n g d er Ä n d er u n g p h ys io lo gi sc h er P ar am et er im F is ch al s au ch d ie A u fk lä ru n g m o le k u la re r M ec h an is m en , d ie z u e in er L C P U F A -S yn th es es te ig er u n g d u rc h A p p li k at io n v er sc h ie d en er I so fl av o n e u n d - k o n ze n tr at io n en f ü h re n . D ie i m V o rh ab en g ep la n te n U n te rs u ch u n ge n s in d r äu m li ch an z w ei u n te rs ch ie d li ch en In st it u ti o n en ve ro rt et . W äh re n d d ie in vi tr o St u d ie n m it Z el lk u lt u re n in d en L ab o re n d es I n st it u te s fü r L eb en sm it te lw is se n sc h af t d u rc h ge fü h rt w er d en , fi n d en al le i n v iv o U n te rs u ch u n ge n b ei d er G es el ls ch af t fü r m ar in e A qu ak u lt u r st at t. D ie G es el ls ch af t fü r M ar in e A q u ak u lt u r (G M A ) m b H ve rf ü gt in B ü su m ü b er ei n e m o d er n e F o rs ch u n gs in fr as tr u k tu r zu r D u rc h fü h ru n g vo n A qu ak u lt u rs tu d ie n i m m ar in en o d er li m n is ch en M il ie u . H ie rz u st eh en ei n e V ie lz ah l vo n H al tu n gs sy st em en zu r V er fü gu n g d ie vo m L eh rs tu h l M ar in e A qu ak u lt u r an ge m ie te t w er d en k ö n n en . D as P er so n al d er G M A b es it zt d as t ec h n o lo gi sc h e u n d Drucksache 19/8901 – 44 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 3 8 w is se n sc h af tl ic h e K n o w -h o w , u m al le an ge d ac h te n V er su ch se in st el lu n ge n te ch n is ch zu b ed ie n en . E b en so ve rf ü gt d as L ab o r d er A b te il u n g L eb en sm it te lw is se n sc h af t ü b er e in e se h r m o d er n e A u ss ta tt u n g, d ie d ie k o m p le xe n in v it ro u n d m o le k u la rb io lo gi sc h en V er su ch sa n sä tz e er la u b t. A ll e n o tw en d ig en G er ät e si n d vo rh an d en (s te ri le W er k b an k fü r Z el lk u lt u ra rb ei t, W es te rn B lo t- A u ss ta tt u n g, P C R -C y cl er f ü r q u an ti ta ti ve r ea l ti m e P C R ). D ie g ep la n te n M et h o d en si n d et ab li er t u n d w er d en st an d ar d is ie rt u n d re p ro d u zi er b ar in d er la u fe n d en F o rs ch u n g an ge w en d et . St ei ge ru n g d er N at u rn ah ru n g zu r F ö rd er u n g ei n er n ac h h al ti ge n u n d ö k o lo gi sc h en P ro d u k ti o n in d er K ar p fe n te ic h w ir t sc h af t B ay er is ch e L an d es an st al t fü r L an d w ir ts ch af t (L fL ) 19 8. 33 1, 80 B u n d es p ro gr am m ö k o lo gi sc h er L an d b au u n d a n d er e F o rm en n ac h h al ti ge r L an d w ir ts ch af t K ar p fe n te ic h e b ie te n d u rc h d ie B il d u n g vo n N at u rn ah ru n g ei n im m en se s P o te n ti al . O b w o h l ei n a u s in tr in si sc h n ac h w ac h se n d en R o h st o ff en e rz eu gt es L eb en sm it te l F is ch m ax im al e ö k o lo gi sc h e N ac h h al ti gk ei t so w ie b es te Q u al it ät g ew äh rl ei st en u n d d ie t ra d it io n el le T ei ch w ir ts ch af t D eu ts ch la n d s la n gf ri st ig f ö rd er n w ü rd e, w ir d d ie se n at ü rl ic h e R es so u rc e h eu te b ei W ei te m n ic h t o p ti m al g en u tz t. M it g er in ge re m A n te il a n e iw ei ß re ic h er N at u rn ah ru n g le id et z u d em d ie Q u al it ät d es h ei m is ch en P ro d u k te s K ar p fe n . F rü h er an ge w an d te M aß n ah m en zu r St ei ge ru n g d er N at u rn ah ru n g si n d a u fg ru n d h eu ti ge r U m w el tb ed in gu n ge n n ic h t m eh r u m se tz b ar . D ie M ö gl ic h k ei te n f ü r ei n e u m fa ss en d er e ö k o lo gi sc h e (B io -) P ro d u k ti o n w ü rd en d u rc h n eu e E rk en n tn is se in F o rm vo n al te rn at iv en M an ag em en t- St ra te gi en si gn if ik an t ge st är k t, d a ei n e St ei ge ru n g d er E rz eu gu n g vo n N at u rn ah ru n g in d er K ar p fe n te ic h w ir ts ch af t d ie G ew in n u n g vo n h o ch w er ti ge m E iw ei ß u n d o m eg a- 3 F et ts äu re n o h n e E in sa tz v o n F u tt er m it te ln e rm ö gl ic h t. I m V o rh ab en N at K a so ll en d u rc h in n o va ti ve F el d ex p er im en te in P ar ze ll en u n d V er su ch st ei ch en u n te r M es su n g za h lr ei ch er P ar am et er s o w ie d u rc h e in f u n d ie rt es M o n it o ri n g k o n k re te A u ss ag en u n d n eu e St ra te gi en z u r St ei ge ru n g d er N at u rn ah ru n g er m it te lt w er d en . D ab ei w er d en i n n o va ti ve A n sä tz e zu r W as se r- u n d B o d en b eh an d lu n g k o m b in ie rt u n d u n te r P ra xi sb ed in gu n ge n ge te st et . N eb en ei n er A n al ys e d er p ro d u zi er te n F is ch n äh rt ie re e rf o lg en a u ch d ie E rf as su n g d er A k ti vi tä t vo n M ik ro o rg an is m en , d es sp ez if is ch en A lg en au fk o m m en s so w ie ei n e E va lu ie ru n g d er B o d en - u n d W as se rq u al it ät . D er A n tr ag st el le r ü b er n im m t d ab ei i n te gr al e A u fg ab en b ei d er V er su ch sd u rc h fü h ru n g, W as se ra n al yt ik , d er zo o lo gi sc h en N äh rt ie rb es ti m m u n g u n d E rg eb n is au sw er tu n g. Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 45 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 3 9 St ei ge ru n g d er N at u rn ah ru n gs p ro d u k ti o n z u r F ö rd er u n g ei n er n ac h h al ti ge n u n d ö k o lo gi sc h en P ro d u k ti o n in d er K ar p fe n te ic h w ir t sc h af t K al le rt & L o y G b R 18 9. 11 0, 89 B u n d es p ro gr am m ö k o lo gi sc h er L an d b au u n d a n d er e F o rm en n ac h h al ti ge r L an d w ir ts ch af t K ar p fe n te ic h e b ie te n d u rc h d ie B il d u n g vo n N at u rn ah ru n g ei n im m en se s P o te n ti al . O b w o h l ei n a u s in tr in si sc h n ac h w ac h se n d en R o h st o ff en e rz eu gt es L eb en sm it te l F is ch m ax im al e ö k o lo gi sc h e N ac h h al ti gk ei t so w ie b es te Q u al it ät g ew äh rl ei st en u n d d ie t ra d it io n el le T ei ch w ir ts ch af t D eu ts ch la n d s la n gf ri st ig f ö rd er n w ü rd e, w ir d d ie se n at ü rl ic h e R es so u rc e h eu te b ei W ei te m n ic h t o p ti m al g en u tz t. M it g er in ge re m A n te il a n e iw ei ß re ic h er N at u rn ah ru n g le id et z u d em d ie Q u al it ät d es h ei m is ch en P ro d u k te s K ar p fe n . F rü h er an ge w an d te M aß n ah m en zu r St ei ge ru n g d er N at u rn ah ru n g si n d a u fg ru n d h eu ti ge r U m w el tb ed in gu n ge n n ic h t m eh r u m se tz b ar . D ie M ö gl ic h k ei te n f ü r ei n e u m fa ss en d er e ö k o lo gi sc h e (B io -) P ro d u k ti o n w ü rd en d u rc h n eu e E rk en n tn is se in F o rm vo n al te rn at iv en M an ag em en t- St ra te gi en si gn if ik an t ge st är k t, d a ei n e St ei ge ru n g d er E rz eu gu n g vo n N at u rn ah ru n g in d er K ar p fe n te ic h w ir ts ch af t d ie G ew in n u n g vo n h o ch w er ti ge m E iw ei ß u n d o m eg a- 3 F et ts äu re n o h n e E in sa tz v o n F u tt er m it te ln e rm ö gl ic h t. I m V o rh ab en N at K a so ll en d u rc h in n o va ti ve F el d ex p er im en te in P ar ze ll en u n d V er su ch st ei ch en u n te r M es su n g za h lr ei ch er P ar am et er s o w ie d u rc h e in f u n d ie rt es M o n it o ri n g k o n k re te A u ss ag en u n d n eu e St ra te gi en z u r St ei ge ru n g d er N at u rn ah ru n g er m it te lt w er d en . D ab ei w er d en i n n o va ti ve A n sä tz e zu r W as se r- u n d B o d en b eh an d lu n g k o m b in ie rt u n d u n te r P ra xi sb ed in gu n ge n ge te st et . N eb en ei n er A n al ys e d er p ro d u zi er te n F is ch n äh rt ie re e rf o lg en a u ch d ie E rf as su n g d er A k ti vi tä t vo n M ik ro o rg an is m en , d es sp ez if is ch en A lg en au fk o m m en s so w ie ei n e E va lu ie ru n g d er B o d en - u n d W as se rq u al it ät . D er A n tr ag st el le r ü b er n im m t d ab ei i n te gr al e A u fg ab en b ei d er V er su ch sd u rc h fü h ru n g, W as se ra n al yt ik , d er zo o lo gi sc h en N äh rt ie rb es ti m m u n g u n d E rg eb n is au sw er tu n g. 'Ic h li eb e F is ch - T ei lp ro je k t 1 - V er b es se ru n g d er E rn äh ru n gs la ge u n d W er ts ch ö p fu n g b ei d er L an d b ev ö lk er u n g in M al aw i d u rc h e in e ef fi zi en te re , so la rg es tü tz te A qu ak u lt u rp ro d u k ti o n u n d e in e in n o va ti ve V er k n ü p fu n g F ra u n h o fe r- G es el ls ch af t zu r F ö rd er u n g d er an ge w an d te n F o rs ch u n g e. V . 91 4. 39 0, 15 In te rn at io n al e F o rs ch u n gs k o o p er ati o n en D as P ro je k t h at zu m Z ie l, d u rc h V er b es se ru n g w ic h ti ge r P ar am et er b ei d er P ro d u k ti o n e in er s eh r h o ch w er ti ge n u n d b el ie b te n e n d em is ch en N u tz fi sc h ar t in M al aw i (O re o ch ro m is k ar o n ga e) d ie E ff iz ie n z u n d N ac h h al ti gk ei t b ei A u fz u ch t u n d P ro d u k ti o n z u f ö rd er n . In V er b in d u n g m it d ie se n M aß n ah m en s o ll d u rc h d ie in n o va ti ve V er k n ü p fu n g vo n F is ch - u n d G em ü se er ze u gu n g in in te gr ie rt en aq u at is ch en Sy st em en (k la ss is ch e A gr ik u lt u r- A q u ak u lt u r- Sy st em e, IA A u n d A qu ap o n ic s) d ie E ff iz ie n z d er P ro d u k ti o n v o n F is ch u n d G em ü se o p ti m ie rt u n d d am it d ie E rn äh ru n gs la ge u n d d ie W er ts ch ö p fu n g d er L an d b ev ö lk er u n g in M al aw i au s d ie se r P ro d u k ti o n sf o rm ve rb es se rt w er d en . U m d ie in d er V o rh ab en b es ch re ib u n g ge n an n te n Z ie l zu e rr ei ch en , si n d f o lg en d e M aß n ah m en ge p la n t: (a ) ge n er el le V er b es se ru n ge n d er P ro d u k ti o n sb ed in gu n ge n fü r O . K ar o n ga e, (b ) A u fb au ei n er m it So la re n er gi e u n te rs tü tz te n se m iin te n si ve n L ar ve n au fz u ch ts ta ti o n al s P il o tp ro je k t zu r ve rb es se rt en u n d k o n st an te re n V er so rg u n g d er A qu ak u lt u rf ar m er m it j u ve n il en S et zl in ge n ; (c ) E in fü h ru n g vo n ei n fa ch en A qu ap o n ic s- Sy st em en zu r in te gr ie rt en P ro d u k ti o n vo n F is ch - u n d G em ü se ; (d ) te ch n is ch e D o k u m en ta ti o n en so w ie T ra in in gs k u rs e u n d Drucksache 19/8901 – 46 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 4 0 vo n F is ch - u n d G em ü se er ze u gu n g' P rä se n ta ti o n en f ü r d ie L an d b ev ö lk er u n g zu d en g en an n te n M aß n ah m en u m d ie V er b re it u n g d er K en n tn is se u n d A n w en d u n g d ie se r Sy st em zu fö rd er n ; (e ) re ge lm äß ig es M o n it o ri n g d es E rn äh ru n gs - u n d G es u n d h ei ts st at u s b ei d en F ar m er n u n d K o m m u n en d ie m it d en A qu ap o n ic s- Sy st em en a u sg es ta tt et w u rd en ; ( f) A u fb au ei n er In fo rm at io n s- u n d K o m m u n ik at io n sp la tt fo rm m it in M al aw i u n d D eu ts ch la n d r el ev an te n I n st it u ti o n en u m W is se n sm an ag em en t u n d V er b re it u n g au ch ü b er d ie P ro je k td au er h in au s si ch er zu st el le n . 'Ic h li eb e F is ch - T ei lp ro je k t 2 - V er b es se ru n g d er E rn äh ru n gs la ge u n d W er ts ch ö p fu n g b ei d er L an d b ev ö lk er u n g in M al aw i d u rc h e in e ef fi zi en te re , so la re n er gi eg es t ü tz te A qu ak u lt u rp ro d u k ti o n u n d e in e in n o va ti ve V er k n ü p fu n g vo n F is ch - u n d G em ü se er ze u gu n g' G es el ls ch af t fü r M ar in e A qu ak u lt u r m b H 40 0. 58 5, 37 In te rn at io n al e F o rs ch u n gs k o o p er ati o n en D as P ro je k t h at zu m Z ie l, d u rc h V er b es se ru n g w ic h ti ge r P ar am et er b ei d er P ro d u k ti o n e in er s eh r h o ch w er ti ge n u n d b el ie b te n e n d em is ch en N u tz fi sc h ar t in M al aw i (O re o ch ro m is k ar o n ga e) d ie E ff iz ie n z u n d N ac h h al ti gk ei t b ei A u fz u ch t u n d P ro d u k ti o n z u f ö rd er n . In V er b in d u n g m it d ie se n M aß n ah m en s o ll d u rc h d ie in n o va ti ve V er k n ü p fu n g vo n F is ch - u n d G em ü se er ze u gu n g in in te gr ie rt en aq u at is ch en Sy st em en (k la ss is ch e A gr ik u lt u r- A q u ak u lt u r- Sy st em e, IA A u n d A qu ap o n ic s) d ie E ff iz ie n z d er P ro d u k ti o n v o n F is ch u n d G em ü se o p ti m ie rt u n d d am it d ie E rn äh ru n gs la ge u n d d ie W er ts ch ö p fu n g d er L an d b ev ö lk er u n g in M al aw i au s d ie se r P ro d u k ti o n sf o rm ve rb es se rt w er d en . U m d ie in d er V o rh ab en b es ch re ib u n g ge n an n te n Z ie l zu e rr ei ch en , si n d f o lg en d e M aß n ah m en ge p la n t: (a ) ge n er el le V er b es se ru n ge n d er P ro d u k ti o n sb ed in gu n ge n fu r O . K ar o n ga e, (b ) A u fb au ei n er m it So la re n er gi e u n te rs tü tz te n se m iin te n si ve n L ar ve n au fz u ch ts ta ti o n al s P il o tp ro je k t zu r ve rb es se rt en u n d k o n st an te re n V er so rg u n g d er A qu ak u lt u rf ar m er m it ju ve n il en Se tz li n ge n ; (c ) E in fu h r vo n ei n fa ch en A qu ap o n ic s- Sy st em en zu r in te gr ie rt en P ro d u k ti o n vo n F is ch - u n d G em ü se ; (d ) te ch n is ch e D o k u m en ta ti o n en so w ie T ra in in gs k u rs e u n d P rä se n ta ti o n en f u r d ie L an d b ev ö lk er u n g zu d en g en an n te n M as sn ah m en u m d ie V er b re it u n g d er K en n tn is se u n d A n w en d u n g d ie se r Sy st em e zu fö rd er n ; (e ) re ge lm äs si ge s M o n it o ri n g d es E rn äh ru n gs - u n d G es u n d h ei ts st at u s b ei d en F ar m er n u n d K o m m u n en d ie m it d en A qu ap o n ic s- Sy st em en a u sg es ta tt et w u rd en ; ( f) A u fb au ei n er I n fo rm at io n s u n d K o m m u n ik at io n sp la tt fo rm m it in M al aw i u n d D eu ts ch la n d re le va n te n I n st it u ti o n en u m W is se n sm an ag em en t u n d V er b re it u n g au ch ü be r d ie P ro je k td au er h in au s si ch er zu st el le n . Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 47 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 4 1 K ri ll b es ta n d sfo rs ch u n g im Sü d p o la rm ee r A lf re d -W eg en er - In st it u t H el m h o lt z- Z en tr u m f ü r P o la r- u n d M ee re sf o rs ch u n g 57 1. 11 2, 30 E n ts ch ei d u n gs h il fe - b ed ar f D er S ch w er p u n k t d er g ep la n te n A rb ei te n z u r K ri ll -B es ta n d sf o rs ch u n g li eg t au f d er E n tw ic k lu n g d es d eu ts ch en B ei tr ag es fü r ei n 'fe ed b ac k m an ag em en t' zu r R eg u li er u n g d er an ta rk ti sc h en K ri ll fi sc h er ei u n te r C C A M L R . D ie se w is se n sc h af tl ic h en U n te rs u ch u n ge n si n d so gl ei ch d ie B as is fü r ei n e E n ts ch ei d u n gs h il fe d es B M E L . N eb en d er j äh rl ic h en T ei ln ah m e an d en S it zu n ge n vo n C C A M L R -G re m ie n u n d d er B er ic h ts er st at tu n g an d as B M E L so w ie d er Ü b er m it tl u n g vo n Z w is ch en er ge b n is se n a u s d em P ro je k t, d ie in C C A M L R S it zu n ge n al s D is k u ss io n sg ru n d la ge d ie n en k ö n n te n a ls a u ch d ie A n fe rt ig u n g d es j äh rl ic h en Z w is ch en b er ic h ts e rg ib s ic h d er w ei te re A rb ei ts p la n i m P ro je k t w ie f o lg t: 2 01 6: E ta b li er u n g ei n er K ri ll b es ta n d sd at en b an k , in A n le h n u n g an K ri ll ar b ei ts gr u p p en in n er h al b vo n C C A M L R fü r C C A M L R B el an ge . ; E rf as su n g vo rh an d en er L it er at u rd at en z u r A d ap ta ti o n sf äh ig k ei t vo n K ri ll , w el ch es f ü r d ie E rs te ll u n g ei n es V o rs ch la gs zu m 'fe ed b ac k m an ag em en t' ve rw en d et w ir d . ; D u rc h fü h ru n g d es M et h o d en ab gl ei ch s zu r E rf as su n g u n d A u sw er tu n g vo n K ri ll b es ta n d sd at en m it te ls ak u st is ch er M es sv er fa h re n i n d er C C A M L R A k u st ik gr u p p e am F is ch er ei in st it u t in B er ge n , N o rw eg en . 2 01 7: A u sw er tu n g d er D at en a u s d er L it er at u rr ec h er ch e fü r d ie E n tw ic k lu n g ei n es V o rs ch la gs z u m ' fe ed b ac k m an ag em en t'. ; E in fü h ru n g in d ie B er ec h n u n ge n z u r K al ib ri er u n g d er A k u st ik d at en sä tz e zu r K ri ll b es ta n d se rf as su n g in d er C C A M L R A k u st ik gr u p p e am F is ch er ei in st it u t in B er ge n , N o rw eg en , zu r V o rb er ei tu n g d er ge p la n te n E xp ed it io n in F eb ru ar - A p ri l 20 18 .; P ra k ti sc h es T ra in in g au f F S P o la rs te rn z u r K al ib ri er u n g d es A k u st ik m eß ge rä te s. ; V o rb er ei tu n g d er E xp ed it io n . 20 18 : D u rc h fü h ru n g d er E xp ed it io n z u r K ri ll b es ta n d sf o rs ch u n g. ; A u sw er tu n g d es P ro b en m at er ia ls am A W I u n d d es ak u st is ch en D at en sa tz im F is ch er ei in st it u t in B er ge n , N o rw eg en .; A u sa rb ei tu n g ei n es d eu ts ch en V o rs ch la gs zu m 'f ee d b ac k m an ag em en t' z u r V o rl ag e b ei C C A M L R . 20 19 : E in sp ei su n g d er n eu er h o b en en D at en in d ie D at en b an k u n d V er fa ss en d es P ro je k te n d b er ic h te s. E n tw ic k lu n g al te rn at iv er , ö k o lo gi sc h u n b ed en k li ch er , ef fe k ti ve r u n d fü r F is ch e gu t ve rt rä gl ic h er B ek äm p fu n gs st r at eg ie n g eg en d en Z il ia te n Ic h th yo p h th ir iu s m u lt if il ii s o h n e E in sa tz v o n St if tu n g T ie rä rz tl ic h e H o ch sc h u le H an n o ve r 23 8. 31 4, 92 B u n d es p ro gr am m ö k o lo gi sc h er L an d b au u n d a n d er e F o rm en n ac h h al ti ge r L an d w ir ts ch af t In fe k ti o n en m it Ic h th yo p h th ir iu s m u lt if il ii s fü h re n in sb es o n d er e in F o re ll en b et ri eb en t ei ls z u h o ch gr ad ig en V er lu st en . D a d er ze it i n d er E U k ei n e w ir k sa m en M ed ik am en te zu r B eh an d lu n g d ie se r In fe k ti o n b ei Sp ei se fi sc h en zu ge la ss en s in d , b es te h t ei n T h er ap ie n o ts ta n d . I n A b iA q u a so ll en n eu e A n sä tz e zu r B ek äm p fu n g d es P ar as it en v er fo lg t w er d en . Z u m e in en s o ll d ie Z ah l d er in fe k ti ö se n P ar as it en st ad ie n i m W as se r u n d d er en V er b re it u n g si gn if ik an t re d u zi er t w er d en . D ie s so ll d u rc h N an o fi lt ra ti o n u n d d u rc h B lo ck ie ru n g d er Ü b er tr ag u n g d u rc h M et h o d en , w el ch e d ie P ar as it en st ad ie n im W as se r in ak ti vi er en , d ie W ir ts er k en n u n g ve rh in d er n o d er d ie V er m eh ru n gs st ad ie n d u rc h g ee ig n et e M et h o d en a b fa n ge n , er re ic h t w er d en . E in w ei te re r A sp ek t so ll d ie E n tw ic k lu n g vo n n eu en Im p fs tr at eg ie n g eg en d en P ar as it en s ei n . D ie v er sc h ie d en en B ek äm p fu n gs st ra te gi en so ll en im R ah m en d ie se s P ro je k te s ei n ze ln u n d in K o m b in at io n m it ei n an d er ge te st et w er d en . D as g ep la n te P ro je k t so ll i n d re i P h as en d u rc h ge fü h rt w er d en . I n Drucksache 19/8901 – 48 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 4 2 T h er ap eu ti k a in F o re ll en - h al tu n ge n P h as e ei n s so ll en zu n äc h st M et h o d ik en fü r d ie d re i B ek äm p fu n gs an sä tz e N an o fi lt ra ti o n , T ra n sm is si o n su n te rb re ch u n g u n d I m p fu n g ge ge n I . m u lt if il ii s u n te r L ab o rb ed in gu n ge n en tw ic k el t u n d u n te r p ra xi sn ah en B ed in gu n ge n ge te st et w er d en . N ac h V o rl ie ge n k o n k re te r E rg eb n is se so ll en d ie vi el ve rs p re ch en d st en E in ze l- A n sä tz e b ez o ge n a u f d ie j ew ei li ge A lt er sk la ss e d er F is ch e u n te r p ra xi sn ah en B ed in gu n ge n au ch in K o m b in at io n ge te st et w er d en . In P h as e zw ei so ll en d ie ge w o n n en en E rk en n tn is se u n d M et h o d en a u s d en L ab o rv er su ch en i n d ie P ra xi s ü be rt ra ge n u n d u n te r F el d b ed in gu n ge n h in si ch tl ic h ih re r E ff ek ti vi tä t in zw ei T ei ch w ir ts ch af te n i n d en a ls g ee ig n et e rk an n te n K o m b in at io n g et es te t w er d en . P h as e d re i d ie n t d er Z u sa m m en fa ss u n g d er p ra xi sr el ev an te n E rg eb n is se m it d em Z ie l ei n es m ö gl ic h st b re it an ge le gt en W is se n st ra n sf er s vo n re le va n te n M an ag em en t- St ra te gi en in d ie P ra xi s. D ie E rg eb n is se so ll en in ei n M er k b la tt ei n ge h en u n d in d ie A u sb il d u n g vo n T ei ch w ir te n u n d T ie rä rz te n m it e in fl ie ß en . E n tw ic k lu n g al te rn at iv er , ö k o lo gi sc h u n b ed en k li ch er , ef fe k ti ve r u n d fü r F is ch e gu t ve rt rä gl ic h er B ek äm p fu n gs st r at eg ie n g eg en d en Z il ia te n Ic h th yo p h th ir iu s m u lt if il ii s o h n e E in sa tz v o n T h er ap eu ti k a in F o re ll en h al tu n ge n B ay er is ch e L an d es an st al t fü r L an d w ir ts ch af t (L fL ) 12 7. 15 5, 00 B u n d es p ro gr am m ö k o lo gi sc h er L an d b au u n d a n d er e F o rm en n ac h h al ti ge r L an d w ir ts ch af t In fe k ti o n en m it Ic h th yo p h th ir iu s m u lt if il ii s fü h re n in sb es o n d er e in F o re ll en b et ri eb en t ei ls z u h o ch gr ad ig en V er lu st en . D a d er ze it i n d er E U k ei n e w ir k sa m en M ed ik am en te zu r B eh an d lu n g d ie se r In fe k ti o n b ei Sp ei se fi sc h en zu ge la ss en s in d , b es te h t ei n T h er ap ie n o ts ta n d . I n A b iA q u a so ll en n eu e A n sä tz e zu r B ek äm p fu n g d es P ar as it en v er fo lg t w er d en . Z u m e in en s o ll d ie Z ah l d er in fe k ti ö se n P ar as it en st ad ie n i m W as se r u n d d er en V er b re it u n g si gn if ik an t re d u zi er t w er d en . D ie s so ll d u rc h N an o fi lt ra ti o n u n d d u rc h B lo ck ie ru n g d er Ü b er tr ag u n g d u rc h M et h o d en , w el ch e d ie P ar as it en st ad ie n im W as se r in ak ti vi er en , d ie W ir ts er k en n u n g ve rh in d er n o d er d ie V er m eh ru n gs st ad ie n d u rc h g ee ig n et e M et h o d en a b fa n ge n , er re ic h t w er d en . E in w ei te re r A sp ek t so ll d ie E n tw ic k lu n g vo n n eu en Im p fs tr at eg ie n g eg en d en P ar as it en s ei n . D ie v er sc h ie d en en B ek äm p fu n gs st ra te gi en so ll en im R ah m en d ie se s P ro je k te s ei n ze ln u n d in K o m b in at io n m it ei n an d er ge te st et w er d en . D as g ep la n te P ro je k t so ll i n d re i P h as en d u rc h ge fü h rt w er d en . I n P h as e ei n s so ll en zu n äc h st M et h o d ik en fü r d ie d re i B ek äm p fu n gs an sä tz e N an o fi lt ra ti o n , T ra n sm is si o n su n te rb re ch u n g u n d I m p fu n g ge ge n I . m u lt if il ii s u n te r L ab o rb ed in gu n ge n en tw ic k el t u n d u n te r p ra xi sn ah en B ed in gu n ge n ge te st et w er d en . N ac h V o rl ie ge n k o n k re te r E rg eb n is se so ll en d ie vi el ve rs p re ch en d st en E in ze l- A n sä tz e b ez o ge n a u f d ie j ew ei li ge A lt er sk la ss e d er F is ch e u n te r p ra xi sn ah en B ed in gu n ge n au ch in K o m b in at io n ge te st et w er d en . In P h as e zw ei so ll en d ie ge w o n n en en E rk en n tn is se u n d M et h o d en a u s d en L ab o rv er su ch en i n d ie P ra xi s ü be rt ra ge n u n d u n te r F el d b ed in gu n ge n h in si ch tl ic h ih re r E ff ek ti vi tä t in zw ei T ei ch w ir ts ch af te n i n d en a ls g ee ig n et e rk an n te n K o m b in at io n g et es te t w er d en . P h as e d re i d ie n t d er Z u sa m m en fa ss u n g d er p ra xi sr el ev an te n E rg eb n is se m it d em Z ie l ei n es m ö gl ic h st b re it an ge le gt en W is se n st ra n sf er s vo n re le va n te n M an ag em en t- St ra te gi en in d ie P ra xi s. D ie E rg eb n is se so ll en in ei n M er k b la tt ei n ge h en u n d in d ie A u sb il d u n g vo n T ei ch w ir te n u n d T ie rä rz te n m it e in fl ie ß en . Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 49 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 4 3 E n tw ic k lu n g al te rn at iv er , ö k o lo gi sc h u n b ed en k li ch er , ef fe k ti ve r u n d fü r F is ch e gu t ve rt rä gl ic h er B ek äm p fu n gs st r at eg ie n g eg en d en Z il ia te n Ic h th yo p h th ir iu s m u lt if il ii s o h n e E in sa tz v o n T h er ap eu ti k a in F o re ll en h al tu n ge n K al le rt & L o y G b R 17 0. 89 4, 63 B u n d es p ro gr am m ö k o lo gi sc h er L an d b au u n d a n d er e F o rm en n ac h h al ti ge r L an d w ir ts ch af t In fe k ti o n en m it Ic h th yo p h th ir iu s m u lt if il ii s fü h re n in sb es o n d er e in F o re ll en b et ri eb en t ei ls z u h o ch gr ad ig en V er lu st en . D a d er ze it i n d er E U k ei n e w ir k sa m en M ed ik am en te zu r B eh an d lu n g d ie se r In fe k ti o n b ei Sp ei se fi sc h en zu ge la ss en s in d , b es te h t ei n T h er ap ie n o ts ta n d . I n A b iA q u a so ll en n eu e A n sä tz e zu r B ek äm p fu n g d es P ar as it en v er fo lg t w er d en . Z u m e in en s o ll d ie Z ah l d er in fe k ti ö se n P ar as it en st ad ie n i m W as se r u n d d er en V er b re it u n g si gn if ik an t re d u zi er t w er d en . D ie s so ll d u rc h N an o fi lt ra ti o n u n d d u rc h B lo ck ie ru n g d er Ü b er tr ag u n g d u rc h M et h o d en , w el ch e d ie P ar as it en st ad ie n im W as se r in ak ti vi er en , d ie W ir ts er k en n u n g ve rh in d er n o d er d ie V er m eh ru n gs st ad ie n d u rc h g ee ig n et e M et h o d en a b fa n ge n , er re ic h t w er d en . E in w ei te re r A sp ek t so ll d ie E n tw ic k lu n g vo n n eu en Im p fs tr at eg ie n g eg en d en P ar as it en s ei n . D ie v er sc h ie d en en B ek äm p fu n gs st ra te gi en so ll en im R ah m en d ie se s P ro je k te s ei n ze ln u n d in K o m b in at io n m it ei n an d er ge te st et w er d en . D as g ep la n te P ro je k t so ll i n d re i P h as en d u rc h ge fü h rt w er d en . I n P h as e ei n s so ll en zu n äc h st M et h o d ik en fü r d ie d re i B ek äm p fu n gs an sä tz e N an o fi lt ra ti o n , T ra n sm is si o n su n te rb re ch u n g u n d I m p fu n g ge ge n I . m u lt if il ii s u n te r L ab o rb ed in gu n ge n en tw ic k el t u n d u n te r p ra xi sn ah en B ed in gu n ge n ge te st et w er d en . N ac h V o rl ie ge n k o n k re te r E rg eb n is se so ll en d ie vi el ve rs p re ch en d st en E in ze l- A n sä tz e b ez o ge n a u f d ie j ew ei li ge A lt er sk la ss e d er F is ch e u n te r p ra xi sn ah en B ed in gu n ge n au ch in K o m b in at io n ge te st et w er d en . In P h as e zw ei so ll en d ie ge w o n n en en E rk en n tn is se u n d M et h o d en a u s d en L ab o rv er su ch en i n d ie P ra xi s ü be rt ra ge n u n d u n te r F el d b ed in gu n ge n h in si ch tl ic h ih re r E ff ek ti vi tä t in zw ei T ei ch w ir ts ch af te n i n d en a ls g ee ig n et e rk an n te n K o m b in at io n g et es te t w er d en . P h as e d re i d ie n t d er Z u sa m m en fa ss u n g d er p ra xi sr el ev an te n E rg eb n is se m it d em Z ie l ei n es m ö gl ic h st b re it an ge le gt en W is se n st ra n sf er s vo n re le va n te n M an ag em en t- St ra te gi en in d ie P ra xi s. D ie E rg eb n is se so ll en in ei n M er k b la tt ei n ge h en u n d in d ie A u sb il d u n g vo n T ei ch w ir te n u n d T ie rä rz te n m it e in fl ie ß en . U n te rs u ch u n g d er P ro te as en - N u tz u n g zu r B ek äm p fu n g vo n F is ch vi ro se n in A qu ak u lt u re n F ri ed ri ch - A le xa n d er - U n iv er si tä t E rl an ge n - N ü rn b er g 14 2. 82 9, 01 B u n d es p ro gr am m ö k o lo gi sc h er L an d b au u n d a n d er e F o rm en n ac h h al ti ge r L an d w ir ts ch af t O b w o h l A q u ak u lt u re n ei n e se h r w ic h ti ge R o ll e b ei d er V er so rg u n g m it h o ch w er ti ge n L eb en sm it te ln s p ie le n , k äm p fe n d ie t ra d it io n el le n T ei ch w ir ts ch af te n m it R en ta b il it ät sp ro b le m en . D az u tr ag en F is ch vi ro se n b ei , d ie im F al le ei n er In fe k ti o n z u s eh r h o h en M o rt al it ät en u n d g ro ß en V er lu st en f ü h re n k ö n n en . L ei d er ex is ti er en in D eu ts ch la n d b is h eu te k ei n e ei n h ei tl ic h en V o rg ab en fü r D es in fe k ti o n sm aß n ah m en n ac h so lc h en A u sb rü ch en . In ei n em vo r k u rz em ab ge sc h lo ss en en V er b u n d p ro je k t ('M aß n ah m en g eg en V ir o se n i n d er ö k o lo gi sc h en A qu ak u lt u r' , F K Z : 28 10 O E 05 3, B Ö L N ) w u rd e er st m al s ge ze ig t, d as s ei n e h an d el sü b li ch e P ro te as e zu r D ea k ti vi er u n g b es ti m m te r V ir en er fo lg re ic h an ge w en d et w er d en k o n n te . A ll er d in gs h ab en d ie e rs te n L ab o rv er su ch e ei n e R ei h e o ff en er F ra ge n h in te rl as se n w o m it si ch ei n gr o ß er F o rs ch u n gs b ed ar f, m it d er C h an ce , ei n se h r ef fe k ti ve s, u m w el tf re u n d li ch es u n d fi n an zi er b ar es D es in fe k ti o n sm it te l zu f in d en , er gi b t. A u s d ie se m G ru n d s o ll d ie A n w en d b ar k ei t Drucksache 19/8901 – 50 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 4 4 vo n ve rs ch ie d en en k o m m er zi el l ve rf ü gb ar en P ro te as en zu r D es in fe k ti o n vo n T ei ch en n ac h A u sb rü ch en v o n ö k o n o m is ch r el ev an te n F is ch vi ro se n u n te rs u ch t w er d en . Z u n äc h st s o ll d ie I n ak ti vi er u n g d er V ir en i n d en z u ge h ö ri ge n Z el lk u lt u re n d u rc h v er sc h ie d en e k o m m er zi el l er h äl tl ic h e P ro te as en u n te r u m w el tr el ev an te n R ah m en b ed in gu n ge n u n te rs u ch t w er d en . Im F o lg en d en w er d en d ie e rm it te lt en K o n ze n tr at io n en d er d ef in ie rt en P ro te as en a n d ie P ro je k tp ar tn er g eg eb en , u m d ie V er tr äg li ch k ei t d er P ro te as en u n d ih re in fe k ti o n sh em m en d e W ir k u n g b ei d en Z ie lf is ch en z u e rm it te ln . B eg le it en d z u d en L ab o r- u n d T ie rv er su ch en w ir d d ie U m se tz u n g in d ie P ra xi s in r ec h tl ic h er u n d ö k o n o m is ch er H in si ch t ü b er p rü ft . D am it w ir d in d em h ie r vo rg es te ll te n P ro je k t ei n e se h r in n o va ti ve u n d vi el ve rs p re ch en d e D es in fe k ti o n sm aß n ah m e fü r V ir u sk ra n k h ei te n d et ai ll ie rt d ar au fh in u n te rs u ch t, o b s ic h i h r P o te n ti al z u r N u tz u n g in A qu ak u lt u re n i n d er P ra xi s b ew äh rt u n d s o m it T ei ch w ir ts ch af te n e in en s ig n if ik an te n ö k o n o m is ch en V o rt ei l b ie te n k ö n n en . U n te rs u ch u n g d er P ro te as en - N u tz u n g zu r B ek äm p fu n g vo n F is ch vi ro se n in A qu ak u lt u re n F ri ed ri ch - L o ef fl er -I n st it u t B u n d es fo rs ch u n gs in st it u t fü r T ie rg es u n d h ei t 13 4. 35 8, 06 B u n d es p ro gr am m ö k o lo gi sc h er L an d b au u n d a n d er e F o rm en n ac h h al ti ge r L an d w ir ts ch af t In d er U n te rs u ch u n g so ll er st m al s n ac h ge w ie se n w er d en , d as s au ch ei n e h an d el sü b li ch e P ro te as e zu r D ea k ti vi er u n g d es K H V , IH N V , IP N V u n d V H SV er fo lg re ic h i n e in ge se tz t w er d en k ö n n en . D u rc h e ff ek ti ve s Z er st ö re n d er V ir u sh ü ll e k ö n n en P ro te as en d as A n h ef te n d es E rr eg er s (m it u n d o h n e H ü ll e) a n d er Z el le u n d d as E in d ri n ge n d er K ap si d e (G en o m ve rp ac k u n g) i n d as Z el li n n er e ve rh in d er n u n d so m it d ir ek t d ie I n fe k ti o n u n te rb in d en . A ll er d in gs g ib t es e in e gr o ß e B an d b re it e vo n v er sc h ie d en en P ro te as en m it v er sc h ie d en en A n sp rü ch en u n d W ir k sa m k ei te n . H ie r b es te h t ei n gr o ß er F o rs ch u n gs b ed ar f m it d er C h an ce ei n se h r ef fe k ti ve s, u m w el tf re u n d li ch es u n d f in an zi er b ar es D es in fe k ti o n sm it te l zu f in d en . D az u s in d vi el e vo n d en k o m m er zi el l ve rf ü gb ar en P ro te as en f ü r d ie L eb en sm it te li n d u st ri e zu ge la ss en u n d st el le n k ei n e G ef ah r fü r d ie U m w el t d ar , w as si e fü r d er en V er w en d u n g in d er B ek äm p fu n g d er F is ch se u ch en se h r at tr ak ti v m ac h t. D em zu fo lg e so ll in d em h ie r b ea n tr ag te n P ro je k t d ie se B eo b ac h tu n g w ei te r ve rf o lg t u n d d ie A n w en d b ar k ei t vo n v er sc h ie d en en P ro te as en z u r D es in fe k ti o n v o n T ei ch en n ac h A u sb rü ch en v o n ö k o n o m is ch r el ev an te n F is ch vi ro se n g rü n d li ch u n te rs u ch t w er d en . Im R ah m en u m fa n gr ei ch er F o rs ch u n gs vo rh ab en z u m K H V u n d V H SV (M le tz k o & O b er le ' M aß n ah m en g eg en V ir o se n i n d er ö k o lo gi sc h en A q u ak u lt u r' F K Z : 28 10 O E 05 3, 2 01 4) a m L eh rs tu h l fü r B io ve rf ah re n st ec h n ik k o n n te n f ü r d ie se V ir en au sg er ei ft e T es ts ys te m e au f Z el lk u lt u rb as is en tw ic k el t w er d en . D ar ü b er h in au s re su lt ie rt e d ie se s P ro je k t in e in er e rf o lg re ic h en Z u sa m m en ar b ei t zw is ch en d en E in ri ch tu n ge n F L I, L fL , L G L u n d d er U n iv er si tä t E rl an ge n . D as g em ei n sa m ge p la n te F o rs ch u n gs vo rh ab en gl ie d er t si ch in fo lg en d e m et h o d is ch e V o rg eh en sw ei se n . Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 51 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 4 5 U n te rs u ch u n g d er P ro te as en - N u tz u n g zu r B ek äm p fu n g vo n F is ch vi ro se n in A qu ak u lt u re n B ay er is ch e L an d es an st al t fü r L an d w ir ts ch af t (L fL ) 88 .0 74 ,8 2 B u n d es p ro gr am m ö k o lo gi sc h er L an d b au u n d a n d er e F o rm en n ac h h al ti ge r L an d w ir ts ch af t O b w o h l A q u ak u lt u re n ei n e se h r w ic h ti ge R o ll e b ei d er V er so rg u n g m it h o ch w er ti ge n L eb en sm it te ln s p ie le n , k äm p fe n d ie t ra d it io n el le n T ei ch w ir ts ch af te n m it R en ta b il it ät sp ro b le m en . D az u tr ag en F is ch vi ro se n b ei , d ie im F al le ei n er In fe k ti o n z u s eh r h o h en M o rt al it ät en u n d g ro ß en V er lu st en f ü h re n k ö n n en . L ei d er ex is ti er en in D eu ts ch la n d b is h eu te k ei n e ei n h ei tl ic h en V o rg ab en fü r D es in fe k ti o n sm aß n ah m en n ac h so lc h en A u sb rü ch en . In ei n em vo r k u rz em ab ge sc h lo ss en en V er b u n d p ro je k t ('M aß n ah m en g eg en V ir o se n i n d er ö k o lo gi sc h en A qu ak u lt u r' , F K Z : 28 10 O E 05 3, B Ö L N ) w u rd e er st m al s ge ze ig t, d as s ei n e h an d el sü b li ch e P ro te as e zu r D ea k ti vi er u n g b es ti m m te r V ir en er fo lg re ic h an ge w en d et w er d en k o n n te . A ll er d in gs h ab en d ie e rs te n L ab o rv er su ch e ei n e R ei h e o ff en er F ra ge n h in te rl as se n w o m it si ch ei n gr o ß er F o rs ch u n gs b ed ar f, m it d er C h an ce , ei n se h r ef fe k ti ve s, u m w el tf re u n d li ch es u n d fi n an zi er b ar es D es in fe k ti o n sm it te l zu f in d en , er gi b t. A u s d ie se m G ru n d s o ll d ie A n w en d b ar k ei t vo n ve rs ch ie d en en k o m m er zi el l ve rf ü gb ar en P ro te as en zu r D es in fe k ti o n vo n T ei ch en n ac h A u sb rü ch en v o n ö k o n o m is ch r el ev an te n F is ch vi ro se n u n te rs u ch t w er d en . Z u n äc h st s o ll d ie I n ak ti vi er u n g d er V ir en i n d en z u ge h ö ri ge n Z el lk u lt u re n d u rc h v er sc h ie d en e k o m m er zi el l er h äl tl ic h e P ro te as en u n te r u m w el tr el ev an te n R ah m en b ed in gu n ge n u n te rs u ch t w er d en . Im F o lg en d en w er d en d ie e rm it te lt en K o n ze n tr at io n en d er d ef in ie rt en P ro te as en a n d ie P ro je k tp ar tn er g eg eb en , u m d ie V er tr äg li ch k ei t d er P ro te as en u n d ih re in fe k ti o n sh em m en d e W ir k u n g b ei d en Z ie lf is ch en z u e rm it te ln . B eg le it en d z u d en L ab o r- u n d T ie rv er su ch en w ir d d ie U m se tz u n g in d ie P ra xi s in r ec h tl ic h er u n d ö k o n o m is ch er H in si ch t ü b er p rü ft . D am it w ir d in d em h ie r vo rg es te ll te n P ro je k t ei n e se h r in n o va ti ve u n d vi el ve rs p re ch en d e D es in fe k ti o n sm aß n ah m e fü r V ir u sk ra n k h ei te n d et ai ll ie rt d ar au fh in u n te rs u ch t, o b s ic h i h r P o te n ti al z u r N u tz u n g in A qu ak u lt u re n i n d er P ra xi s b ew äh rt u n d s o m it T ei ch w ir ts ch af te n e in en s ig n if ik an te n ö k o n o m is ch en V o rt ei l b ie te n k ö n n en . . V er b u n d p ro je k t: E n tw ic k lu n g D N A -b as ie rt er V er fa h re n f ü r d ie Id en ti fi zi er u n g vo n F is ch en u n d F is ch er ei p ro d u k t en s o w ie K re b s- u n d W ei ch ti er en zu m p ra xi sn ah en E in sa tz in d er L eb en sm it te lü be Jo h an n es G u te n b er g- U n iv er si tä t M ai n z 13 1. 70 1, 20 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t D as F o rs ch u n gs vo rh ab en s o ll i n K o o p er at io n z w is ch en d em T h ü n en -I n st it u t fü r F is ch er ei ö k o lo gi e, d em In st it u t fü r M o le k u la rg en et ik , ge n te ch n o lo gi sc h e Si ch er h ei ts fo rs ch u n g u n d B er at u n g d er J o h an n es G u te n b er g- U n iv er si tä t M ai n z, d er St ar SE Q G m b H M ai n z u n d d em B ay er is ch en L an d es am t fü r G es u n d h ei t u n d L eb en sm it te ls ic h er h ei t d u rc h ge fü h rt w er d en . Z ie l is t d ie E n tw ic k lu n g ge n et is ch er V er fa h re n , m it d en en si ch L eb en sm it te l m ar in er H er k u n ft im R ah m en d er L eb en sm it te lü be rw ac h u n g u n d E in fu h rk o n tr o ll e id en ti fi zi er en la ss en . In d em K o o p er at io n sv o rh ab en s o ll en q u al it at iv e N ac h w ei sv er fa h re n f ü r m ar in e A rt en , d ie in D eu ts ch la n d g eh an d el t w er d en , m it te ls g en et is ch er M et h o d en e ra rb ei te t w er d en . K o n k re t so ll en d ie f ü r d ie L eb en sm it te lü be rw ac h u n g re le va n te st en A rt en , d ie i m V er ze ic h n is d er H an d el sb ez ei ch n u n ge n fü r E rz eu gn is se d er F is ch er ei u n d A qu ak u lt u r d er B u n d es an st al t fü r L an d w ir ts ch af t u n d E rn äh ru n g ge li st et en s in d , Drucksache 19/8901 – 52 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 4 6 rw ac h u n g u n d E in fu h rk o n tr o ll e (M A R IN E F O O D ) - T ei lp ro je k t 1 ge n et is ch d u rc h S eq u en zi er u n g d er v ie r G en e co x1 , c yt b , m t- 16 Sr D N A u n d m yh 6 ch ar ak te ri si er t w er d en . D ie ge n er ie rt en D at en so ll en in ei n er ö ff en tl ic h en D at en b an k fü r Se q u en zv er gl ei ch e ve rf ü gb ar ge m ac h t w er d en . F er n er so ll fü r b es o n d er s re le va n te A rt en e in e k o st en - u n d z ei ts p ar en d e N ac h w ei sm et h o d e au f B as is d er L o o p -m ed ia te d I so th er m al A m p li fi ca ti o n e n tw ic k el t w er d en , d ie v o n L eb en sm it te lk o n tr o ll eu re n d ir ek t vo r O rt e in ge se tz t w er d en k an n . F ü r b ed eu te n d e Sp ei se fi sc h ar te n d es T h u n s so ll en z u d em m it te ls G en o m se q u en zi er u n ge n M ar k er en tw ic k el t w er d en , d ie e in e re gi o n al e H er k u n ft sb es ti m m u n g er la u b en . Z u sä tz li ch so ll d as k ü rz li ch an d er U n iv er si tä t M ai n z en tw ic k el te 'A ll -F o o d -S eq '- Sc re en in gv er fa h re n o p ti m ie rt w er d en , m it d em si ch d ie Z u ta te n k o m p le xe r L eb en sm it te lp ro b en d u rc h G es am ts eq u en zi er u n g d er G en o m -D N A b es ti m m en la ss en . V er b u n d p ro je k t: E n tw ic k lu n g D N A -b as ie rt er V er fa h re n f ü r d ie Id en ti fi zi er u n g vo n F is ch en u n d F is ch er ei p ro d u k t en s o w ie K re b s- u n d W ei ch ti er en zu m p ra xi sn ah en E in sa tz in d er L eb en sm it te lü be rw ac h u n g u n d E in fu h rk o n tr o ll e (M A R IN E F O O D ) - T ei lp ro je k t 2 St ar SE Q G m b H 21 4. 58 4, 51 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t D as F o rs ch u n gs vo rh ab en s o ll i n K o o p er at io n z w is ch en d em T h ü n en -I n st it u t fü r F is ch er ei ö k o lo gi e, d em In st it u t fü r M o le k u la rg en et ik , ge n te ch n o lo gi sc h e Si ch er h ei ts fo rs ch u n g u n d B er at u n g d er J o h an n es G u te n b er g- U n iv er si tä t M ai n z, d er St ar SE Q G m b H M ai n z u n d d em B ay er is ch en L an d es am t fü r G es u n d h ei t u n d L eb en sm it te ls ic h er h ei t d u rc h ge fü h rt w er d en . Z ie l is t d ie E n tw ic k lu n g ge n et is ch er V er fa h re n , m it d en en si ch L eb en sm it te l m ar in er H er k u n ft im R ah m en d er L eb en sm it te lü be rw ac h u n g u n d E in fu h rk o n tr o ll e id en ti fi zi er en la ss en . In d em K o o p er at io n sv o rh ab en s o ll en q u al it at iv e N ac h w ei sv er fa h re n f ü r m ar in e A rt en , d ie in D eu ts ch la n d g eh an d el t w er d en , m it te ls g en et is ch er M et h o d en e ra rb ei te t w er d en . K o n k re t so ll en d ie f ü r d ie L eb en sm it te lü be rw ac h u n g re le va n te st en A rt en , d ie i m V er ze ic h n is d er H an d el sb ez ei ch n u n ge n fü r E rz eu gn is se d er F is ch er ei u n d A qu ak u lt u r d er B u n d es an st al t fü r L an d w ir ts ch af t u n d E rn äh ru n g ge li st et en s in d , ge n et is ch d u rc h S eq u en zi er u n g d er v ie r G en e co x1 , c yt b , m t- 16 Sr D N A u n d m yh 6 ch ar ak te ri si er t w er d en . D ie ge n er ie rt en D at en so ll en in ei n er ö ff en tl ic h en D at en b an k fü r Se q u en zv er gl ei ch e ve rf ü gb ar ge m ac h t w er d en . F er n er so ll fü r b es o n d er s re le va n te A rt en e in e k o st en - u n d z ei ts p ar en d e N ac h w ei sm et h o d e au f B as is d er L o o p -m ed ia te d I so th er m al A m p li fi ca ti o n e n tw ic k el t w er d en , d ie v o n L eb en sm it te lk o n tr o ll eu re n d ir ek t vo r O rt e in ge se tz t w er d en k an n . F ü r b ed eu te n d e Sp ei se fi sc h ar te n d es T h u n s so ll en z u d em m it te ls G en o m se q u en zi er u n ge n M ar k er en tw ic k el t w er d en , d ie e in e re gi o n al e H er k u n ft sb es ti m m u n g er la u b en . Z u sä tz li ch so ll d as k ü rz li ch an d er U n iv er si tä t M ai n z en tw ic k el te 'A ll -F o o d -S eq '- Sc re en in gv er fa h re n o p ti m ie rt w er d en , m it d em si ch d ie Z u ta te n k o m p le xe r L eb en sm it te lp ro b en d u rc h G es am ts eq u en zi er u n g d er G en o m -D N A b es ti m m en la ss en . Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 53 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 4 7 V er b u n d p ro je k t: E n tw ic k lu n g D N A -b as ie rt er V er fa h re n f ü r d ie Id en ti fi zi er u n g vo n F is ch en u n d F is ch er ei p ro d u k t en s o w ie K re b s- u n d W ei ch ti er en zu m p ra xi sn ah en E in sa tz in d er L eb en sm it te lü be rw ac h u n g u n d E in fu h rk o n tr o ll e (M A R IN E F O O D ) - T ei lp ro je k t 3 B ay er is ch es L an d es am t fü r G es u n d h ei t u n d L eb en sm it te ls ic h er h ei t 20 5. 65 6, 90 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t D as F o rs ch u n gs vo rh ab en s o ll i n K o o p er at io n z w is ch en d em T h ü n en -I n st it u t fü r F is ch er ei ö k o lo gi e, d em In st it u t fü r M o le k u la rg en et ik , ge n te ch n o lo gi sc h e Si ch er h ei ts fo rs ch u n g u n d B er at u n g d er J o h an n es G u te n b er g- U n iv er si tä t M ai n z, d er St ar SE Q G m b H M ai n z u n d d em B ay er is ch en L an d es am t fü r G es u n d h ei t u n d L eb en sm it te ls ic h er h ei t d u rc h ge fü h rt w er d en . Z ie l is t d ie E n tw ic k lu n g ge n et is ch er V er fa h re n , m it d en en si ch L eb en sm it te l m ar in er H er k u n ft im R ah m en d er L eb en sm it te lü be rw ac h u n g u n d E in fu h rk o n tr o ll e id en ti fi zi er en la ss en . In d em K o o p er at io n sv o rh ab en s o ll en q u al it at iv e N ac h w ei sv er fa h re n f ü r m ar in e A rt en , d ie in D eu ts ch la n d g eh an d el t w er d en , m it te ls g en et is ch er M et h o d en e ra rb ei te t w er d en . K o n k re t so ll en d ie f ü r d ie L eb en sm it te lü be rw ac h u n g re le va n te st en A rt en , d ie i m V er ze ic h n is d er H an d el sb ez ei ch n u n ge n fü r E rz eu gn is se d er F is ch er ei u n d A qu ak u lt u r d er B u n d es an st al t fü r L an d w ir ts ch af t u n d E rn äh ru n g ge li st et en s in d , ge n et is ch d u rc h S eq u en zi er u n g d er v ie r G en e co x1 , c yt b , m t- 16 Sr D N A u n d m yh 6 ch ar ak te ri si er t w er d en . D ie ge n er ie rt en D at en so ll en in ei n er ö ff en tl ic h en D at en b an k fü r Se q u en zv er gl ei ch e ve rf ü gb ar ge m ac h t w er d en . F er n er so ll fü r b es o n d er s re le va n te A rt en e in e k o st en - u n d z ei ts p ar en d e N ac h w ei sm et h o d e au f B as is d er L o o p -m ed ia te d I so th er m al A m p li fi ca ti o n e n tw ic k el t w er d en , d ie v o n L eb en sm it te lk o n tr o ll eu re n d ir ek t vo r O rt e in ge se tz t w er d en k an n . F ü r b ed eu te n d e Sp ei se fi sc h ar te n d es T h u n s so ll en z u d em m it te ls G en o m se q u en zi er u n ge n M ar k er en tw ic k el t w er d en , d ie e in e re gi o n al e H er k u n ft sb es ti m m u n g er la u b en . Z u sä tz li ch so ll d as k ü rz li ch an d er U n iv er si tä t M ai n z en tw ic k el te 'A ll -F o o d -S eq '- Sc re en in gv er fa h re n o p ti m ie rt w er d en , m it d em si ch d ie Z u ta te n k o m p le xe r L eb en sm it te lp ro b en d u rc h G es am ts eq u en zi er u n g d er G en o m -D N A b es ti m m en la ss en . V er b u n d p ro je k t: E n tw ic k lu n g D N A -b as ie rt er V er fa h re n f ü r d ie Id en ti fi zi er u n g vo n F is ch en u n d F is ch er ei p ro d u k t en s o w ie K re b s- u n d W ei ch ti er en zu m p ra xi sn ah en E in sa tz in d er L eb en sm it te lü be rw ac h u n g u n d E in fu h rk o n tr o ll e (M A R IN E F O O D ) Jo h an n H ei n ri ch vo n T h ü n en - In st it u t B u n d es fo rs ch u n gs in st it u t fü r L än d li ch e R äu m e, W al d u n d F is ch er ei 39 3. 04 8, 63 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t D as F o rs ch u n gs vo rh ab en s o ll i n K o o p er at io n z w is ch en d em T h ü n en -I n st it u t fü r F is ch er ei ö k o lo gi e, d em In st it u t fü r M o le k u la rg en et ik , ge n te ch n o lo gi sc h e Si ch er h ei ts fo rs ch u n g u n d B er at u n g d er J o h an n es G u te n b er g- U n iv er si tä t M ai n z, d er St ar SE Q G m b H M ai n z u n d d em B ay er is ch en L an d es am t fü r G es u n d h ei t u n d L eb en sm it te ls ic h er h ei t d u rc h ge fü h rt w er d en . Z ie l is t d ie E n tw ic k lu n g ge n et is ch er V er fa h re n , m it d en en si ch L eb en sm it te l m ar in er H er k u n ft im R ah m en vo n L eb en sm it te lü be rw ac h u n ge n u n d E in fu h rk o n tr o ll en i d en ti fi zi er en l as se n . In d em K o o p er at io n sv o rh ab en so ll en q u al it at iv e N ac h w ei se m ar in er A rt en , d ie in D eu ts ch la n d g eh an d el t w er d en , m it te ls g en et is ch er M et h o d en e ra rb ei te t w er d en . K o n k re t so ll en d ie i m V er ze ic h n is d er H an d el sb ez ei ch n u n ge n f ü r E rz eu gn is se d er F is ch er ei u n d A qu ak u lt u r d er B u n d es an st al t fü r L an d w ir ts ch af t u n d E rn äh ru n g ge li st et en A rt en g en et is ch d u rc h S eq u en zi er u n g d er v ie r G en e co x1 , c y tb , 16 S u n d m yh 6 ch ar ak te ri si er t w er d en , u m d ie D at en i n e in er ö ff en tl ic h en D at en b an k f ü r Se q u en zv er gl ei ch e ve rf ü gb ar z u m ac h en . F er n er s o ll f ü r b es o n d er s re le va n te A rt en ei n e k o st en - u n d z ei ts p ar en d e N ac h w ei sm et h o d e au f B as is d er L o o p -m ed ia te d Drucksache 19/8901 – 54 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 4 8 - T ei lp ro je k t 4 Is o th er m al A m p li fi ca ti o n e n tw ic k el t w er d en , d ie v o n L eb en sm it te lk o n tr o ll eu re n d ir ek t vo r O rt e in ge se tz t w er d en k an n . F ü r b ed eu te n d e Sp ei se fi sc h ar te n d es T h u n s so ll en z u d em m it te ls G en o m se q u en zi er u n ge n M ar k er e n tw ic k el t w er d en , d ie e in e re gi o n al e H er k u n ft sb es ti m m u n g er la u be n . Z u sä tz li ch w ir d d as k ü rz li ch an d er U n iv er si tä t M ai n z en tw ic k el te 'A ll -F o o d -S eq '- V er fa h re n o p ti m ie rt w er d en , m it d em si ch d ie Z u ta te n k o m p le xe r L eb en sm it te lp ro b en b es ti m m en la ss en . V er b u n d p ro je k t: E n tw ic k lu n g p re is gü n st ig er A lt er n at iv en z u r Si eb fi lt ra ti o n f ü r re zi rk u li er n d e A qu ak u lt u rs ys te m e – F es ts to ff ab sc h ei d u n g im fl u id is ie rt en L am el le n p ak et - T ei lp ro je k t 1 In st it u t fü r B in n en fi sc h er ei (I fB ) e .V . 96 .8 69 ,4 0 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t In sb es o n d er e in k le in er en r ez ir k u li er en d en A q u ak u lt u rs ys te m en ( R A S) , w el ch e ei n h o h es P o te n zi al im R ah m en r eg io n al er V er m ar k tu n gs k o n ze p te u n te r E in b ez ie h u n g d er D ir ek tv er m ar k tu n g au fw ei se n , st el le n si ch Si eb tr o m m el fi lt er , d ie fü r d ie F es ts to ff en tn ah m e in R A S h äu fi g ei n ge se tz t w er d en , al s d ie A u fb er ei tu n gs k o m p o n en te n im Sy st em d ar , w el ch e in d er R eg el d ie h ö ch st en In ve st it io n en n ac h si ch zi eh en . Z ie l d es vo rl ie ge n d en V o rh ab en s li eg t in d er W ei te re n tw ic k lu n g u n d E ig n u n gs p rü fu n g vo n k o n st ru k ti v ei n fa ch en u n d k o st en gü n st ig en K o m p o n en te n zu r A b sc h ei d u n g vo n Sc h w eb st o ff en u n d Se d im en te n i n R A S. D as a n ge st re b te V er fa h re n k o m b in ie rt d ie F u n k ti o n sw ei se ei n es ve rt ik al d u rc h st rö m te n tr ic h te ra rt ig en A b se tz b ec k en s d u rc h E in b in d u n g ei n es F li eß b et te s au s sc h w im m en d en F ü ll k ö rp er n m it d en V o rt ei le n ei n es L am el le n se p ar at o rs . D ie se s in n o va ti ve V er fa h re n z u r F es ts to ff ab sc h ei d u n g so ll i n R A S so w o h l f ü r d en d u rc h e in en h o h en S ch w eb st o ff an te il c h ar ak te ri si er te n A u sl au f d es D en it ri fi k at io n sr ea k to rs a ls a u ch f ü r d ie E n tf er n u n g vo n S ed im en te n i n F o rm vo n K o t u n d F u tt er re st en a u s d em z ir k u li er en d en H au p ts tr o m i m A u sl au f d er H al tu n gs b ec k en d im en si o n ie rt , ge p rü ft u n d z u r M ar k tr ei fe g eb ra ch t w er d en . A n d er H o ch sc h u le K o n st an z T ec h n ik , W ir ts ch af t u n d G es ta lt u n g er fo lg t d ie C h ar ak te ri si er u n g d er F es ts to ff e in R A S- A b lä u fe n au s B ec k en u n d D en it ri fi k at io n sr ea k to r. D ie ef fe k ti ve n A b se tz fl äc h en in fl u id is ie rt en F ü ll k ö rp er b et te n w er d en m o d el li er t. D as Se d im en ta ti o n sv er h al te n vo n re su sp en d ie rt en Se d im en te n au s R A S im fl u id is ie rt en F ü ll k ö rp er b et t w ir d u n te rs u ch t. F a. K u n st st o ff -S p ra n ge r G m b H e n tw ir ft u n d k o n st ru ie rt t ri ch te ra rt ig e B ec k en m it f lu id is ie rt em L am el le n p ak et f ü r b ei d e E in sa tz b er ei ch e im t ec h n ik u m s- u n d P ra xi sm aß st ab . B et re u t d u rc h d as I n st it u t fü r B in n en fi sc h er ei e .V . P o sd am - Sa cr o w e rf o lg en a n b ei d en E in sa tz o rt en (B ec k en ab la u f u n d D en it ri fi k at io n sr ea k to r) im T ec h n ik u m s- u n d P ra xi sm aß st ab U n te rs u ch u n ge n z u r L ei st u n gs fä h ig k ei t u n d B ed ie n b ar k ei t u n te r p ra xi sn ah en B ed in gu n ge n . Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 55 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 4 9 V er b u n d p ro je k t: E n tw ic k lu n g p re is gü n st ig er A lt er n at iv en z u r Si eb fi lt ra ti o n f ü r re zi rk u li er n d e A qu ak u lt u rs ys te m e – F es ts to ff ab sc h ei d u n g im fl u id is ie rt en L am el le n p ak et - T ei lp ro je k t 2 H o ch sc h u le K o n st an z T ec h n ik , W ir ts ch af t u n d G es ta lt u n g 14 .9 02 ,4 5 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t In sb es o n d er e in k le in er en r ez ir k u li er en d en A q u ak u lt u rs ys te m en ( R A S) , w el ch e ei n h o h es P o te n zi al im R ah m en r eg io n al er V er m ar k tu n gs k o n ze p te u n te r E in b ez ie h u n g d er D ir ek tv er m ar k tu n g au fw ei se n , st el le n si ch Si eb tr o m m el fi lt er , d ie fü r d ie F es ts to ff en tn ah m e in R A S h äu fi g ei n ge se tz t w er d en , al s d ie A u fb er ei tu n gs k o m p o n en te n im Sy st em d ar , w el ch e in d er R eg el d ie h ö ch st en In ve st it io n en n ac h si ch zi eh en . Z ie l d es vo rl ie ge n d en V o rh ab en s li eg t in d er W ei te re n tw ic k lu n g u n d E ig n u n gs p rü fu n g vo n k o n st ru k ti v ei n fa ch en u n d k o st en gü n st ig en K o m p o n en te n zu r A b sc h ei d u n g vo n Sc h w eb st o ff en u n d Se d im en te n i n R A S. D as a n ge st re b te V er fa h re n k o m b in ie rt d ie F u n k ti o n sw ei se ei n es ve rt ik al d u rc h st rö m te n tr ic h te ra rt ig en A b se tz b ec k en s d u rc h E in b in d u n g ei n es F li eß b et te s au s sc h w im m en d en F ü ll k ö rp er n m it d en V o rt ei le n ei n es L am el le n se p ar at o rs . D ie se s in n o va ti ve V er fa h re n z u r F es ts to ff ab sc h ei d u n g so ll i n R A S so w o h l f ü r d en d u rc h e in en h o h en S ch w eb st o ff an te il c h ar ak te ri si er te n A u sl au f d es D en it ri fi k at io n sr ea k to rs a ls a u ch f ü r d ie E n tf er n u n g vo n S ed im en te n i n F o rm vo n K o t u n d F u tt er re st en a u s d em z ir k u li er en d en H au p ts tr o m i m A u sl au f d er H al tu n gs b ec k en d im en si o n ie rt , ge p rü ft u n d z u r M ar k tr ei fe g eb ra ch t w er d en . A n d er H o ch sc h u le K o n st an z T ec h n ik , W ir ts ch af t u n d G es ta lt u n g er fo lg t d ie C h ar ak te ri si er u n g d er F es ts to ff e in R A S- A b lä u fe n au s B ec k en u n d D en it ri fi k at io n sr ea k to r. D ie ef fe k ti ve n A b se tz fl äc h en in fl u id is ie rt en F ü ll k ö rp er b et te n w er d en m o d el li er t. D as Se d im en ta ti o n sv er h al te n vo n re su sp en d ie rt en Se d im en te n au s R A S im fl u id is ie rt en F ü ll k ö rp er b et t w ir d u n te rs u ch t. F a. K u n st st o ff -S p ra n ge r G m b H e n tw ir ft u n d k o n st ru ie rt t ri ch te ra rt ig e B ec k en m it f lu id is ie rt em L am el le n p ak et f ü r b ei d e E in sa tz b er ei ch e im t ec h n ik u m s- u n d P ra xi sm aß st ab . B et re u t d u rc h d as I n st it u t fü r B in n en fi sc h er ei e .V . P o sd am - Sa cr o w e rf o lg en a n b ei d en E in sa tz o rt en (B ec k en ab la u f u n d D en it ri fi k at io n sr ea k to r) im T ec h n ik u m s- u n d P ra xi sm aß st ab U n te rs u ch u n ge n z u r L ei st u n gs fä h ig k ei t u n d B ed ie n b ar k ei t u n te r p ra xi sn ah en B ed in gu n ge n . V er b u n d p ro je k t: E n tw ic k lu n g p re is gü n st ig er A lt er n at iv en z u r Si eb fi lt ra ti o n f ü r re zi rk u li er n d e A qu ak u lt u rs ys te m e – F es ts to ff ab sc h ei d u n g im fl u id is ie rt en L am el le n p ak et - K u n st st o ff - Sp ra n ge r G m b H 38 .0 45 ,2 9 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t In sb es o n d er e in k le in er en r ez ir k u li er en d en A q u ak u lt u rs ys te m en ( R A S) , w el ch e ei n h o h es P o te n zi al im R ah m en r eg io n al er V er m ar k tu n gs k o n ze p te u n te r E in b ez ie h u n g d er D ir ek tv er m ar k tu n g au fw ei se n , st el le n si ch Si eb tr o m m el fi lt er , d ie fü r d ie F es ts to ff en tn ah m e in R A S h äu fi g ei n ge se tz t w er d en , al s d ie A u fb er ei tu n gs k o m p o n en te n im Sy st em d ar , w el ch e in d er R eg el d ie h ö ch st en In ve st it io n en n ac h si ch zi eh en . Z ie l d es vo rl ie ge n d en V o rh ab en s li eg t in d er W ei te re n tw ic k lu n g u n d E ig n u n gs p rü fu n g vo n k o n st ru k ti v ei n fa ch en u n d k o st en gü n st ig en K o m p o n en te n zu r A b sc h ei d u n g vo n Sc h w eb st o ff en u n d Se d im en te n i n R A S. D as a n ge st re b te V er fa h re n k o m b in ie rt d ie F u n k ti o n sw ei se ei n es ve rt ik al d u rc h st rö m te n tr ic h te ra rt ig en A b se tz b ec k en s d u rc h E in b in d u n g ei n es F li eß b et te s au s sc h w im m en d en F ü ll k ö rp er n m it d en V o rt ei le n ei n es L am el le n se p ar at o rs . D ie se s in n o va ti ve V er fa h re n z u r F es ts to ff ab sc h ei d u n g so ll i n Drucksache 19/8901 – 56 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 5 0 T ei lp ro je k t 3 R A S so w o h l f ü r d en d u rc h e in en h o h en S ch w eb st o ff an te il c h ar ak te ri si er te n A u sl au f d es D en it ri fi k at io n sr ea k to rs a ls a u ch f ü r d ie E n tf er n u n g vo n S ed im en te n i n F o rm vo n K o t u n d F u tt er re st en a u s d em z ir k u li er en d en H au p ts tr o m i m A u sl au f d er H al tu n gs b ec k en d im en si o n ie rt , ge p rü ft u n d z u r M ar k tr ei fe g eb ra ch t w er d en . A n d er H o ch sc h u le K o n st an z T ec h n ik , W ir ts ch af t u n d G es ta lt u n g er fo lg t d ie C h ar ak te ri si er u n g d er F es ts to ff e in R A S- A b lä u fe n au s B ec k en u n d D en it ri fi k at io n sr ea k to r. D ie ef fe k ti ve n A b se tz fl äc h en in fl u id is ie rt en F ü ll k ö rp er b et te n w er d en m o d el li er t. D as Se d im en ta ti o n sv er h al te n vo n re su sp en d ie rt en Se d im en te n au s R A S im fl u id is ie rt en F ü ll k ö rp er b et t w ir d u n te rs u ch t. F a. K u n st st o ff -S p ra n ge r G m b H e n tw ir ft u n d k o n st ru ie rt t ri ch te ra rt ig e B ec k en m it f lu id is ie rt em L am el le n p ak et f ü r b ei d e E in sa tz b er ei ch e im t ec h n ik u m s- u n d P ra xi sm aß st ab . B et re u t d u rc h d as I n st it u t fü r B in n en fi sc h er ei e .V . P o sd am - Sa cr o w e rf o lg en a n b ei d en E in sa tz o rt en (B ec k en ab la u f u n d D en it ri fi k at io n sr ea k to r) im T ec h n ik u m s- u n d P ra xi sm aß st ab U n te rs u ch u n ge n z u r L ei st u n gs fä h ig k ei t u n d B ed ie n b ar k ei t u n te r p ra xi sn ah en B ed in gu n ge n . V er b u n d p ro je k t: D IP - E in sa tz v o n Ö lg ew in n u n gs rü ck st än d en z u r H er st el lu n g q u al it at iv h o ch w er ti ge r F is ch fu tt er m it te l zu r A u fz u ch t vo n F o re ll en - O p ti m ie ru n g b is zu r M ar k tr ei fe (Ö R ü F iM ar k t) - T ei lp ro je k t 1 F ra u n h o fe r- G es el ls ch af t zu r F ö rd er u n g d er an ge w an d te n F o rs ch u n g e. V . 34 7. 56 3, 80 In n o va ti o n sf ö rd er u n g au s M it te ln d es Z w ec k ve rm ö ge n s d es B u n d es b ei d er L an d w ir ts ch af tl ic h en R en te n b an k Z ie l d es V o rh ab en s is t es n ac h h al ti ge F u tt er m it te l b is z u r M ar k tr ei fe z u e n tw ic k el n , b ei d en en e in s ig n if ik an te r A n te il a n F is ch m eh l u n d F is ch ö l d u rc h R es ts to ff e au s d er Ö ls aa te n ve ra rb ei tu n g er se tz t w u rd e. U m d as P ro je k tz ie l zu e rr ei ch en , s o ll en d ie Ö lp re ss k u ch en i n B ez u g au f d ie N äh rs to ff zu sa m m en se tz u n g (h ö h er er P ro te in - u n d ge ri n ge re r F as er ge h al t) w ei te r o p ti m ie rt w er d en . D as H au p ta u ge n m er k s o ll d ab ei au f d er E rh ö h u n g d er W ac h st u m sl ei st u n g u n d d er F u tt er au fn ah m e d es p re ss k u ch en h al ti ge n F u tt er m it te ls li eg en , u m d ie W et tb ew er b sf äh ig k ei t d er k o m m er zi el le n P ro to ty p e zu e rh ö h en . D ie s so ll a u f zw ei W ei se n e rr ei ch t w er d en . Z u m e in en s o ll en u n er w ü n sc h te B eg le it st o ff e, s o ge n an n te a n ti n u tr it iv e F ak to re n , d ie m ö gl ic h er w ei se fü r d ie ve rr in ge rt e A k ze p ta n z u n d F u tt er au fn ah m e ve ra n tw o rt li ch si n d (z . B . b it te r sc h m ec k en d e se k u n d är e P fl an ze n st o ff e) ab ge re ic h er t w er d en . Z u m a n d er en s o ll d ie A k ze p ta n z u n d F u tt er au fn ah m e d u rc h d ie m o d er at e Z u ga b e an g es ch m ac k sg eb en d en Z u ta te n ( z. B . M u sc h el m eh l u n d K ri ll m eh l) e rh ö h t w er d en . D ie E rg eb n is se s o ll en w ei te rh in a u f d ie B io -F u tt er m it te l- Sp ar te ü b er tr ag en w er d en . A m E n d e d as P ro je k te s so ll en ei n , b es se r zw ei , F u tt er m it te lr ez ep tu re n , au ch in d er B io -Q u al it ät , zu r V er fü gu n g st eh en , d ie k u rz fr is ti g d u rc h d ie b et ei li gt en F is ch fu tt er h er st el le r in m ar k tv er fü gb ar e P ro d u k te u m ge se tz t u n d a ls B as is f ü r w ei te re E n tw ic k lu n ge n f ü r an d er e F is ch sp ez ie s o d er E in sa tz ge b ie te d ie n en w er d en . Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 57 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 5 1 V er b u n d p ro je k t: D IP - E in sa tz v o n Ö lg ew in n u n gs rü ck st än d en z u r H er st el lu n g q u al it at iv h o ch w er ti ge r F is ch fu tt er m it te l zu r A u fz u ch t vo n F o re ll en – O p ti m ie ru n g b is zu r M ar k tr ei fe (Ö R ü F iM ar k t) - T ei lp ro je k t 2 B ay er is ch e L an d es an st al t fü r L an d w ir ts ch af t (L fL ) 13 2. 85 0, 00 In n o va ti o n sf ö rd er u n g au s M it te ln d es Z w ec k ve rm ö ge n s d es B u n d es b ei d er L an d w ir ts ch af tl ic h en R en te n b an k Z ie l d es V o rh ab en s is t es n ac h h al ti ge F u tt er m it te l b is z u r M ar k tr ei fe z u e n tw ic k el n , b ei d en en e in s ig n if ik an te r A n te il a n F is ch m eh l u n d F is ch ö l d u rc h R es ts to ff e au s d er Ö ls aa te n ve ra rb ei tu n g er se tz t w u rd e. U m d as P ro je k tz ie l zu e rr ei ch en , s o ll en d ie Ö lp re ss k u ch en i n B ez u g au f d ie N äh rs to ff zu sa m m en se tz u n g (h ö h er er P ro te in - u n d ge ri n ge re r F as er ge h al t) w ei te r o p ti m ie rt w er d en . D as H au p ta u ge n m er k s o ll d ab ei au f d er E rh ö h u n g d er W ac h st u m sl ei st u n g u n d d er F u tt er au fn ah m e d es p re ss k u ch en h al ti ge n F u tt er m it te ls li eg en , u m d ie W et tb ew er b sf äh ig k ei t d er k o m m er zi el le n P ro to ty p e zu e rh ö h en . D ie s so ll a u f zw ei W ei se n e rr ei ch t w er d en . Z u m e in en s o ll en u n er w ü n sc h te B eg le it st o ff e, s o ge n an n te a n ti n u tr it iv e F ak to re n , d ie m ö gl ic h er w ei se fü r d ie ve rr in ge rt e A k ze p ta n z u n d F u tt er au fn ah m e ve ra n tw o rt li ch si n d (z . B . b it te r sc h m ec k en d e se k u n d är e P fl an ze n st o ff e) ab ge re ic h er t w er d en . Z u m a n d er en s o ll d ie A k ze p ta n z u n d F u tt er au fn ah m e d u rc h d ie m o d er at e Z u ga b e an g es ch m ac k sg eb en d en Z u ta te n ( z. B . M u sc h el m eh l u n d K ri ll m eh l) e rh ö h t w er d en . D ie E rg eb n is se s o ll en w ei te rh in a u f d ie B io -F u tt er m it te l- Sp ar te ü b er tr ag en w er d en . A m E n d e d as P ro je k te s so ll en ei n , b es se r zw ei , F u tt er m it te lr ez ep tu re n , au ch in d er B io -Q u al it ät , zu r V er fü gu n g st eh en , d ie k u rz fr is ti g d u rc h d ie b et ei li gt en F is ch fu tt er h er st el le r in m ar k tv er fü gb ar e P ro d u k te u m ge se tz t u n d a ls B as is f ü r w ei te re E n tw ic k lu n ge n f ü r an d er e F is ch sp ez ie s o d er E in sa tz ge b ie te d ie n en w er d en . V er b u n d p ro je k t: D IP - E in sa tz v o n Ö lg ew in n u n gs rü ck st än d en z u r H er st el lu n g q u al it at iv h o ch w er ti ge r F is ch fu tt er m it te l zu r A u fz u ch t vo n F o re ll en – O p ti m ie ru n g b is zu r M ar k tr ei fe (Ö R ü F iM ar k t) - T ei lp ro je k t 4 Sp ez ia lf u tt er m it t el w er k B ee sk o w G m b H 4. 64 4, 00 In n o va ti o n sf ö rd er u n g au s M it te ln d es Z w ec k ve rm ö ge n s d es B u n d es b ei d er L an d w ir ts ch af tl ic h en R en te n b an k Z ie l d es V o rh ab en s is t es n ac h h al ti ge F u tt er m it te l b is z u r M ar k tr ei fe z u e n tw ic k el n , b ei d en en e in s ig n if ik an te r A n te il a n F is ch m eh l u n d F is ch ö l d u rc h R es ts to ff e au s d er Ö ls aa te n ve ra rb ei tu n g er se tz t w u rd e. U m d as P ro je k tz ie l zu e rr ei ch en , s o ll en d ie Ö lp re ss k u ch en i n B ez u g au f d ie N äh rs to ff zu sa m m en se tz u n g (h ö h er er P ro te in - u n d ge ri n ge re r F as er ge h al t) w ei te r o p ti m ie rt w er d en . D as H au p ta u ge n m er k s o ll d ab ei au f d er E rh ö h u n g d er W ac h st u m sl ei st u n g u n d d er F u tt er au fn ah m e d es p re ss k u ch en h al ti ge n F u tt er m it te ls li eg en , u m d ie W et tb ew er b sf äh ig k ei t d er k o m m er zi el le n P ro to ty p e zu e rh ö h en . D ie s so ll a u f zw ei W ei se n e rr ei ch t w er d en . Z u m e in en s o ll en u n er w ü n sc h te B eg le it st o ff e, s o ge n an n te a n ti n u tr it iv e F ak to re n , d ie m ö gl ic h er w ei se fü r d ie ve rr in ge rt e A k ze p ta n z u n d F u tt er au fn ah m e ve ra n tw o rt li ch si n d (z . B . b it te r sc h m ec k en d e se k u n d är e P fl an ze n st o ff e) ab ge re ic h er t w er d en . Z u m a n d er en s o ll d ie A k ze p ta n z u n d F u tt er au fn ah m e d u rc h d ie m o d er at e Z u ga b e an g es ch m ac k sg eb en d en Z u ta te n ( z. B . M u sc h el m eh l u n d K ri ll m eh l) e rh ö h t w er d en . D ie E rg eb n is se s o ll en w ei te rh in a u f d ie B io -F u tt er m it te l- Sp ar te ü b er tr ag en w er d en . A m E n d e d as P ro je k te s so ll en ei n , b es se r zw ei , F u tt er m it te lr ez ep tu re n , au ch in d er B io -Q u al it ät , zu r V er fü gu n g st eh en , d ie k u rz fr is ti g d u rc h d ie b et ei li gt en F is ch fu tt er h er st el le r in m ar k tv er fü gb ar e P ro d u k te u m ge se tz t u n d a ls B as is f ü r w ei te re E n tw ic k lu n ge n f ü r an d er e F is ch sp ez ie s o d er E in sa tz ge b ie te d ie n en w er d en . Drucksache 19/8901 – 58 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 5 2 V er b u n d p ro je k t: D IP - E in sa tz v o n Ö lg ew in n u n gs rü ck st än d en z u r H er st el lu n g q u al it at iv h o ch w er ti ge r F is ch fu tt er m it te l zu r A u fz u ch t vo n F o re ll en – O p ti m ie ru n g b is zu r M ar k tr ei fe (Ö R ü F iM ar k t) - T ei lp ro je k t 5 G rü n d le in sm ü h le G m b H 5. 39 6, 40 In n o va ti o n sf ö rd er u n g au s M it te ln d es Z w ec k ve rm ö ge n s d es B u n d es b ei d er L an d w ir ts ch af tl ic h en R en te n b an k Z ie l d es V o rh ab en s is t es n ac h h al ti ge F u tt er m it te l b is z u r M ar k tr ei fe z u e n tw ic k el n , b ei d en en e in s ig n if ik an te r A n te il a n F is ch m eh l u n d F is ch ö l d u rc h R es ts to ff e au s d er Ö ls aa te n ve ra rb ei tu n g er se tz t w u rd e. U m d as P ro je k tz ie l zu e rr ei ch en , s o ll en d ie Ö lp re ss k u ch en i n B ez u g au f d ie N äh rs to ff zu sa m m en se tz u n g (h ö h er er P ro te in - u n d ge ri n ge re r F as er ge h al t) w ei te r o p ti m ie rt w er d en . D as H au p ta u ge n m er k s o ll d ab ei au f d er E rh ö h u n g d er W ac h st u m sl ei st u n g u n d d er F u tt er au fn ah m e d es p re ss k u ch en h al ti ge n F u tt er m it te ls li eg en , u m d ie W et tb ew er b sf äh ig k ei t d er k o m m er zi el le n P ro to ty p e zu e rh ö h en . D ie s so ll a u f zw ei W ei se n e rr ei ch t w er d en . Z u m e in en s o ll en u n er w ü n sc h te B eg le it st o ff e, s o ge n an n te a n ti n u tr it iv e F ak to re n , d ie m ö gl ic h er w ei se fü r d ie ve rr in ge rt e A k ze p ta n z u n d F u tt er au fn ah m e ve ra n tw o rt li ch si n d (z . B . b it te r sc h m ec k en d e se k u n d är e P fl an ze n st o ff e) ab ge re ic h er t w er d en . Z u m a n d er en s o ll d ie A k ze p ta n z u n d F u tt er au fn ah m e d u rc h d ie m o d er at e Z u ga b e an g es ch m ac k sg eb en d en Z u ta te n ( z. B . M u sc h el m eh l u n d K ri ll m eh l) e rh ö h t w er d en . D ie E rg eb n is se s o ll en w ei te rh in a u f d ie B io -F u tt er m it te l- Sp ar te ü b er tr ag en w er d en . A m E n d e d as P ro je k te s so ll en ei n , b es se r zw ei , F u tt er m it te lr ez ep tu re n , au ch in d er B io -Q u al it ät , zu r V er fü gu n g st eh en , d ie k u rz fr is ti g d u rc h d ie b et ei li gt en F is ch fu tt er h er st el le r in m ar k tv er fü gb ar e P ro d u k te u m ge se tz t u n d a ls B as is f ü r w ei te re E n tw ic k lu n ge n f ü r an d er e F is ch sp ez ie s o d er E in sa tz ge b ie te d ie n en w er d en V er b u n d p ro je k t: D IP - E in sa tz v o n Ö lg ew in n u n gs rü ck st än d en z u r H er st el lu n g q u al it at iv h o ch w er ti ge r F is ch fu tt er m it te l zu r A u fz u ch t vo n F o re ll en - O p ti m ie ru n g b is zu r M ar k tr ei fe (Ö R ü F iM ar k t) - T ei lp ro je k t 1 F ra u n h o fe r- G es el ls ch af t zu r F ö rd er u n g d er an ge w an d te n F o rs ch u n g e. V . 34 7. 56 3, 80 In n o va ti o n sf ö rd er u n g au s M it te ln d es Z w ec k ve rm ö ge n s d es B u n d es b ei d er L an d w ir ts ch af tl ic h en R en te n b an k Z ie l d es V o rh ab en s is t es n ac h h al ti ge F u tt er m it te l b is z u r M ar k tr ei fe z u e n tw ic k el n , b ei d en en e in s ig n if ik an te r A n te il a n F is ch m eh l u n d F is ch ö l d u rc h R es ts to ff e au s d er Ö ls aa te n ve ra rb ei tu n g er se tz t w u rd e. U m d as P ro je k tz ie l zu e rr ei ch en , s o ll en d ie Ö lp re ss k u ch en i n B ez u g au f d ie N äh rs to ff zu sa m m en se tz u n g (h ö h er er P ro te in - u n d ge ri n ge re r F as er ge h al t) w ei te r o p ti m ie rt w er d en . D as H au p ta u ge n m er k s o ll d ab ei au f d er E rh ö h u n g d er W ac h st u m sl ei st u n g u n d d er F u tt er au fn ah m e d es p re ss k u ch en h al ti ge n F u tt er m it te ls li eg en , u m d ie W et tb ew er b sf äh ig k ei t d er k o m m er zi el le n P ro to ty p e zu e rh ö h en . D ie s so ll a u f zw ei W ei se n e rr ei ch t w er d en . Z u m e in en s o ll en u n er w ü n sc h te B eg le it st o ff e, s o ge n an n te a n ti n u tr it iv e F ak to re n , d ie m ö gl ic h er w ei se fü r d ie ve rr in ge rt e A k ze p ta n z u n d F u tt er au fn ah m e ve ra n tw o rt li ch si n d (z . B . b it te r sc h m ec k en d e se k u n d är e P fl an ze n st o ff e) ab ge re ic h er t w er d en . Z u m a n d er en s o ll d ie A k ze p ta n z u n d F u tt er au fn ah m e d u rc h d ie m o d er at e Z u ga b e an g es ch m ac k sg eb en d en Z u ta te n ( z. B . M u sc h el m eh l u n d K ri ll m eh l) e rh ö h t w er d en . D ie E rg eb n is se s o ll en w ei te rh in a u f d ie B io -F u tt er m it te l- Sp ar te ü b er tr ag en w er d en . A m E n d e d as P ro je k te s so ll en ei n , b es se r zw ei , F u tt er m it te lr ez ep tu re n , au ch in d er B io -Q u al it ät , zu r V er fü gu n g st eh en , d ie k u rz fr is ti g d u rc h d ie b et ei li gt en F is ch fu tt er h er st el le r in m ar k tv er fü gb ar e P ro d u k te u m ge se tz t u n d a ls B as is f ü r w ei te re E n tw ic k lu n ge n f ü r an d er e F is ch sp ez ie s o d er E in sa tz ge b ie te d ie n en w er d en . Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 59 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 5 3 V er b u n d p ro je k t: D IP - E in sa tz v o n Ö lg ew in n u n gs rü ck st än d en z u r H er st el lu n g q u al it at iv h o ch w er ti ge r F is ch fu tt er m it te l zu r A u fz u ch t vo n F o re ll en – O p ti m ie ru n g b is zu r M ar k tr ei fe (Ö R ü F iM ar k t) - T ei lp ro je k t 2 B ay er is ch e L an d es an st al t fü r L an d w ir ts ch af t (L fL ) 13 2. 85 0, 00 In n o va ti o n sf ö rd er u n g au s M it te ln d es Z w ec k ve rm ö ge n s d es B u n d es b ei d er L an d w ir ts ch af tl ic h en R en te n b an k Z ie l d es V o rh ab en s is t es n ac h h al ti ge F u tt er m it te l b is z u r M ar k tr ei fe z u e n tw ic k el n , b ei d en en e in s ig n if ik an te r A n te il a n F is ch m eh l u n d F is ch ö l d u rc h R es ts to ff e au s d er Ö ls aa te n ve ra rb ei tu n g er se tz t w u rd e. U m d as P ro je k tz ie l zu e rr ei ch en , s o ll en d ie Ö lp re ss k u ch en i n B ez u g au f d ie N äh rs to ff zu sa m m en se tz u n g (h ö h er er P ro te in - u n d ge ri n ge re r F as er ge h al t) w ei te r o p ti m ie rt w er d en . D as H au p ta u ge n m er k s o ll d ab ei au f d er E rh ö h u n g d er W ac h st u m sl ei st u n g u n d d er F u tt er au fn ah m e d es p re ss k u ch en h al ti ge n F u tt er m it te ls li eg en , u m d ie W et tb ew er b sf äh ig k ei t d er k o m m er zi el le n P ro to ty p e zu e rh ö h en . D ie s so ll a u f zw ei W ei se n e rr ei ch t w er d en . Z u m e in en s o ll en u n er w ü n sc h te B eg le it st o ff e, s o ge n an n te a n ti n u tr it iv e F ak to re n , d ie m ö gl ic h er w ei se fü r d ie ve rr in ge rt e A k ze p ta n z u n d F u tt er au fn ah m e ve ra n tw o rt li ch si n d (z . B . b it te r sc h m ec k en d e se k u n d är e P fl an ze n st o ff e) ab ge re ic h er t w er d en . Z u m a n d er en s o ll d ie A k ze p ta n z u n d F u tt er au fn ah m e d u rc h d ie m o d er at e Z u ga b e an g es ch m ac k sg eb en d en Z u ta te n ( z. B . M u sc h el m eh l u n d K ri ll m eh l) e rh ö h t w er d en . D ie E rg eb n is se s o ll en w ei te rh in a u f d ie B io -F u tt er m it te l- Sp ar te ü b er tr ag en w er d en . A m E n d e d as P ro je k te s so ll en ei n , b es se r zw ei , F u tt er m it te lr ez ep tu re n , au ch in d er B io -Q u al it ät , zu r V er fü gu n g st eh en , d ie k u rz fr is ti g d u rc h d ie b et ei li gt en F is ch fu tt er h er st el le r in m ar k tv er fü gb ar e P ro d u k te u m ge se tz t u n d a ls B as is f ü r w ei te re E n tw ic k lu n ge n f ü r an d er e F is ch sp ez ie s o d er E in sa tz ge b ie te d ie n en w er d en . V er b u n d p ro je k t: D IP - E in sa tz v o n Ö lg ew in n u n gs rü ck st än d en z u r H er st el lu n g q u al it at iv h o ch w er ti ge r F is ch fu tt er m it te l zu r A u fz u ch t vo n F o re ll en – O p ti m ie ru n g b is zu r M ar k tr ei fe (Ö R ü F iM ar k t) - T ei lp ro je k t 4 Sp ez ia lf u tt er m it t el w er k B ee sk o w G m b H 4. 64 4, 00 In n o va ti o n sf ö rd er u n g au s M it te ln d es Z w ec k ve rm ö ge n s d es B u n d es b ei d er L an d w ir ts ch af tl ic h en R en te n b an k Z ie l d es V o rh ab en s is t es n ac h h al ti ge F u tt er m it te l b is z u r M ar k tr ei fe z u e n tw ic k el n , b ei d en en e in s ig n if ik an te r A n te il a n F is ch m eh l u n d F is ch ö l d u rc h R es ts to ff e au s d er Ö ls aa te n ve ra rb ei tu n g er se tz t w u rd e. U m d as P ro je k tz ie l zu e rr ei ch en , s o ll en d ie Ö lp re ss k u ch en i n B ez u g au f d ie N äh rs to ff zu sa m m en se tz u n g (h ö h er er P ro te in - u n d ge ri n ge re r F as er ge h al t) w ei te r o p ti m ie rt w er d en . D as H au p ta u ge n m er k s o ll d ab ei au f d er E rh ö h u n g d er W ac h st u m sl ei st u n g u n d d er F u tt er au fn ah m e d es p re ss k u ch en h al ti ge n F u tt er m it te ls li eg en , u m d ie W et tb ew er b sf äh ig k ei t d er k o m m er zi el le n P ro to ty p e zu e rh ö h en . D ie s so ll a u f zw ei W ei se n e rr ei ch t w er d en . Z u m e in en s o ll en u n er w ü n sc h te B eg le it st o ff e, s o ge n an n te a n ti n u tr it iv e F ak to re n , d ie m ö gl ic h er w ei se fü r d ie ve rr in ge rt e A k ze p ta n z u n d F u tt er au fn ah m e ve ra n tw o rt li ch si n d (z . B . b it te r sc h m ec k en d e se k u n d är e P fl an ze n st o ff e) ab ge re ic h er t w er d en . Z u m a n d er en s o ll d ie A k ze p ta n z u n d F u tt er au fn ah m e d u rc h d ie m o d er at e Z u ga b e an g es ch m ac k sg eb en d en Z u ta te n ( z. B . M u sc h el m eh l u n d K ri ll m eh l) e rh ö h t w er d en . D ie E rg eb n is se s o ll en w ei te rh in a u f d ie B io -F u tt er m it te l- Sp ar te ü b er tr ag en w er d en . A m E n d e d as P ro je k te s so ll en ei n , b es se r zw ei , F u tt er m it te lr ez ep tu re n , au ch in d er B io -Q u al it ät , zu r V er fü gu n g st eh en , d ie k u rz fr is ti g d u rc h d ie b et ei li gt en F is ch fu tt er h er st el le r in m ar k tv er fü gb ar e P ro d u k te u m ge se tz t u n d a ls B as is f ü r w ei te re E n tw ic k lu n ge n f ü r an d er e F is ch sp ez ie s o d er E in sa tz ge b ie te d ie n en w er d en . Drucksache 19/8901 – 60 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 5 4 V er b u n d p ro je k t: D IP - E in sa tz v o n Ö lg ew in n u n gs rü ck st än d en z u r H er st el lu n g q u al it at iv h o ch w er ti ge r F is ch fu tt er m it te l zu r A u fz u ch t vo n F o re ll en – O p ti m ie ru n g b is zu r M ar k tr ei fe (Ö R ü F iM ar k t) - T ei lp ro je k t 5 G rü n d le in sm ü h le G m b H 5. 39 6, 40 In n o va ti o n sf ö rd er u n g au s M it te ln d es Z w ec k ve rm ö ge n s d es B u n d es b ei d er L an d w ir ts ch af tl ic h en R en te n b an k Z ie l d es V o rh ab en s is t es n ac h h al ti ge F u tt er m it te l b is z u r M ar k tr ei fe z u e n tw ic k el n , b ei d en en e in s ig n if ik an te r A n te il a n F is ch m eh l u n d F is ch ö l d u rc h R es ts to ff e au s d er Ö ls aa te n ve ra rb ei tu n g er se tz t w u rd e. U m d as P ro je k tz ie l zu e rr ei ch en , s o ll en d ie Ö lp re ss k u ch en i n B ez u g au f d ie N äh rs to ff zu sa m m en se tz u n g (h ö h er er P ro te in - u n d ge ri n ge re r F as er ge h al t) w ei te r o p ti m ie rt w er d en . D as H au p ta u ge n m er k s o ll d ab ei au f d er E rh ö h u n g d er W ac h st u m sl ei st u n g u n d d er F u tt er au fn ah m e d es p re ss k u ch en h al ti ge n F u tt er m it te ls li eg en , u m d ie W et tb ew er b sf äh ig k ei t d er k o m m er zi el le n P ro to ty p e zu e rh ö h en . D ie s so ll a u f zw ei W ei se n e rr ei ch t w er d en . Z u m e in en s o ll en u n er w ü n sc h te B eg le it st o ff e, s o ge n an n te a n ti n u tr it iv e F ak to re n , d ie m ö gl ic h er w ei se fü r d ie ve rr in ge rt e A k ze p ta n z u n d F u tt er au fn ah m e ve ra n tw o rt li ch si n d (z . B . b it te r sc h m ec k en d e se k u n d är e P fl an ze n st o ff e) ab ge re ic h er t w er d en . Z u m a n d er en s o ll d ie A k ze p ta n z u n d F u tt er au fn ah m e d u rc h d ie m o d er at e Z u ga b e an g es ch m ac k sg eb en d en Z u ta te n ( z. B . M u sc h el m eh l u n d K ri ll m eh l) e rh ö h t w er d en . D ie E rg eb n is se s o ll en w ei te rh in a u f d ie B io -F u tt er m it te l- Sp ar te ü b er tr ag en w er d en . A m E n d e d as P ro je k te s so ll en ei n , b es se r zw ei , F u tt er m it te lr ez ep tu re n , au ch in d er B io -Q u al it ät , zu r V er fü gu n g st eh en , d ie k u rz fr is ti g d u rc h d ie b et ei li gt en F is ch fu tt er h er st el le r in m ar k tv er fü gb ar e P ro d u k te u m ge se tz t u n d a ls B as is f ü r w ei te re E n tw ic k lu n ge n f ü r an d er e F is ch sp ez ie s o d er E in sa tz ge b ie te d ie n en w er d en U n te rs u ch u n ge n zu r ti er sc h u tz ge re ch t en T ö tu n g vo n G ef lü ge l u n te r G as ei n w ir k u n g im S eu ch en fa ll (T O G IS ) F ri ed ri ch - L o ef fl er -I n st it u t B u n d es fo rs ch u n gs in st it u t fü r T ie rg es u n d h ei t 92 2. 08 9, 60 In n o va ti o n sf ö rd er u n g au s M it te ln d es Z w ec k ve rm ö ge n s d es B u n d es b ei d er L an d w ir ts ch af tl ic h en R en te n b an k Se it B eg in n d er 2 00 0e r Ja h re s in d i n G ef lü ge lb es tä n d en S eu ch en zü ge d er a vi är en In fl u en za a u fg et re te n , i n d en en g an ze T ie rb es tä n d e 'g ek eu lt ' w u rd en . E rs t im L au fe d ie se r Se u ch en zü ge w u rd en d ie d af ü r er fo rd er li ch en V er fa h re n e n tw ic k el t u n d u n te r B ea ch tu n g vo n A sp ek te n d es T ie rs ch u tz es u n d d er t ec h n is ch en M ac h b ar k ei t an ge p as st . In sb es o n d er e b ei d er A n w en d u n g vo n G as en fe h le n je d o ch w is se n sc h af tl ic h e U n te rs u ch u n ge n zu T ie rs ch u tz as p ek te n d er St al l- u n d C o n ta in er fl u tu n g m it C O 2 u n d a n d er en G as en . Z ie l d es P ro je k te s is t d ah er d ie p ra xi sg än gi ge n u n d h äu fi g ve rw en d et en V er fa h re n d er G as tö tu n g au s T ie rs ch u tz si ch t au f ex p er im en te ll er B as is m it n u r h ie r an w en d b ar en M et h o d en d er p h ys io lo gi sc h en u n d et h o lo gi sc h en U n te rs u ch u n g zu b ew er te n , zu o p ti m ie re n so w ie w ei te re t ie rs ch u tz ge re ch te M et h o d en z u e n tw ic k el n . I n d ie se m P ro je k t w ir d d az u ve rg le ic h en d d er E in sa tz ei n es h o ch ex p an si ve n u n d St ic k st o ff -g ef ü ll te n Sc h au m s al s al te rn at iv es V er fa h re n e xp er im en te ll u n d im F el d ve rs u ch u n te rs u ch t. Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 61 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 5 5 K re is la u fa n la ge n - P o si ti o n en d es Ö k o se k to rs N at u rl an d - V er b an d f ü r Ö k o lo gi sc h en L an d b au e .V . 68 .5 96 ,0 0 B u n d es p ro gr am m ö k o lo gi sc h er L an d b au u n d a n d er e F o rm en n ac h h al ti ge r L an d w ir ts ch af t G es ch lo ss en e K re is la u fa n la ge n fü r A qu ak u lt u r (K L A ) si n d d ef in ie rt al s A qu ak u lt u rp ro d u k ti o n i n e in er g es ch lo ss en en H al tu n gs ei n ri ch tu n g an L an d o d er au f ei n em S ch if f, m it R ez ir k u la ti o n d es W as se rs u n d e rf o rd er li ch er p er m an en te r Z u fu h r vo n E n er gi e zu r St ab il is ie ru n g d er H al tu n gs b ed in gu n ge n d er A qu ak u lt u rt ie re . L au t D u rc h fü h ru n gs b es ti m m u n ge n , V er o rd n u n g (E G ) N r. 88 9/ 20 08 d er K o m m is si o n v o m 5 . Se p te m b er 2 00 8, s in d K L A f ü r d ie ö k o lo gi sc h e T ie rp ro d u k ti o n i n A q u ak u lt u r ve rb o te n . A u sg en o m m en s in d l ed ig li ch B ru t- u n d Ju n gt ie rs ta ti o n en s o w ie d ie E rz eu gu n g vo n ö k o lo gi sc h en F u tt er o rg an is m en . J ed o ch k an n d ie se B es ti m m u n g w ei te r ge ö ff n et w er d en , w en n en ts p re ch en d e n eu e E rk en n tn is se v o rl ie ge n . D ab ei e rg eb en s ic h z w ei H au p ta sp ek te , d ie n äh er b el eu ch te t w er d en m ü ss en : E in er se it s d er N ac h h al ti gk ei ts w er t (S ch o n u n g vo n U m w el t u n d R es so u rc en , T ie rs ch u tz , E n tw ic k lu n g d es l än d li ch en R au m es ) u n d a n d er er se it s d ie V er b ra u ch er er w ar tu n ge n (N at u rn äh e) . W äh re n d d u rc h K L A ev en tu el l ei n e n ac h h al ti ge re E rz eu gu n g er re ic h t w er d en k an n , a ls d u rc h t ra d it io n el le A qu ak u lt u r, is t d ie N at u rn äh e n ic h t im g le ic h en M aß e ge ge b en . D ie v o rl ie ge n d e St u d ie s o ll d ie se s Sp an n u n gs ve rh äl tn is u n te rs u ch en . S ie s o ll f es ts te ll en w ie d ie A k ze p ta n z vo n P ro d u ze n te n , V er b ra u ch er n u .a . St ak eh o ld er n g eg en ü b er ö k o lo gi sc h b et ri eb en en K L A is t, o b s ie d ie se n p o si ti v ge ge n ü b er st eh en u n d w el ch e E in w än d e es g ib t. D ar au s so ll en L ö su n gs an sä tz e er m it te lt u n d H an d lu n gs o p ti o n en a u fg ez ei gt w er d en . V er b u n d p ro je k t: T ar ge te d F o o d P ro te o m ic s zu m in n o va ti ve n m as se n sp ek tr o - m et ri sc h en N ac h w ei s vo n F is ch -u n d K re b st ie rs p ez ie s - D if fe re n zi er u n g n ac h H er k u n ft u n d A rt (S ea fo o d M S) - T ei lp ro je k t 1 U n iv er si tä t St u tt ga rt 30 4. 04 2, 00 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t D ie Z ie ls et zu n g d es v o rl ie ge n d en A n tr ag es i st d ie E n tw ic k lu n g in n o va ti ve r n eu er A n al ys en -v er fa h re n z u m N ac h w ei s d er H er k u n ft v o n F is ch er ei p ro d u k te n . In d er V er ga n ge n h ei t h at d er V er ze h r vo n F is ch er ei p ro d u k te n gl o b al d eu tl ic h zu ge n o m m en u n d i st g ek en n ze ic h n et v o m H an d el m it n eu en S p ez ie s u n d t ei ls au sg ep rä gt en P re is u n te rs ch ie d en zw is ch en d en ge h an d el -t en F is ch - u n d K re b st ie ra rt en . D ie V er k n ap p u n g h o ch p re is ig er F is ch sp ez ie s b ei h o h er N ac h fr ag e fü h rt h äu fi g zu r F eh ld ek la ra ti o n u n d d em H an d el m it n ic h t au th en ti sc h er W ar e. D ie s m ac h t ei n e le is tu n gs fä h ig e A n al yt ik z u r Sp ez ie si d en ti fi zi er u n g zu m S ch u tz d es V er b ra u -c h er s vo r Ir re fü h ru n g er fo rd er li ch . F ü r d en vo rl ie ge n d en A n tr ag s in d in sg es am t 3 T ei lp ro je k te id en ti fi zi er t w o rd en , d ie m it ak tu el l ve rf ü gb ar en M et h o d en n ic h t b ef ri ed ig en d z u b ea rb ei te n s in d u n d h in si ch tl ic h d er S ic h er st el lu n g ei n er n ac h h al ti ge n F is ch w ir ts ch af t so w ie ei n er ve rb es se rt en V er b ra u ch er in fo rm at io n vo n h o h em In te re ss e si n d : 1. U n te rs ch ei d u n g vo n T h u n fi sc h ar te n (T h u n n u s ss p .) 2. Si ch er e D if fe re n zi er u n g vo n K re b st ie re n (G ar n el en u n d K ra b b en ar te n ) 3. D if fe re n zi er u n g vo n P la tt fi sc h ar te n i n sb es o n d er e L im an d a ss p . Z u r D if fe re n zi er u n g d er g en an n te n m ar in en L eb en sm it te l w er d en i n d ie se m P ro je k t n eu e u n d in n o va ti ve m as se n sp ek tr o m et ri sc h e (M S) N ac h w ei sm et h o d en en tw ic k el t, d ie e in e se n si ti ve u n d s p ez if is ch e D et ek ti o n v o n P ep ti d -B io m ar k er n er m ö gl ic h en (t ar ge te d p ro te o m ic s) . V o r d er ei ge n tl ic h en E n tw ic k lu n g d er N ac h w ei sm et h o d e m ü ss en d ie in fr ag e k o m m en d en Sp ez ie ssp ez if is ch en Drucksache 19/8901 – 62 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 5 6 M ar k er p ep ti d e zu n äc h st e xp er im en te ll i d en ti fi zi er t u n d v al id ie rt w er d en . F ü r d ie ge n an n te n F ra ge st el lu n ge n e rg ib t si ch je w ei ls f o lg en d er s ch em at is ch er A rb ei ts p la n : • B esc ha ffu ng ĕ on a ut he nt isc he m Pr ob en ma ter ial u nd g gf. R efe ren zan aly tik • Pr ote om an aly sen z ur I de nt ifiz ier un g ĕo n Ma rke rp ep tid en • A us Ėa hl un d Va lid ier un g ge eig ne ter Ma rke rp ep tid e • Au fba u ein er ge zie lte n m as se n sp ek tr o m et ri sc h en N ach Ėe ism eth od e • En tĖ ick lun g d er Na ch Ėe ism eth od e fü r d ie k o m m er zi el le A n w en d u n g V er b u n d p ro je k t: T ar ge te d F o o d P ro te o m ic s zu m in n o va ti ve n m as se n sp ek tr o - m et ri sc h en N ac h w ei s vo n F is ch -u n d K re b st ie rs p ez ie s - D if fe re n zi er u n g n ac h H er k u n ft u n d A rt (S ea fo o d M S) - T ei lp ro je k t 2 T ec h n o lo gi sc h es B er at u n gs -u n d E n tw ic k lu n gs la b o r IB E N G m b H 13 0. 46 1, 33 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t D ie Z ie ls et zu n g d es v o rl ie ge n d en A n tr ag es i st d ie E n tw ic k lu n g in n o va ti ve r n eu er A n al ys en -v er fa h re n z u m N ac h w ei s d er H er k u n ft v o n F is ch er ei p ro d u k te n . In d er V er ga n ge n h ei t h at d er V er ze h r vo n F is ch er ei p ro d u k te n gl o b al d eu tl ic h zu ge n o m m en u n d i st g ek en n ze ic h n et v o m H an d el m it n eu en S p ez ie s u n d t ei ls au sg ep rä gt en P re is u n te rs ch ie d en zw is ch en d en ge h an d el -t en F is ch - u n d K re b st ie ra rt en . D ie V er k n ap p u n g h o ch p re is ig er F is ch sp ez ie s b ei h o h er N ac h fr ag e fü h rt h äu fi g zu r F eh ld ek la ra ti o n u n d d em H an d el m it n ic h t au th en ti sc h er W ar e. D ie s m ac h t ei n e le is tu n gs fä h ig e A n al yt ik z u r Sp ez ie si d en ti fi zi er u n g zu m S ch u tz d es V er b ra u -c h er s vo r Ir re fü h ru n g er fo rd er li ch . F ü r d en vo rl ie ge n d en A n tr ag s in d in sg es am t 3 T ei lp ro je k te id en ti fi zi er t w o rd en , d ie m it ak tu el l ve rf ü gb ar en M et h o d en n ic h t b ef ri ed ig en d z u b ea rb ei te n s in d u n d h in si ch tl ic h d er S ic h er st el lu n g ei n er n ac h h al ti ge n F is ch w ir ts ch af t so w ie ei n er ve rb es se rt en V er b ra u ch er in fo rm at io n vo n h o h em In te re ss e si n d : 1. U n te rs ch ei d u n g vo n T h u n fi sc h ar te n (T h u n n u s ss p .) 2. Si ch er e D if fe re n zi er u n g vo n K re b st ie re n (G ar n el en u n d K ra b b en ar te n ) 3. D if fe re n zi er u n g vo n P la tt fi sc h ar te n i n sb es o n d er e L im an d a ss p . Z u r D if fe re n zi er u n g d er g en an n te n m ar in en L eb en sm it te l w er d en i n d ie se m P ro je k t n eu e u n d in n o va ti ve m as se n sp ek tr o m et ri sc h e (M S) N ac h w ei sm et h o d en en tw ic k el t, d ie e in e se n si ti ve u n d s p ez if is ch e D et ek ti o n v o n P ep ti d -B io m ar k er n er m ö gl ic h en (t ar ge te d p ro te o m ic s) . V o r d er ei ge n tl ic h en E n tw ic k lu n g d er N ac h w ei sm et h o d e m ü ss en d ie in fr ag e k o m m en d en Sp ez ie ssp ez if is ch en M ar k er p ep ti d e zu n äc h st e xp er im en te ll i d en ti fi zi er t u n d v al id ie rt w er d en . F ü r d ie ge n an n te n F ra ge st el lu n ge n e rg ib t si ch je w ei ls f o lg en d er s ch em at is ch er A rb ei ts p la n : • B esc ha ffu ng ĕ on a ut he nt isc he m Pr ob en ma ter ial u nd g gf. R efe ren zan aly tik • Pr ote om an aly sen z ur I de nt ifiz ier un g ĕo n Ma rke rp ep tid en • A us Ėa hl un d Va lid ier un g ge eig ne ter Ma rke rp ep tid e • Au fba u ein er ge zie lte n m as se ns pe ktr om etr isc he n N ach Ėe ism eth od e • En tĖ ick lun g d er Na ch Ėe ism eth od e fü r d ie k o m m er zi el le A n w en d u n g Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 63 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 5 7 E n tw ic k lu n g vo n In d ik at o re n so w ie E ta b li er u n g ei n es au to m at is ie rt en V er fa h re n s zu r E rf as su n g vo n V er h al te n sa u ff äl l ig k ei te n b ei F is ch en in d er A qu ak u lt u r (V iT al ) Jo h an n H ei n ri ch vo n T h ü n en - In st it u t B u n d es fo rs ch u n gs in st it u t fü r L än d li ch e R äu m e, W al d u n d F is ch er ei 36 7. 67 9, 50 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t Im P ro je k t V it A l so ll en v er h al te n sb io lo gi sc h e In d ik at o re n f ü r d ie B ew er tu n g d er T ie rg er ec h th ei t in d er H al tu n g vo n R eg en b o ge n fo re ll en e n tw ic k el t w er d en . D es W ei te re n so ll ei n au f R F ID -S en d er n b as ie re n d es Sy st em zu r au to m at is ch en D et ek ti o n v o n A k ti vi tä ts m u st er n u n d V er h al te n sä n d er u n ge n e ta b li er t w er d en . In k o n tr o ll ie rt en V er su ch en w er d en h ie rz u d ie E ff ek te zw ei er P ar am et er au s d er H al tu n g, W as se rq u al it ät u n d H al tu n gs d ic h te , au f V er h al te n , A k ti vi tä t u n d Sc h w im m le is tu n g m it te ls R F ID -S en d er n , vi su el le n B eo b ac h tu n ge n s o w ie d u rc h so g. Sm ar tT ag s er h o b en . D ie E rg eb n is se d es P ro je k ts so ll en zu r E n tw ic k lu n g p ra xi st au gl ic h er I n d ik at o re n z u r B ew er tu n g d er T ie rg er ec h th ei t in d er h ei m is ch en A qu ak u lt u r fü h re n . A u ß er d em s o ll u n te rs u ch t w er d en , o b e in a u f R F ID b as ie re n d es Sy st em z u r A u fz ei ch n u n g v o n V er h al te n sä n d er u n g ge ei gn et i st u n d a ls G ru n d la ge fü r ei n au to m at is ie rt es A la rm sy st em fu n gi er en k an n . In ex p er im en te ll en K re is la u fa n la ge n w ir d e in a u f R F ID -S en d er n b as ie re n d es S ys te m z u r au to m at is ch en E rf as su n g vo n A k ti vi tä ts m u st er n vo n R eg en b o ge n fo re ll en in st al li er t. In V o rv er su ch en w ir d d as R F ID -S ys te m b ez ü gl ic h A rt , A n za h l u n d A n o rd n u n g d er D et ek ti o n se in h ei te n s o w ie h in si ch tl ic h d es E in fl u ss es v o n P ro d u k ti o n sp ar am et er n p ar am et ri si er t. D as R F ID -S ys te m w ir d m it te ls V id eo au fz ei ch n u n g u n d u n te r V er w en d u n g vo n Sm ar tT ag s ev al u ie rt . In k o n tr o ll ie rt en V er su ch en w er d en R is ik o fa k to re n ( V er su ch 1 : n ie d ri ge r Sa u er st o ff ge h al t; V er su ch 2 : H al tu n gs d ic h te ) au s d er F is ch h al tu n g in d en ex p er im en te ll en K re is la u fa n la ge n si m u li er t. D er E in fl u ss au f d as V er h al te n so w ie d ie d u rc h d ie R is ik o fa k to re n in d u zi er te n V er h al te n sä n d er u n ge n , so ll en m it te ls d es R F ID -S ys te m s so w ie d u rc h S m ar tT ag s d et ek ti er t u n d er h o b en w er d en . D u rc h an sc h li eß en d e k o n tr o ll ie rt e u n d st an d ar d is ie rt e ve rh al te n sb io lo gi sc h e T es ts s o ll en d er E in fl u ss d er F ak to re n a u f d as V er h al te n er m it te lt u n d v er h al te n sb io lo gi sc h e In d ik at o re n zu r B ew er tu n g d er T ie rg er ec h th ei t ab ge le it et w er d en . B ed ar fs ge re ch te ö k o lo gi sc h e F ü tt er u n g vo n G ef lü ge l – Sc h w er p u n k t: N eu e Q u el le n f ü r R ib o fl av in A gr an o G m b H & C o . K G 54 .6 98 ,0 8 B u n d es p ro gr am m ö k o lo gi sc h er L an d b au u n d a n d er e F o rm en n ac h h al ti ge r L an d w ir ts ch af t In d er F ü tt er u n g vo n T ie re n in d er ö k o lo gi sc h en E rz eu gu n g w er d en R ib o fl av in d er iv at e (V it am in -B 2- P rä p ar at e) au s fe rm en ta ti ve n P ro ze ss en ei n ge se tz t. S ch o n s ei t Ja h re n b es te h t ei n e ge w is se V er u n si ch er u n g in d er B io - B ra n ch e in B ez u g au f d en ' n ic h t G en te ch n ik '- St at u s vo n V it am in B 2 ge m äß d en V o rg ab en d es A rt ik el 9 d er E G V 0 83 4/ 20 07 . V it am in B 2 w ir d f ü r d ie H er st el lu n g vo n F u tt er m it te ln fü r d ie ti er is ch e ö k o lo gi sc h e P ro d u k ti o n u n d in et w as ge ri n ge re m U m fa n g fü r d ie H er st el lu n g ö k o lo gi sc h er B ab yn ah ru n g ve rw en d et . In d er F ü tt er u n g vo n M o n o ga st ri er n in d er ö k o lo gi sc h en P ro d u k ti o n is t d ie N o tw en d ig k ei t zu r V er w en d u n g vo n V it am in B 2 d u rc h d as a n d au er n d e V er b o t vo n ti er is ch en F u tt er m it te lk o m p o n en te n v er sc h är ft . Sc h o n s ei t Ja h re n g ar an ti er t n u r n o ch d ie F ir m a H U B E I G U A N G IJ P h ar m ac eu ti ca l C o ., L T D a u s W u xu e C h in a fü r ih r V it am in B 2 P ro d u k t d ie N ic h tv er w en d u n g ei n es G V O -O rg an is m u s 'n ic h t h er ge st el lt d u rc h G V O '. V o n d ie se r F ir m a h än gt h eu te d ie g es am te ö k o lo gi sc h e B ra n ch e in Drucksache 19/8901 – 64 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 5 8 E u ro p a ab . A n d er B el as tb ar k ei t d er G ar an ti en , d ie H U B E I gi b t, w u rd e vo n ve rs ch ie d en er Se it e im m er w ie d er ge zw ei fe lt , z. B . k am ei n G u ta ch te n d es Ö st er re ic h is ch en L eb en sm in is te ri u m s zu d em S ch lu ss , d as s d ie G ar an ti en n ic h t h al tb ar si n d . V er sc h är ft w ir d d ie P ro b le m at ik d u rc h d en U m st an d , d as s d er ch in es is ch e H er st el le r b er ei ts m eh rf ac h an ge k ü n d ig t h at , d ie N ic h t- G V O - P ro d u k ti o n v o n R ib o fl av in a u sl au fe n z u l as se n . D ie R ec h ts gr u n d la ge n f ü r d en ö k o lo gi sc h en L an d b au e rm ö gl ic h en z w ar b ei m an ge ln d en A lt er n at iv en d en E in sa tz vo n G V O -D er iv at en i m B er ei ch d er Z u sa tz st o ff e [1 , 2 ], d ie d eu ts ch en Ö k o ve rb än d e se h en h ie ri n je d o ch ei n gr u n d sä tz li ch es u n d k o m m u n ik at iv es P ro b le m , d a ge n te ch n is ch e V er fa h re n n ic h t d en G ru n d sä tz en d es ö k o lo gi sc h en L an d b au s en ts p re ch en . D er E in sa tz e in es r ib o fl av in h al ti ge n F u tt er m it te lz u sa tz st o ff s is t vo r al le m b ei N ic h tw ie d er k äu er n vo n B ed eu tu n g. B ei d en m ei st en H an d el sf u tt er m it te ln w ir d R ib o fl av in s u p p le m en ti er t. V er b u n d p ro je k t: E ra rb ei tu n g ei n es se m an ti sc h en In d ex m o d el ls zu r B ew er tu n g d es T ie rw o h ls vo n R eg en b o ge n fo re l le (O n co rh yn ch u s m yk is s) u n d eu ro p äi sc h em Z an d er (S an d er lu ci o p er ca ) i n d er A qu ak u lt u r (I B E T A ) - T ei lp ro je k t 1 In st it u t fü r B in n en fi sc h er ei (I fB ) e .V . 13 2. 07 0, 90 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t Z ie l d es V o rh ab en s is t d ie E ra rb ei tu n g u n d V er if iz ie ru n g se m an ti sc h er M o d el le , d ie an h an d v o n s p ez ie s- u n d h al tu n gs sp ez if is ch en T ie rw o h li n d iz es e in e B ew er tu n g d es T ie rw o h ls f ü r Z an d er ( Sa n d er l u ci o p er ca ) u n d R eg en b o ge n fo re ll en ( O n co rh yn ch u s m yk is s) e rm ö gl ic h en . D ie s o e n tw ic k el te n M o d el le b ie te n f ü r d en F is ch h al te r, f ü r B eh ö rd en u n d an d er e G re m ie n ei n e B ew er tu n gs gr u n d la ge , d ie au f ei n er ge m ei n sa m en M et h o d e u n d D at en gr u n d la ge fu ß t. B as ie re n so ll en d ie zu er ar b ei te n d en B ew er tu n gs to o ls a u f d en v o n S ti en e t al . (2 01 3) u n d P et te rs en e t al . (2 01 4) p u b li zi er te n M o d el le n z u r B ew er tu n g d es T ie rw o h ls f ü r d ie L ac h sa q u ak u lt u r in N et zg eh eg en (S al m o n W el fa re I n d ex M o d el (S W IM ) 1. 0 u n d 2 .0 ). D er A rb ei ts p la n u m fa ss t d ie A n al ys e u n d Ü b er tr ag u n g d es S W IM a u f Z an d er i n r ez ir k u li er en d en A qu ak u lt u rs ys te m en (R A S) u n d R eg en b o ge n fo re ll en in D u rc h fl u ss an la ge n u n d R A S. In S W IM g en u tz te T ie rw o h li n d ik at o re n w er d en a u f G ü lt ig k ei t fü r Z an d er u n d R eg en b o ge n fo re ll e in ch ar ak te ri st is ch en H al tu n gs u m w el te n ü be rp rü ft u n d zu sa m m en ge fü h rt . G ü lt ig e In d ik at o re n w er d en a n h an d v o rh an d en er L it er at u r u n d p ra k ti sc h er E rf ah ru n ge n s p ez ie s- u n d u m w el ts p ez if is ch i n K la ss en d ef in ie rt u n d ge w ic h te t. D ie M o d el le w er d en u m s p ez ie s- u n d u m w el ts p ez if is ch e in S W IM n ic h t en th al te n e In d ik at o re n , z. B . G as ü b er sä tt ig u n g, p H -W er te , T rü b u n gs ei n fl u ss , ar ts p ez if is ch e P at h o ge n e u n d a n d er e n o ch z u b es ti m m en d e F ak to re n e rg än zt . D er P ro je k tv er la u f is t in v ie r A rb ei ts p ak et e st ru k tu ri er t: A P 1: E va lu ie ru n g, E rg än zu n g u n d G ew ic h tu n g vo n T ie rw o h li n d ik at o re n au s SW IM an h an d vo rh an d en er L it er at u r u n d p ra k ti sc h er E rf ah ru n ge n . E rs te ll en vo n M o d el le n tw ü rf en al s D is k u ss io n sg ru n d la ge fü r ei n E xp er te n gr em iu m A P 2: D is k u ss io n d er M o d el le n tw ü rf e m it E xp er te n au s W is se n sc h af t, P ra xi s u n d V et er in är m ed iz in . Ü b er ar b ei tu n g d er M o d el le a u f B as is d er D is k u ss io n se rg eb n is se A P 3: Ü b er p rü fu n g d er er ar b ei te te n M o d el le zu r B ew er tu n g d es T ie rw o h ls au f G ü lt ig k ei t u n d H an d h ab u n g im P ra xi sb et ri eb , g gf . A n p as su n ge n A P 4: B er ic h ts te ll u n g Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 65 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 5 9 V er b u n d p ro je k t: E ra rb ei tu n g ei n es se m an ti sc h en In d ex m o d el ls zu r B ew er tu n g d es T ie rw o h ls vo n R eg en b o ge n fo re l le (O n co rh yn ch u s m yk is s) u n d eu ro p äi sc h em Z an d er (S an d er lu ci o p er ca ) i n d er A qu ak u lt u r (I B E T A ) - T ei lp ro je k t 2 L an d w ir ts ch af tl i ch es Z en tr u m f ü r R in d er h al tu n g, G rü n la n d w ir ts ch af t, M il ch w ir ts ch af t, W il d u n d F is ch er ei B ad en - W ü rt te m b er g (L A Z B W ) 14 0. 66 3, 54 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t Z ie l d es V o rh ab en s is t d ie E ra rb ei tu n g u n d V er if iz ie ru n g se m an ti sc h er M o d el le , d ie an h an d v o n s p ez ie s- u n d h al tu n gs sp ez if is ch en T ie rw o h li n d iz es e in e B ew er tu n g d es T ie rw o h ls f ü r Z an d er ( Sa n d er l u ci o p er ca ) u n d R eg en b o ge n fo re ll en ( O n co rh yn ch u s m yk is s) e rm ö gl ic h en . D ie s o e n tw ic k el te n M o d el le b ie te n f ü r d en F is ch h al te r, f ü r B eh ö rd en u n d an d er e G re m ie n ei n e B ew er tu n gs g ru n d la ge , d ie au f ei n er ge m ei n sa m en M et h o d e u n d D at en gr u n d la ge fu ß t. B as ie re n so ll en d ie zu er ar b ei te n d en B ew er tu n gs to o ls a u f d en v o n S ti en e t al . (2 01 3) u n d P et te rs en e t al . (2 01 4) p u b li zi er te n M o d el le n z u r B ew er tu n g d es T ie rw o h ls f ü r d ie L ac h sa q u ak u lt u r in N et zg eh eg en (S al m o n W el fa re I n d ex M o d el (S W IM ) 1. 0 u n d 2 .0 ). D er A rb ei ts p la n u m fa ss t d ie A n al ys e u n d Ü b er tr ag u n g d es S W IM a u f Z an d er i n r ez ir k u li er en d en A qu ak u lt u rs ys te m en (R A S) u n d R eg en b o ge n fo re ll en in D u rc h fl u ss an la ge n u n d R A S. In S W IM g en u tz te T ie rw o h li n d ik at o re n w er d en a u f G ü lt ig k ei t fü r Z an d er u n d R eg en b o ge n fo re ll e in ch ar ak te ri st is ch en H al tu n gs u m w el te n ü be rp rü ft u n d zu sa m m en ge fü h rt . G ü lt ig e In d ik at o re n w er d en a n h an d v o rh an d en er L it er at u r u n d p ra k ti sc h er E rf ah ru n ge n s p ez ie s- u n d u m w el ts p ez if is ch i n K la ss en d ef in ie rt u n d ge w ic h te t. D ie M o d el le w er d en u m s p ez ie s- u n d u m w el ts p ez if is ch e in S W IM n ic h t en th al te n e In d ik at o re n , z. B . G as ü b er sä tt ig u n g, p H -W er te , T rü b u n gs ei n fl u ss , ar ts p ez if is ch e P at h o ge n e u n d a n d er e n o ch z u b es ti m m en d e F ak to re n e rg än zt . D er P ro je k tv er la u f is t in v ie r A rb ei ts p ak et e st ru k tu ri er t: A P 1: E va lu ie ru n g, E rg än zu n g u n d G ew ic h tu n g vo n T ie rw o h li n d ik at o re n au s SW IM an h an d vo rh an d en er L it er at u r u n d p ra k ti sc h er E rf ah ru n ge n . E rs te ll en v o n M o d el le n tw ü rf en a ls D is - k u ss io n sg ru n d la ge f ü r ei n E xp er te n gr em iu m A P 2: D is k u ss io n d er M o d el le n tw ü rf e m it E xp er te n a u s W is se n sc h af t, P ra xi s u n d V et er in är m ed iz in . Ü b er ar b ei tu n g d er M o d el le a u f B as is d er D is k u ss io n se rg eb n is se A P 3: Ü b er p rü fu n g d er e ra rb ei te te n M o d el le zu r B ew er tu n g d es T ie rw o h ls au f G ü lt ig k ei t u n d H an d h ab u n g im P ra xi sb et ri eb , g gf . A n p as su n ge n A P 4: B er ic h ts te ll u n g M aß n ah m en k at a lo g fü r er fo lg re ic h e, n ac h h al ti ge B es at zm aß n ah m en a u to ch th o n er E d el k re b sp o p u la ti o n en (M an ak a) . A lf re d -W eg en er - In st it u t H el m h o lt z- Z en tr u m f ü r P o la r- u n d M ee re sf o rs ch u n g 33 4. 93 9, 01 M o d el l- u n d D em o n st ra ti o n svo rh ab en Z ie l d es P ro je k te s is t d ie A u sa rb ei tu n g ei n es d et ai ll ie rt en M aß n ah m en k at al o gs z u m er fo lg re ic h en u n d ei n h ei tl ic h en B es at z au to ch th o n er E d el k re b ss tä m m e in h ei m is ch en G ew äs se rn , u m gr u n d le ge n d d ie A rt u n d d es se n B es tä n d e u n d in sb es o n d er e d ie B io d iv er si tä t n o ch vo rh an d en er P o p u la ti o n en la n gf ri st ig zu er h al te n u n d zu er h ö h en . In d ie se m K at al o g so ll en k o n k re te A u ss ag en ü be r ab io ti sc h e, b io ti sc h e u n d s o zi o lo gi sc h e B es at zk ri te ri en u n d d er en E rf o lg sc h an ce n ge tr o ff en w er d en . D as A W I ü be rn im m t d ie G es am t- P ro je k tl ei tu n g u n d f o lg en d e A u fg ab en : T h eo re ti sc h er H in te rg ru n d : d as A W I fü h rt ei n e u m fa n gr ei ch e L it er at u rr ec h er ch e zu d o k u m en ti er te n B es at zm aß n ah m en u n d s tr u k tu ri er te v o r- O rt -I n te rv ie w s m it d en j ew ei li ge n P ro je k tt rä ge rn u n d I n it ia ti ve n d u rc h u n d f as st d ie E rg eb n is se z u sa m m en . V o m A W I k o o rd in ie rt w er d en d an n z u sa m m en m it d en P ro je k t- u n d K o o p er at io n sp ar tn er n d ie z u sa m m en ge tr ag en en B ew er tu n gs k ri te ri en fü r ei n en e rf o lg re ic h en B es at z d is k u ti er t u n d b es ti m m t. P ro b en n ah m e u n d A n al ys e: Drucksache 19/8901 – 66 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 6 0 d as A W I b ep ro b t au sg ew äh lt e B es at zg ew äs se r ü be r ei n J ah r u n d b es ti m m t d ie G ew äs se rp ar am et er . D ie B ep ro b u n ge n au f d en K re b sp es te rr eg er er fo lg en in Z u sa m m en ar b ei t m it d em P ro je k tp ar tn er . M aß n ah m en k at al o g: d ie E rk en n tn is se au s d er L it er at u rr ec h er ch e, d en In te rv ie w s u n d d er B ep ro b u n g d er G ew äs se r w er d en an sc h li eß en d vo m A W I au sg ew er te t, in ei n en M aß n ah m en k at al o g ü be rf ü h rt , au f ei n em W o rk sh o p v o rg es te ll t u n d i n e in er ö ff en tl ic h z u gä n gl ic h en D at en b an k p u b li zi er t. R is ik o an al ys e, Se n si b il is ie ru n g & B es at zm aß n ah m e: au sg eh en d vo n d en im M aß n ah m en k at al o g fe st ge le gt en K ri te ri en u n d E m p fe h lu n ge n so ll en u n te r L ei tu n g d es A W I m it P ro je k t- u n d K o o p er at io n sp ar tn er n d ie B es at zg ew äs se r au sg ew äh lt u n d m it d en re gi o n al ty p is ch en G en st äm m en b es et zt w er d en . M o n it o ri n g: Im A n sc h lu ss an d ie B es at zm aß n ah m en b es p ri ch t d as A W I d ie D u rc h fü h ru n g d es n ac h fo lg en d en M o n it o ri n gs a n h an d d es M aß n ah m en k at al o gs m it d en F is ch er ei ve rb än d en . E b en so w ir d d as A W I n ac h P ro je k te n d e d ie F is ch er ei ve rb än d e b ei d em M o n it o ri n g b er at en d b eg le it en . M aß n ah m en k at a lo g fü r er fo lg re ic h e, n ac h h al ti ge B es at zm aß n ah m en a u to ch th o n er E d el k re b sp o p u la ti o n en (M an ak a) U n iv er si tä t K o b le n z- L an d au 25 3. 25 6, 30 M o d el l- u n d D em o n st ra ti o n svo rh ab en Z ie l d es P ro je k te s is t d ie A u sa rb ei tu n g ei n es d et ai ll ie rt en M aß n ah m en k at al o gs z u m er fo lg re ic h en u n d ei n h ei tl ic h en B es at z au to ch th o n er E d el k re b ss ta ¨m m e in h ei m is ch en G ew a¨ ss er n , u m gr u n d le ge n d d ie A rt u n d d es se n B es ta ¨n d e u n d in sb es o n d er e d ie B io d iv er si ta ¨t n o ch vo rh an d en er P o p u la ti o n en la n gf ri st ig zu er h al te n u n d z u e rh o ¨h en . In d ie se m K at al o g so ll en k o n k re te A u ss ag en u ¨b er B es at zk ri te ri en ( u .a . H er k u n ft , A lt er u n d G es ch le ch t d er B es at zt ie re , B es at zd ic h te , G ew a¨ ss er ar t u n d - p ar am et er , P o p u la ti o n se n tw ic k lu n g, b eg le it en d e M aß n ah m en w ie S en si b il is ie ru n g u n d M o n it o ri n g) u n d d er en E rf o lg sc h an ce n g et ro ff en w er d en . D ie U n iv er si tä t K o b le n z- L an d au is t im P ro je k t M aN aK a zu st än d ig fü r R ec h er ch ea rb ei te n i m V o rf el d d er w ei te re n M aß n ah m en . D ie L it er at u rr ec h er ch e u m fa ss t d ie I n fo rm at io n ss am m lu n g vo n M et h o d en b is h er ig er B es at zp ro je k te u n d d er en E rg eb n is se . N eb en d en ö k o lo gi sc h en G ru n d la ge n s o ll en h ie r au ch M et h o d en zu sa m m en m it V o r- u n d N ac h te il en z u m T h em a B es at z u n d M o n it o ri n g er fa ss t w er d en . D ie R ec h er ch e u m fa ss t d ie Id en ti fi k at io n au to ch th o n er u n d fü r B es at zp ro je k te g ee ig n et er S tä m m e so w ie e in e er st e A u fl is tu n g in F ra ge k o m m en d er B es at zg ew äs se r in D eu ts ch la n d . D es W ei te re n is t d ie U n i K O -L D fü r d ie P ro b en ah m e u n d g en et is ch e A n al yt ik z u st än d ig . A u to ch th o n e E d el k re b ss tä m m e m ü ss en f ü r d ie e n ts p re ch en d en R eg io n en i d en ti fi zi er t w er d en . D ie U n i K O -L D n im m t an d en W o rk sh o p s te il u m d en W is se n st ra n sf er zu er m ö gl ic h en . A ll e au sg ew äh lt en G ew äs se r w er d en b ep ro b t u n d so In fo rm at io n en ü be r d er en ö k o lo gi sc h e B ed in gu n ge n g es am m el t. D ie B es at zm aß n ah m en f in d en u n te r L ei tu n g d er U n i K O -L D s ta tt . D er A b sc h lu ss -W o rk sh o p w ir d v o n d er U n i K O -L D o rg an is ie rt . D es W ei te re n i st d ie U n i K O -L D w ei te rh in A n sp re ch p ar tn er i m A n sc h lu ss a n d as P ro je k t. Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 67 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 6 1 St at u sa n al ys e d er ge n et is ch en V ie lf al t vo n Z u ch ts al m o n id e n in D eu ts ch la n d (R eg en b o ge n fo re ll e, B ac h fo re ll e, Se ef o re ll e, B ac h sa ib li n g, Se es ai b li n g, Ä sc h e) In st it u t fü r B in n en fi sc h er ei (I fB ) e .V . 17 4. 79 0, 28 E rh eb u n ge n E rf as su n g, ge n et is ch e C h ar ak te ri si er u n g u n d D o k u m en ta ti o n w ic h ti ge r Sa lm o n id en ar te n i n L ai ch fi sc h b es tä n d en v o n F is ch zu ch te n i n D eu ts ch la n d , u m fr ü h er e L ai ch fi sc h b es tä n d e m it h eu ti ge n ve rg le ic h en zu k ö n n en . A u ß er d em B ew er tu n g, o b s ic h s el b st r ep ro d u zi er en d e R eg en b o ge n fo re ll en b es tä n d e in f re ie r W il d b ah n ge n et is ch vo n Z u ch tf is ch b es tä n d en u n te rs ch ei d en . A b le it u n g vo n ge ei gn et en M aß n ah m en zu r A u fr ec h te rh al tu n g u n d n ac h h al ti ge n N u tz u n g d er ge n et is ch en R es so u rc en au f G ru n d la ge d er ge w o n n en en In fo rm at io n en so w ie D o k u m en ta ti o n d er er h o b en en D at en in d er D at en b an k d er A qu at is ch en G en et is ch en R es so u rc en in D eu ts ch la n d (A G R D E U -D at en b an k ) d es A u ft ra gg eb er s. O p ti m ie ru n g d er C R IS P R /C as 9 T ec h n o lo gi e zu r ge zi el te n G en o m ve rä n d er u n g so w ie d er en A n w en d u n g in L ac h s u n d F o re ll e M ax -P la n ck - G es el ls ch af t zu r F ö rd er u n g d er W is se n sc h af te n e. V . ( M P G ) 12 9. 08 3, 00 E U -F o rs ch u n g D as G es am tz ie l d es P ro je k tv o rh ab en s is t d ie E rh ö h u n g d er N ac h h al ti gk ei t b ei d er P ro d u k ti o n v o n F is ch en in A qu ak u lt u r. D az u s o ll en d ie M ö gl ic h k ei te n , d ie d as n eu e C R IS P R /C as 9 Sy st em zu r ge zi el te n G en o m ve rä n d er u n g b ie te t, in Z eb ra fi sc h en o p ti m ie rt w er d en , u m d as S ys te m a n sc h li eß en d i m A tl an ti sc h en L ac h s u n d d er R eg en b o ge n fo re ll e an zu w en d en . D ab ei s o ll en h au p ts äc h li ch D N A P o ly m o rp h is m en u n te rs u ch t w er d en , fü r d ie g ez ei gt i st , d as s si e M er k m al e, d ie f ü r d ie A qu ak u lt u r w ic h ti g si n d , st ar k b ee in fl u ss en . D ie M et h o d e so ll zu n äc h st in Z eb ra fi sc h en o p ti m ie rt w er d en , d a h ie r au fg ru n d d er k u rz en G en er at io n sd au er w es en tl ic h f rü h er m it E rg eb n is se n zu re ch n en is t. A n sc h li eß en d w er d en d ie so ge w o n n en en E rk en n tn is se a u f L ac h s u n d F o re ll e ü be rt ra ge n , d am it i n d ie se n b ei d en f ü r d ie A qu ak u lt u r w ic h ti ge n A rt en d ie g en et is ch e B as is b io lo gi sc h er E ig en sc h af te n b es se r ve rs ta n d en w er d en . D er A rb ei ts p la n f ü r d en d eu ts ch en P ro je k tb ei tr ag g li ed er t si ch in d re i T ei le : 1 . Z u n äc h st w ir d d ie P ig m en ti er u n g b ei m Z eb ra fi sc h a ls e in e in fa ch es M o d el ls ys te m b en u tz t, u m d ie E ff iz ie n z d er ge zi el te n G en o m ve rä n d er u n g zu b es ti m m en . D az u m ü ss en zu n äc h st d ie en ts p re ch en d en G en e u n d ge ei gn et e Z ie ls eq u en ze n f ü r d ie C R IS P R s gR N A s id en ti fi zi er t w er d en . A n sc h li eß en d w ir d d ie E ff iz ie n z d ie se r R N A s b es ti m m t, i n d em s ie i n b ef ru ch te te w il d ty p is ch e E m b ry o n en in ji zi er t w er d en . 2 . I n e in em z w ei te n S ch ri tt w er d en d ie b es te n s gR N A s au s Sc h ri tt 1 ei n ge se tz t, u m d ie k n o ck -i n T ec h n ik z u o p ti m ie re n . D az u w er d en s ie k o m b in ie rt m it u n te rs ch ie d li ch l an ge n D o n o r- D N A s in d ie e n ts p re ch en d en M u ta n te n i n ji zi er t. E s w er d en a u ch v er sc h ie d en e V ar ia n te n d es C as 9 so w ie c h em is ch e In h ib it o re n ge te st et . 3. Z u le tz t w er d en d ie b es te n d er o b en g et es te te n E in ze lk o m p o n en te n zu sa m m en b en u tz t, u m d ie E ff iz ie n z d es k n o ck -i n s zu b es ti m m en . D u rc h Se q u en zi er u n g d es g es am te n G en o m s w er d en s o g. o ff -t ar ge t E ff ek te a n al ys ie rt . A u ß er d em w er d en s ie b is z u r G es ch le ch ts re if e au fg ez o ge n , d am it d ie F re q u en z d er K ei m b ah n ve rä n d er u n g b es ti m m t w er d en k an n . Drucksache 19/8901 – 68 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 6 2 P la st ik m ü ll in M ee re sf is ch en (P la sM ) Jo h an n H ei n ri ch vo n T h ü n en - In st it u t B u n d es fo rs ch u n gs in st it u t fü r L än d li ch e R äu m e, W al d u n d F is ch er ei 41 2. 96 8, 20 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t M ee re sm ü ll is t ei n gl o b al es P ro b le m : P la st ik im M ee r w ir d au fg ru n d se in er n ie d ri ge n A b b au ra te a ls b es o n d er s p ro b le m at is ch a n ge se h en . In E u ro p a b es te h t et w a 70 -8 0 % d es M ee re sm ü ll s au s P la st ik . In sb es o n d er e k le in e P la st ik p ar ti k el , so ge n an n te s M ik ro p la st ik ( <5 m m ), w er d en a u s ö k o lo gi sc h er S ic h t al s b ed en k li ch an ge se h en , d a si e vo n v ie le n m ar in en O rg an is m en a u fg en o m m en w er d en , si ch i n d er N ah ru n gs k et te an re ic h er n u n d Sc h äd ig u n ge n so w ie ei n e er h ö h te Sc h ad st o ff b el as tu n g ve ru rs ac h en k ö n n en . P la sM u n te rs u ch t d ie F ra ge , i n w el ch em U m fa n g P la st ik m ü ll v o n M ee re sf is ch en i n N o rd - u n d O st se e au fg en o m m en w ir d u n d o b P la st ik b zw . M ik ro p la st ik n ac h te il ig e A u sw ir k u n ge n a u f d ie F is ch ge su n d h ei t h at . D as Z ie l is t es , d as R is ik o d u rc h P la st ik i n d er M ee re su m w el t fü r F is ch e b es se r b ew er te n z u k ö n n en . D as P ro je k t u m fa ss t an al yt is ch e A rb ei te n z u E xt ra k ti o n u n d B es ti m m u n g vo n M ik ro p la st ik i n F is ch en , d ie U n te rs u ch u n g vo n F is ch ar te n a u s N o rd - u n d O st se e au f P la st ik so w ie ei n er W ir k u n gs st u d ie m it E xp o si ti o n se xp er im en te n , u m d ie im F re il an d g ef u n d en en M en ge n a n M ik ro p la st ik b ew er te n zu k ö n n en . D ie se U n te rs u ch u n ge n si n d im Z u sa m m en h an g m it d er U m w el tb ew er tu n g ge m äß d er e u ro p äi sc h en M ee re ss tr at eg ie -R ah m en ri ch tl in ie z u seh en . Im Ei nz eln en Ė erd en di e f olg en de n F rag en be arb eit et: • W elc he Fi sch art en un d ge og raf isc he R eg ion en s ind b eso nd ers b etr off en ? • G ibt e s Un ter sch ied e zĖ isc he n ĕe rsc hie de ne n Le be ns sta die n de r F isc he ? • W elc he P la st ik ar te n u n d - grö ße n d om ini ere n? • W elc he Ro lle sp iel en Pl ast ikp art ike l a m Me ere sgr un d u nd an de r Me ere so be rfl äch e? • W irk en s ich a ufg en om me ne P las tik pa rti ke l au f de n Ge su nd he its zu sta nd ĕ on W ild fis ch en a us ? • W ie Ėi rke n sic h au fge no mm en e P la st ik p ar ti k el im E xp eri me nt au f F isc he au s? • B est eh t e in Ris iko d ur ch P las tik - ass oz iie rte Sc ha ds tof fe? • W elc he s s ind di e g ee ign ets ten M eth od en zu r E xtr ak tio n ĕo n P las tik pa rti ke ln au s F isc he n? • W elc he s s ind di e e ffi zie nt est en M eth od en zu m N ac h w ei s u n d zu r C h ar ak te ri si er u n g vo n P la st ik p ar ti k el n im R ah m en d er M ee re sü b er w ac h u n g? G en o m b as ie rt e A n sä tz e zu r V er b es se ru n g d er A qu ak u lt u r zw ei er m ar in er St ö r- A rt en : A tl an ti sc h er S tö r (A ci p en se r o xy ri n ch u s) u n d H au se n (H u so h u so ) F o rs ch u n gs ve rb u n d B er li n e .V . 25 0. 12 8, 91 E U -F o rs ch u n g In v ie r T ei lp ro je k te n ( W P 1- 4) w er d en g en o m b as ie rt e A n sä tz e zu r V er b es se ru n g d er A qu ak u lt u r zw ei er m ar in er St ö ra rt en ve rf o lg t: A tl an ti sc h er St ö r (A ci p en se r o xy ri n ch u s) u n d H au se n (H u so h u so ). W P 1 u n d W P 2 w er d en gr ö ß te n te il s an d er n o rt s d u rc h ge fü h rt ; W P 3 & 4 h ab en d en Sc h w er p u n k t am IG B . W P 3 (D eu ts ch la n d /R u m än ie n ) u m fa ss t P o p u la ti o n sg en o m ik zu r V er b es se ru n g vo n A qu ak u lt u r- u n d W ie d er ei n fü h ru n gs zu ch t; ei n er se it s E rf o rs ch u n g d er ge n o m is ch en Su b st ru k tu r d er H au se n -B es tä n d e d er D o n au (R u m än ie n ), an d er er se it s d er n at iv en A tl an ti sc h en St ö r- B es tä n d e u n d V er gl ei ch m it d er E rh al tu n gs zu ch t in D eu ts ch la n d . Z ie le s in d V er m ei d u n g vo n I n zu ch t, V er b es se ru n g d er G en o m -A u ss ta tt u n g u n d d es E rh al tu n gs zu ch t- M an ag em en ts s o w ie n ac h h al ti ge F is ch er ei . Im W P 4 (D eu ts ch la n d /R u m än ie n ) w er d en G en o m -I n fo rm at io n ( p o si ti v se le k ti er te G en e) u n d T ra n sk ri p to m e (R N A se q ) b ei N ac h w u ch s au s Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 69 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 6 3 G ef an ge n sc h af ts zu ch t ge n u tz t, u m K an d id at en -G en e fü r Z u ch t au f Z ie l- E ig en sc h af te n e xp er im en te ll z u e rm it te ln , u m s ie k ü n ft ig in d er k o m m er zi el le n u n d E rh al tu n gs aq u ak u lt u r an zu w en d en . W P 3 u m fa ss t P o p u la ti o n sg en o m ik u n d er st re ck t si ch ü be r d re i Ja h re . D N A -P ro b en vo n H . h u so re p rä se n ti er en L ai ch ge m ei n sc h af te n , d ie si ch an D o n au -A b sc h n it te u n d W an d er u n gs ze it en an ge p as st h ab en . B ei A . o xy rh in ch u s st am m en s ie v o n d er O st k an ad is ch en K ü st e u n d a u s d er E rh al tu n gs zu ch t in M ec k le n b u rg . d d R A D -s eq e rf o lg t n ac h P ar ch m an e t al . (2 01 2) , d ie A n al ys e m it d er ST A C K S- P ip el in e (C at ch en et al . 20 13 ), so w ie A li gn ie ru n g m it d en G en o m en b ei d er A rt en (W P 1) . E in SN P -K at al o g zu r C h ar ak te ri si er u n g d er A . o xy rh in ch u s- St am m -P o p u la ti o n en in K an ad a, d er en R ep rä se n ta n z in d er E rh al tu n gs zu ch t in M ec k le n b u rg u n d d er S u bp o p u la ti o n en vo n H . h u so i n d er D o n au s o w ie A qu ak u lt u r w ir d e rs te ll t u n d p u bl iz ie rt . W P 4 er st re ck t si ch e b en so ü be r d re i Ja h re , w o b ei m it te ls A q u ak u lt u r- E xp er im en te n a n b ei d en S tö r- A rt en K an d id at en -G en e ch ar ak te ri si er t w er d en , d ie I m m u n it ät u n d K ra n k h ei ts re si st en z, W ac h st u m s o w ie G es ch le ch ts b es ti m m u n g u n d - en tw ic k lu n g b ee in fl u ss en . G en o m b as ie rt e A n sä tz e zu r V er b es se ru n g d er A qu ak u lt u r zw ei er m ar in er St ö r- A rt en : A tl an ti sc h er S tö r (A ci p en se r o xy ri n ch u s) u n d H au se n (H u so h u so ) Ju li u s- M ax im il ia n s- U n iv er si tä t W ü rz b u rg 10 4. 69 5, 00 E U -F o rs ch u n g In d ie se m P ro je k t w er d en g an ze g en o m b as ie rt e A n sä tz e zu r V er b es se ru n g d er A qu ak u lt u r b ei zw ei m ar in en St ö ra rt en ve rf o lg t: A tl an ti sc h er St ö r (A ci p en se r o xy ri n ch u s) u n d B el u ga ( H u so h u so ), d ie d u rc h e rh eb li ch e K ö rp er gr ö ß e, s ch n el le s W ac h st u m u n d r el at iv k o m p ak te G en o m e ch ar ak te ri si er t si n d . U n se r K o n so rt iu m u m fa ss t F o rs ch u n gs er fa h ru n ge n i n d er A q u ak u lt u r u n d G en o m ik a u s D eu ts ch la n d , F ra n k re ic h u n d R u m än ie n . D as er st e ge m ei n sa m e Z ie l (A rb ei ts p ak et , W P 1: F ra n k re ic h / D eu ts ch la n d ) is t es , h o ch q u al it at iv e G en o m e fü r H . h u so u n d A . o xy ri n ch u s zu g en er ie re n . Z w ei te n s zi el en w ir ( W P 2: D eu ts ch la n d / F ra n k re ic h ) d ar au f ab , d ie ge n et is ch e G es ch le ch ts b es ti m m u n g an h an d vo n G en o m ik u n d go n ad al er T ra n sk ri p to m ik zu r V o rb er ei tu n g k ü n ft ig er m o le k u la re r b io te ch n o lo gi sc h er I n st ru m en te f ü r d ie k o m m er zi el le A qu ak u lt u r (w ei b li ch M o n o - Se x- Z u ch t, F le is ch , K av ia r) u n d d ie V er b es se ru n g d es Sc h u tz es d er St ö re zu ch ar ak te ri si er en . W P 3 u n d W P 4 h ab en d en S ch w er p u n k t am I G B (B er li n ) u n d D D N I (R u m än ie n ). D ie U n i W ü rz b u rg t rä gt z u d en W P 1, W P 2 u n d W P 4 b ei , d ie s ic h je w ei ls ü be r d re i Ja h re e rs tr ec k en . I m W P 1 w er d en h o ch -q u al it at iv e G en o m se q u en ze n v o n H . h u so u n d A . o xy ri n ch u s er ze u gt . W P 2 h at d ie C h ar ak te ri si er u n g d er g en et is ch en G es ch le ch ts b es ti m m u n g b ei d er S tö ra rt en z u m Z ie l, w o b ei G en o m ik u n d g o n ad al e T ra n sk ri p to m ik ge n u tz t w er d en , u m k ü n ft ig e m o le cu la rb io te ch n o lo gi sc h e W er k ze u ge v o rz u be re it en , d ie k ü n ft ig i n d er k o m m er zi el le n A qu ak u lt u r ei n se tz b ar si n d ( R ei n e W ei b ch en -Z u ch te n , F is ch , K av ia r) . W P 4 zi el t au f d ie I d en ti fi k at io n v o n K ad id at en ge n en (a u s G en o m - u . T ra n sk ri p to m se q u en zi er u n g) fü r w ic h ti ge M er k m al e ab (s el ek ti ve Z u ch t, R es is te n z, G es ch le ch ts d et er m in at io n ) u n d so ll m er k m al ss p ez if is ch e A qu ak u lt u r- St ra te gi en fü r H . h u so u n d A . o xy ri n ch u s in Drucksache 19/8901 – 70 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 6 4 D eu ts ch la n d u n d R u m än ie n a b le it en . D ie U n iv er si tä t W ü rz b u rg i st i n a ll e d re i T ei lp ro je k te zu u n te rs ch ie d li ch en ei n ge b u n d en , w ie im A n tr ag im E in ze ln en d ar ge st el lt . 'E n tw ic k lu n g n ac h h al ti ge r F u tt er m it te l f ü r R eg en b o ge n fo re l le n a u f d er B as is lo k al v er fü gb ar er F u tt er m it te lk o m p o n en te n in d er Ir an is ch en R ep u b li k I ra n (A q u af ee d , I ra n )' Jo h an n H ei n ri ch vo n T h ü n en - In st it u t B u n d es fo rs ch u n gs in st it u t fü r L än d li ch e R äu m e, W al d u n d F is ch er ei 11 3. 49 3, 25 In te rn at io n al e F o rs ch u n gs k o o p er ati o n en D ie se s G em ei n sc h af ts p ro je k t zw is ch en d em I ra n is ch en F is ch er ei fo rs ch u n gs in st it u t (I F SR I) u n d d em T h ü n en -I n st it u t fü r F is ch er ei ö k o lo gi e zi el t au f d ie E n tw ic k lu n g vo n u m w el tv er tr äg li ch en F u tt er m it te ln a u s n ac h h al ti ge n R es so u rc en , vo r al le m lo k al ve rf ü gb ar en K o m p o n en te n p fl an zl ic h en U rs p ru n gs ab .D ie Is la m is ch e R ep u b li k I ra n h at e h rg ei zi ge P lä n e zu r A u sw ei tu n g d es A q u ak u lt u rs ek to rs m it d em Z ie l, d ie n at io n al e P ro d u k ti o n v o n h o ch w er ti ge m t ie ri sc h en E iw ei ß z u v er b es se rn u n d B es ch äf ti gu n gs m ö gl ic h k ei t u n d E in k o m m en in lä n d li ch en R eg io n en zu sc h af fe n . D ie ge p la n te A u sw ei tu n g d er A qu ak u lt u rp ro d u k ti o n w ir d ei n en F u tt er m it te lb ed ar f in d er G rö ß en o rd n u n g vo n 5 00 .0 00 t /a e rz eu ge n . P o te n ti el le p fl an zl ic h e F u tt er m it te l so ll en b ez ü gl ic h d er V er fü gb ar k ei t u n d i h re r In h al ts st o ff e id en ti fi zi er t w er d en . D an ac h s o ll en b ed ar fs ge re ch te F u tt er m it te lm is ch u n ge n u n d Z u sa tz st o ff e fo rm u li er t u n d g et es te t w er d en . M o d el li er u n g ga n zj äh ri ge r H ab it at p re fe re n z en v o n B la u -, F in n -, Z w er g- u n d B u ck el w al en im zi rk u m p o la re n Sü d o ze an A lf re d -W eg en er - In st it u t H el m h o lt z- Z en tr u m f ü r P o la r- u n d M ee re sf o rs ch u n g 73 2. 08 5, 75 E n ts ch ei d u n gs h il fe b e d ar f Z ie l d ie se s F o rs ch u n gs an tr ag es is t d ie E n tw ic k lu n g in n o va ti ve r M et h o d en d er H ab it at m o d el li er u n g zu r E rm it tl u n g ve rb es se rt er H ab it at m o d el le fü r d ie b ed eu te n d st en B ar te n w al ar te n d es S ü d o ze an s al s d eu ts ch er B ei tr ag z u r A rb ei t d er In te rn at io n al en W al fa n g K o m m is si o n (I W C ). Z ie l is t es , H ab it at m o d el le fü r B u ck el w al , (M eg ap te ra n o va ea n gl ia e) , an ta rk ti sc h en Z w er gw al (B al ae n o p te ra b o n ae re n si s) , F in n w al (B al ae n o p te ra p h ys al u s) u n d an ta rk ti sc h en B la u w al (B al ae n o p te ra m u sc u lu s ss p . in te rm ed ia ) au f d er B as is vo n p as si va k u st is ch en P rä se n zd at en u n d s at el li te n ge st ü tz te n U m w el td at en z u e rm it te ln . H ie rf ü r so ll en m eh rj äh ri ge , p as si va k u st is ch e A u fn ah m en vo n m eh r al s 20 ve rs ch ie d en en R ek o rd er st an d o rt en i m S ü d o ze an m it ö k o lo gi sc h r el ev an te n U m w el tv ar ia b le n (w ie z. B . E is b ed ec k u n g, B at h ym et ri e, St rö m u n ge n , o ze an is ch e R eg io n en , M ee re so b er fl äc h en te m p er at u r) v er k n ü p ft w er d en , u m a rt sp ez if is ch e, z ir k u m p o la r vo rh er sa ge n d e, g an zj äh ri ge t ag es au fg el ö st e H ab it at m o d el le z u e n tw ic k el n . Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 71 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 6 5 E rf as su n g u n d D o k u m en ta ti o n d er g en et is ch en V ie lf al t d er Se ef o re ll e (S al m o tr u tt a la cu st ri s) in D eu ts ch la n d U n iv er si tä t K o b le n z- L an d au 14 7. 48 0, 27 E rh eb u n ge n Z ie l d ie se r E rh eb u n g is t d ie g en et is ch e C h ar ak te ri si er u n g vo n P o p u la ti o n en d er Se ef o re ll e (S al m o t ru tt a la cu st ri s) a u s d em A m m er -, C h ie m -, K ö n ig s- , S ta rn b er ge r- , T eg er n - u n d W al ch en se e. Z u sä tz li ch m ü ss en d re i w ic h ti ge S ee fo re ll en zu ch ts tä m m e u n d d ie B ac h fo re ll en p o p u la ti o n en d er Se ef o re ll el ai ch ge w äs se r T ir o le r A ch en , O b er n ac h , M ai si n ge r B ac h , S ö ll b ac h u n te rs u ch t w er d en . E s si n d je 3 0- 50 I n d iv id u en zu b ep ro b en . A u f G ru n d la ge d er ge w o n n en en In fo rm at io n en so ll en ge ei gn et e M aß n ah m en z u r A u fr ec h te rh al tu n g u n d n ac h h al ti ge n N u tz u n g d er g en et is ch en R es so u rc en fa ch li ch ab ge le it et u n d d ie er h o b en en D at en in d er A G R D E U - D at en b an k d es A u ft ra gg eb er s d o k u m en ti er t w er d en . V er b u n d p ro je k t: Sc al eu p d er b io te ch n o lo gi sc h en F is ch m eh l- u n d - ö l E rs at zs to ff p ro d u k ti o n f ü r ei n e n ac h h al ti ge A qu ak u lt u r (F E N A -U P ) - T ei lp ro je k t 1 T ec h n is ch e U n iv er si tä t B er li n 25 9. 16 5, 40 In n o va ti o n sf ö rd er u n g au s M it te ln d es Z w ec k ve rm ö ge n s d es B u n d es b ei d er L an d w ir ts ch af tl ic h en R en te n b an k Z ie l d es F o rs ch u n gs vo rh ab en s is t d ie e ff iz ie n te u n d m ar k tg er ec h te H er st el lu n g vo n h o ch w er ti ge n F is ch fu tt er zu sa tz st o ff en a u f d er B as is v o n H ef en u n d A lg en z u r R ed u k ti o n d es B ed ar fs v o n F is ch m eh l u n d – ö l fü r ei n e n ac h h al ti ge re A qu ak u lt u r zu r Z u ch t vo n er n äh ru n gs p h ys io lo gi sc h h o ch w er ti ge n F is ch en . M it d en zu en tw ic k el n d en , au f b io te ch n o lo gi sc h er B as is p ro d u zi er te n E rs at zs to ff en , so ll en in n o va ti ve F is ch fu tt er tr o ck en p rä p ar at e m it o p ti m ie rt er b io ak ti ve r W ir k u n g h er ge st el lt w er d en . D er F o k u s li eg t d ab ei au f ei n em F et ts äu re p ro fi l re ic h an u n ge sä tt ig te n F et ts äu re n u n d e in er e rh ö h te n L ag er st ab il it ät ( d u rc h p h en o li sc h e, an ti o xi d at iv e V er b in d u n ge n ) u n te r st ri k te r B ea ch tu n g (M in im ie ru n g) d er zu b er ü ck si ch ti ge n d en P ro d u k ti o n sk o st en . Z u r E rr ei ch u n g d er Z ie le w u rd e ei n N et zw er k a u s F o rs ch u n gs ei n ri ch tu n ge n b zw . F ir m en z u r O p ti m ie ru n g u n d d er P ro d u k ti o n v o n w er ts to ff h al ti ge n F u tt er k o m p o n en te n i n v er sc h ie d en en S k al en , au s F u tt er m it te lp ro d u ze n te n u n d a u s E in ri ch tu n ge n z u r A n al yt ik d er F u tt er m it te l u n d d er F is ch q u al it ät , ge b il d et . Z u n äc h st w er d en d ie i n e in em V o rl äu fe rp ro je k t en tw ic k el te n P ro ze ss e au fs k al ie rt . D ab ei st eh t b ei h et er o tr o p h en A lg en d ie E ta b li er u n g ei n er g ee ig n et en p ro ze ss an al yt is ch en R eg el u n g fü r ei n en z w ei st u fi ge n P ro ze ss i m V o rd er gr u n d . D an eb en s te ll t d as S ca le u p b ei p h o to tr o p h en A lg en - u n d H ef ep ro ze ss en i n d en i n d u st ri el le n M aß st ab e in e ze n tr al e H er au sf o rd er u n g d ar . A n sc h li eß en d s o ll en d ie R o h st o ff e in d ie se m M aß st ab h er ge st el lt u n d z u F is ch fu tt er ve ra rb ei te t w er d en . D er so en tw ic k el te F is ch fu tt er -P ro to ty p w ir d u m fa ss en d an al ys ie rt u n d a u f B as is v o n F ü tt er u n gs ve rs u ch en a n R eg en b o ge n fo re ll en e va lu ie rt . Sc h li eß li ch w er d en e in e ab sc h li eß en d e B ew er tu n g d es F is ch fu tt er s h in si ch tl ic h d er M as tw ir k u n g u n d d er P ro d u k ts ta b il it ät u n d e in e A n al ys e d es g ew o n n en en F is ch es d u rc h ge fü h rt . N eb en d en T es tv er su ch en w ir d es P ra xi sv er su ch e b ei d re i F o re ll en zü ch te rn g eb en , d ie b ei i h re r Z u ch t d en F is ch fu tt er -P ro to ty p en d ir ek t im V er gl ei ch z u m I n d u st ri es ta n d ar d e in se tz en . Drucksache 19/8901 – 72 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 6 6 V er b u n d p ro je k t: Sc al eu p d er b io te ch n o lo gi sc h en F is ch m eh l- u n d - ö l E rs at zs to ff p ro d u k ti o n f ü r ei n e n ac h h al ti ge A qu ak u lt u r (F E N A _U P ) - T ei lp ro je k t 2 U n iv er si tä t H am b u rg 22 5. 53 1, 64 In n o va ti o n sf ö rd er u n g au s M it te ln d es Z w ec k ve rm ö ge n s d es B u n d es b ei d er L an d w ir ts ch af tl ic h en R en te n b an k Z ie l d es F o rs ch u n gs vo rh ab en s is t d ie e ff iz ie n te u n d m ar k tg er ec h te H er st el lu n g vo n h o ch w er ti ge n F is ch fu tt er zu sa tz st o ff en a u f d er B as is v o n H ef en u n d A lg en z u r R ed u k ti o n d es B ed ar fs v o n F is ch m eh l u n d – ö l fü r ei n e n ac h h al ti ge re A qu ak u lt u r zu r Z u ch t vo n er n äh ru n gs p h ys io lo gi sc h h o ch w er ti ge n F is ch en . M it d en zu en tw ic k el n d en , au f b io te ch n o lo gi sc h er B as is p ro d u zi er te n E rs at zs to ff en , so ll en in n o va ti ve F is ch fu tt er tr o ck en p rä p ar at e m it o p ti m ie rt er b io ak ti ve r W ir k u n g h er ge st el lt w er d en . D er F o k u s li eg t d ab ei au f ei n em F et ts äu re p ro fi l re ic h an u n ge sä tt ig te n F et ts äu re n u n d e in er e rh ö h te n L ag er st ab il it ät ( d u rc h p h en o li sc h e, an ti o xi d at iv e V er b in d u n ge n ) u n te r st ri k te r B ea ch tu n g (M in im ie ru n g) d er zu b er ü ck si ch ti ge n d en P ro d u k ti o n sk o st en . Z u r E rr ei ch u n g d er Z ie le w u rd e ei n N et zw er k a u s F o rs ch u n gs ei n ri ch tu n ge n b zw . F ir m en z u r O p ti m ie ru n g u n d d er P ro d u k ti o n v o n w er ts to ff h al ti ge n F u tt er k o m p o n en te n i n v er sc h ie d en en S k al en , au s F u tt er m it te lp ro d u ze n te n u n d a u s E in ri ch tu n ge n z u r A n al yt ik d er F u tt er m it te l u n d d er F is ch q u al it ät , ge b il d et . Z u n äc h st w er d en d ie i n e in em V o rl äu fe rp ro je k t en tw ic k el te n P ro ze ss e au fs k al ie rt . D ab ei st eh t b ei h et er o tr o p h en A lg en d ie E ta b li er u n g ei n er g ee ig n et en p ro ze ss an al yt is ch en R eg el u n g fü r ei n en z w ei st u fi ge n P ro ze ss i m V o rd er gr u n d . D an eb en s te ll t d as S ca le u p b ei p h o to tr o p h en A lg en - u n d H ef ep ro ze ss en i n d en i n d u st ri el le n M aß st ab e in e ze n tr al e H er au sf o rd er u n g d ar . A n sc h li eß en d s o ll en d ie R o h st o ff e in d ie se m M aß st ab h er ge st el lt u n d z u F is ch fu tt er ve ra rb ei te t w er d en . D er so en tw ic k el te F is ch fu tt er -P ro to ty p w ir d u m fa ss en d an al ys ie rt u n d a u f B as is v o n F ü tt er u n gs ve rs u ch en a n R eg en b o ge n fo re ll en e va lu ie rt . Sc h li eß li ch w er d en e in e ab sc h li eß en d e B ew er tu n g d es F is ch fu tt er s h in si ch tl ic h d er M as tw ir k u n g u n d d er P ro d u k ts ta b il it ät u n d e in e A n al ys e d es g ew o n n en en F is ch es d u rc h ge fü h rt . N eb en d en T es tv er su ch en w ir d es P ra xi sv er su ch e b ei d re i F o re ll en zü ch te rn g eb en , d ie b ei i h re r Z u ch t d en F is ch fu tt er -P ro to ty p en d ir ek t im V er gl ei ch z u m I n d u st ri es ta n d ar d e in se tz en . V er b u n d p ro je k t: Sc al eu p d er b io te ch n o lo gi sc h en F is ch m eh l- u n d - ö l- E rs at zs to ff p ro d u k ti o n f ü r ei n e n ac h h al ti ge A qu ak u lt u r (F E N A _U P )– T ei lp ro je k t 3 IG V I n st it u t fü r G et re id ev er ar b ei tu n g G m b H 11 1. 44 4, 62 In n o va ti o n sf ö rd er u n g au s M it te ln d es Z w ec k ve rm ö ge n s d es B u n d es b ei d er L an d w ir ts ch af tl ic h en R en te n b an k Z ie l d es F o rs ch u n gs vo rh ab en s is t d ie e ff iz ie n te u n d m ar k tg er ec h te H er st el lu n g vo n h o ch w er ti ge n F is ch fu tt er zu sa tz st o ff en a u f d er B as is v o n H ef en u n d A lg en z u r R ed u k ti o n d es B ed ar fs v o n F is ch m eh l u n d – ö l fü r ei n e n ac h h al ti ge re A qu ak u lt u r zu r Z u ch t vo n er n äh ru n gs p h ys io lo gi sc h h o ch w er ti ge n F is ch en . M it d en zu en tw ic k el n d en , au f b io te ch n o lo gi sc h er B as is p ro d u zi er te n E rs at zs to ff en , so ll en in n o va ti ve F is ch fu tt er tr o ck en p rä p ar at e m it o p ti m ie rt er b io ak ti ve r W ir k u n g h er ge st el lt w er d en . D er F o k u s li eg t d ab ei au f ei n em F et ts äu re p ro fi l re ic h an u n ge sä tt ig te n F et ts äu re n u n d e in er e rh ö h te n L ag er st ab il it ät ( d u rc h p h en o li sc h e, an ti o xi d at iv e V er b in d u n ge n ) u n te r st ri k te r B ea ch tu n g (M in im ie ru n g) d er zu b er ü ck si ch ti ge n d en P ro d u k ti o n sk o st en . Z u r E rr ei ch u n g d er Z ie le w u rd e ei n N et zw er k a u s F o rs ch u n gs ei n ri ch tu n ge n b zw . F ir m en z u r O p ti m ie ru n g u n d d er P ro d u k ti o n v o n w er ts to ff h al ti ge n F u tt er k o m p o n en te n i n v er sc h ie d en en S k al en , au s F u tt er m it te lp ro d u ze n te n u n d a u s E in ri ch tu n ge n z u r A n al yt ik d er F u tt er m it te l Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 73 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 6 7 u n d d er F is ch q u al it ät , ge b il d et . Z u n äc h st w er d en d ie i n e in em V o rl äu fe rp ro je k t en tw ic k el te n P ro ze ss e au fs k al ie rt . D ab ei st eh t b ei h et er o tr o p h en A lg en d ie E ta b li er u n g ei n er g ee ig n et en p ro ze ss an al yt is ch en R eg el u n g fü r ei n en z w ei st u fi ge n P ro ze ss i m V o rd er gr u n d . D an eb en s te ll t d as S ca le u p b ei p h o to tr o p h en A lg en - u n d H ef ep ro ze ss en i n d en i n d u st ri el le n M aß st ab e in e ze n tr al e H er au sf o rd er u n g d ar . A n sc h li eß en d s o ll en d ie R o h st o ff e in d ie se m M aß st ab h er ge st el lt u n d z u F is ch fu tt er ve ra rb ei te t w er d en . D er so en tw ic k el te F is ch fu tt er -P ro to ty p w ir d u m fa ss en d an al ys ie rt u n d a u f B as is v o n F ü tt er u n gs ve rs u ch en a n R eg en b o ge n fo re ll en e va lu ie rt . Sc h li eß li ch w er d en e in e ab sc h li eß en d e B ew er tu n g d es F is ch fu tt er s h in si ch tl ic h d er M as tw ir k u n g u n d d er P ro d u k ts ta b il it ät u n d e in e A n al ys e d es g ew o n n en en F is ch es d u rc h ge fü h rt . N eb en d en T es tv er su ch en w ir d es P ra xi sv er su ch e b ei d re i F o re ll en zü ch te rn g eb en , d ie b ei i h re r Z u ch t d en F is ch fu tt er -P ro to ty p en d ir ek t im V er gl ei ch z u m I n d u st ri es ta n d ar d e in se tz en . V er b u n d p ro je k t: Sc al eu p d er b io te ch n o lo gi sc h en F is ch m eh l- u n d - ö l- E rs at zs to ff - p ro d u k ti o n f ü r ei n e n ac h h al ti ge A qu ak u lt u r (F E N A _U P ) – T ei lp ro je k t 4 D eu ts ch e H ef ew er k e G m b H 57 .6 27 ,4 8 In n o va ti o n sf ö rd er u n g au s M it te ln d es Z w ec k ve rm ö ge n s d es B u n d es b ei d er L an d w ir ts ch af tl ic h en R en te n b an k Z ie l d es F o rs ch u n gs vo rh ab en s is t d ie e ff iz ie n te u n d m ar k tg er ec h te H er st el lu n g vo n h o ch w er ti ge n F is ch fu tt er zu sa tz st o ff en a u f d er B as is v o n H ef en u n d A lg en z u r R ed u k ti o n d es B ed ar fs v o n F is ch m eh l u n d – ö l fü r ei n e n ac h h al ti ge re A qu ak u lt u r zu r Z u ch t vo n er n äh ru n gs p h ys io lo gi sc h h o ch w er ti ge n F is ch en . M it d en zu en tw ic k el n d en , au f b io te ch n o lo gi sc h er B as is p ro d u zi er te n E rs at zs to ff en , so ll en in n o va ti ve F is ch fu tt er tr o ck en p rä p ar at e m it o p ti m ie rt er b io ak ti ve r W ir k u n g h er ge st el lt w er d en . D er F o k u s li eg t d ab ei au f ei n em F et ts äu re p ro fi l re ic h an u n ge sä tt ig te n F et ts äu re n u n d e in er e rh ö h te n L ag er st ab il it ät ( d u rc h p h en o li sc h e, an ti o xi d at iv e V er b in d u n ge n ) u n te r st ri k te r B ea ch tu n g (M in im ie ru n g) d er zu b er ü ck si ch ti ge n d en P ro d u k ti o n sk o st en . Z u r E rr ei ch u n g d er Z ie le w u rd e ei n N et zw er k a u s F o rs ch u n gs ei n ri ch tu n ge n b zw . F ir m en z u r O p ti m ie ru n g u n d d er P ro d u k ti o n v o n w er ts to ff h al ti ge n F u tt er k o m p o n en te n i n v er sc h ie d en en S k al en , au s F u tt er m it te lp ro d u ze n te n u n d a u s E in ri ch tu n ge n z u r A n al yt ik d er F u tt er m it te l u n d d er F is ch q u al it ät , ge b il d et . Z u n äc h st w er d en d ie i n e in em V o rl äu fe rp ro je k t en tw ic k el te n P ro ze ss e au fs k al ie rt . D ab ei st eh t b ei h et er o tr o p h en A lg en d ie E ta b li er u n g ei n er g ee ig n et en p ro ze ss an al yt is ch en R eg el u n g fü r ei n en z w ei st u fi ge n P ro ze ss i m V o rd er gr u n d . D an eb en s te ll t d as S ca le u p b ei p h o to tr o p h en A lg en - u n d H ef ep ro ze ss en i n d en i n d u st ri el le n M aß st ab e in e ze n tr al e H er au sf o rd er u n g d ar . A n sc h li eß en d s o ll en d ie R o h st o ff e in d ie se m M aß st ab h er ge st el lt u n d z u F is ch fu tt er ve ra rb ei te t w er d en . D er so en tw ic k el te F is ch fu tt er -P ro to ty p w ir d u m fa ss en d an al ys ie rt u n d a u f B as is v o n F ü tt er u n gs ve rs u ch en a n R eg en b o ge n fo re ll en e va lu ie rt . Sc h li eß li ch w er d en e in e ab sc h li eß en d e B ew er tu n g d es F is ch fu tt er s h in si ch tl ic h d er M as tw ir k u n g u n d d er P ro d u k ts ta b il it ät u n d e in e A n al ys e d es g ew o n n en en F is ch es d u rc h ge fü h rt . N eb en d en T es tv er su ch en w ir d es P ra xi sv er su ch e b ei d re i F o re ll en zü ch te rn g eb en , d ie b ei i h re r Z u ch t d en F is ch fu tt er -P ro to ty p en d ir ek t im V er gl ei ch z u m I n d u st ri es ta n d ar d e in se tz en . Drucksache 19/8901 – 74 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 6 8 V er b u n d p ro je k t: Sc al eu p d er b io te ch n o lo gi sc h en F is ch m eh l- u n d - ö l- E rs at zs to ff - p ro d u k ti o n f ü r ei n e n ac h h al ti ge A qu ak u lt u r (F E N A _U P ) – T ei lp ro je k t 5 R o q u et te K lö tz e G m b H & C o . K G 46 .9 52 ,2 0 In n o va ti o n sf ö rd er u n g au s M it te ln d es Z w ec k ve rm ö ge n s d es B u n d es b ei d er L an d w ir ts ch af tl ic h en R en te n b an k Z ie l d es F o rs ch u n gs vo rh ab en s is t d ie e ff iz ie n te u n d m ar k tg er ec h te H er st el lu n g vo n h o ch w er ti ge n F is ch fu tt er zu sa tz st o ff en a u f d er B as is v o n H ef en u n d A lg en z u r R ed u k ti o n d es B ed ar fs v o n F is ch m eh l u n d – ö l fü r ei n e n ac h h al ti ge re A qu ak u lt u r zu r Z u ch t vo n er n äh ru n gs p h ys io lo gi sc h h o ch w er ti ge n F is ch en . M it d en zu en tw ic k el n d en , au f b io te ch n o lo gi sc h er B as is p ro d u zi er te n E rs at zs to ff en , so ll en in n o va ti ve F is ch fu tt er tr o ck en p rä p ar at e m it o p ti m ie rt er b io ak ti ve r W ir k u n g h er ge st el lt w er d en . D er F o k u s li eg t d ab ei au f ei n em F et ts äu re p ro fi l re ic h an u n ge sä tt ig te n F et ts äu re n u n d e in er e rh ö h te n L ag er st ab il it ät ( d u rc h p h en o li sc h e, an ti o xi d at iv e V er b in d u n ge n ) u n te r st ri k te r B ea ch tu n g (M in im ie ru n g) d er zu b er ü ck si ch ti ge n d en P ro d u k ti o n sk o st en . Z u r E rr ei ch u n g d er Z ie le w u rd e ei n N et zw er k a u s F o rs ch u n gs ei n ri ch tu n ge n b zw . F ir m en z u r O p ti m ie ru n g u n d d er P ro d u k ti o n v o n w er ts to ff h al ti ge n F u tt er k o m p o n en te n i n v er sc h ie d en en S k al en , au s F u tt er m it te lp ro d u ze n te n u n d a u s E in ri ch tu n ge n z u r A n al yt ik d er F u tt er m it te l u n d d er F is ch q u al it ät , ge b il d et . Z u n äc h st w er d en d ie i n e in em V o rl äu fe rp ro je k t en tw ic k el te n P ro ze ss e au fs k al ie rt . D ab ei st eh t b ei h et er o tr o p h en A lg en d ie E ta b li er u n g ei n er g ee ig n et en p ro ze ss an al yt is ch en R eg el u n g fü r ei n en z w ei st u fi ge n P ro ze ss i m V o rd er gr u n d . D an eb en s te ll t d as S ca le u p b ei p h o to tr o p h en A lg en - u n d H ef ep ro ze ss en i n d en i n d u st ri el le n M aß st ab e in e ze n tr al e H er au sf o rd er u n g d ar . A n sc h li eß en d s o ll en d ie R o h st o ff e in d ie se m M aß st ab h er ge st el lt u n d z u F is ch fu tt er ve ra rb ei te t w er d en . D er so en tw ic k el te F is ch fu tt er -P ro to ty p w ir d u m fa ss en d an al ys ie rt u n d a u f B as is v o n F ü tt er u n gs ve rs u ch en a n R eg en b o ge n fo re ll en e va lu ie rt . Sc h li eß li ch w er d en e in e ab sc h li eß en d e B ew er tu n g d es F is ch fu tt er s h in si ch tl ic h d er M as tw ir k u n g u n d d er P ro d u k ts ta b il it ät u n d e in e A n al ys e d es g ew o n n en en F is ch es d u rc h ge fü h rt . N eb en d en T es tv er su ch en w ir d es P ra xi sv er su ch e b ei d re i F o re ll en zü ch te rn g eb en , d ie b ei i h re r Z u ch t d en F is ch fu tt er -P ro to ty p en d ir ek t im V er gl ei ch z u m I n d u st ri es ta n d ar d e in se tz en . V er b u n d p ro je k t: Sc al eu p d er b io te ch n o lo gi sc h en F is ch m eh l- u n d - ö l E rs at zs to ff p ro d u k ti o n f ü r ei n e n ac h h al ti ge A qu ak u lt u r (F E N A _U P ) - T ei lp ro je k t 7 In st it u t fü r B in n en fi sc h er ei (I fB ) e .V . 18 0. 99 3, 80 In n o va ti o n sf ö rd er u n g au s M it te ln d es Z w ec k ve rm ö ge n s d es B u n d es b ei d er L an d w ir ts ch af tl ic h en R en te n b an k Z ie l d es F o rs ch u n gs vo rh ab en s is t d ie e ff iz ie n te u n d m ar k tg er ec h te H er st el lu n g vo n h o ch w er ti ge n F is ch fu tt er zu sa tz st o ff en a u f d er B as is v o n H ef en u n d A lg en z u r R ed u k ti o n d es B ed ar fs v o n F is ch m eh l u n d – ö l fü r ei n e n ac h h al ti ge re A qu ak u lt u r zu r Z u ch t vo n er n äh ru n gs p h ys io lo gi sc h h o ch w er ti ge n F is ch en . M it d en zu en tw ic k el n d en , au f b io te ch n o lo gi sc h er B as is p ro d u zi er te n E rs at zs to ff en , so ll en in n o va ti ve F is ch fu tt er tr o ck en p rä p ar at e m it o p ti m ie rt er b io ak ti ve r W ir k u n g h er ge st el lt w er d en . D er F o k u s li eg t d ab ei au f ei n em F et ts äu re p ro fi l re ic h an u n ge sä tt ig te n F et ts äu re n u n d e in er e rh ö h te n L ag er st ab il it ät ( d u rc h p h en o li sc h e, an ti o xi d at iv e V er b in d u n ge n ) u n te r st ri k te r B ea ch tu n g (M in im ie ru n g) d er zu b er ü ck si ch ti ge n d en P ro d u k ti o n sk o st en . Z u r E rr ei ch u n g d er Z ie le w u rd e ei n N et zw er k a u s F o rs ch u n gs ei n ri ch tu n ge n b zw . F ir m en z u r O p ti m ie ru n g u n d d er P ro d u k ti o n v o n w er ts to ff h al ti ge n F u tt er k o m p o n en te n i n v er sc h ie d en en S k al en , au s F u tt er m it te lp ro d u ze n te n u n d a u s E in ri ch tu n ge n z u r A n al yt ik d er F u tt er m it te l Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 75 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 6 9 u n d d er F is ch q u al it ät , ge b il d et . Z u n äc h st w er d en d ie i n e in em V o rl äu fe rp ro je k t en tw ic k el te n P ro ze ss e au fs k al ie rt . D ab ei st eh t b ei h et er o tr o p h en A lg en d ie E ta b li er u n g ei n er g ee ig n et en p ro ze ss an al yt is ch en R eg el u n g fü r ei n en z w ei st u fi ge n P ro ze ss i m V o rd er gr u n d . D an eb en s te ll t d as S ca le u p b ei p h o to tr o p h en A lg en - u n d H ef ep ro ze ss en i n d en i n d u st ri el le n M aß st ab e in e ze n tr al e H er au sf o rd er u n g d ar . A n sc h li eß en d s o ll en d ie R o h st o ff e in d ie se m M aß st ab h er ge st el lt u n d z u F is ch fu tt er ve ra rb ei te t w er d en . D er so en tw ic k el te F is ch fu tt er -P ro to ty p w ir d u m fa ss en d an al ys ie rt u n d a u f B as is v o n F ü tt er u n gs ve rs u ch en a n R eg en b o ge n fo re ll en e va lu ie rt . Sc h li eß li ch w er d en e in e ab sc h li eß en d e B ew er tu n g d es F is ch fu tt er s h in si ch tl ic h d er M as tw ir k u n g u n d d er P ro d u k ts ta b il it ät u n d e in e A n al ys e d es g ew o n n en en F is ch es d u rc h ge fü h rt . N eb en d en T es tv er su ch en w ir d es P ra xi sv er su ch e b ei d re i F o re ll en zü ch te rn g eb en , d ie b ei i h re r Z u ch t d en F is ch fu tt er -P ro to ty p en d ir ek t im V er gl ei ch z u m I n d u st ri es ta n d ar d e in se tz en . V er b u n d p ro je k t: E n tw ic k lu n g vo n in n o va ti ve n U n te rs u ch u n gs v er fa h re n a ls V o ra u ss et zu n g fü r d ie P ro d u k ti o n si ch er er u n d q u al it at iv h o ch w er ti ge r K ru st en ti er er ze u gn is se u n d e in re ss o u rc en sc h o n en d es B es ta n d sm an ag e m en t (K ru st In U V a) - T ei lp ro je k t 1 M ax R u b n er - In st it u t B u n d es fo rs ch u n gs in st it u t fü r E rn äh ru n g u n d L eb en sm it te l 26 0. 58 1, 00 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t K ru st en ti er er ze u gn is se w ie G ar n el en , L an gu st en o d er F lu ss k re b se w er d en h eu te i n ei n er gr o ß en V ie lf al t ge h an d el t u n d en ts p re ch en d en B ed ü rf n is se n d es K o n su m en te n n ac h ge su n d er u n d m o d er n er E rn äh ru n g. T ro tz b ea ch tl ic h em A qu ak u lt u ra n te il b es te h t ei n h o h er F is ch er ei d ru ck a u f w il d le b en d e K ru st en ti er e u n d d ie Ü b er fi sc h u n g u n te rs ch ie d li ch er S p ez ie s – n ic h t zu le tz t ve ru rs ac h t d u rc h il le ga le F is ch er ei tä ti gk ei te n – st el lt ei n w el tw ei te s P ro b le m d ar . G lo b al e u n d ve rz w ei gt e W ar en st rö m e k ö n n en d ie se n eg at iv en E in fl ü ss e u n te rs tü tz en , w en n n ic h t tr ag fä h ig e R ü ck ve rf o lg b ar k ei ts - u n d K o n tr o ll sy st em e en tl an g d er g es am te n W er ts ch ö p fu n gs k et te im p le m en ti er t w er d en . E in e si ch er e u n d ef fi zi en te Sp ez ie sb es ti m m u n g vo n K ru st en ti er er ze u gn is se n d u rc h d ie et ab li er te am tl ic h e M et h o d e (P C R -S eq u en zi er u n g) is t je d o ch in v ie le n F äl le n n ic h t m ö gl ic h , d a er fo rd er li ch e D N A -R ef er en zs eq u en ze n fe h le n , R o h w ar en au fg ru n d d er la n ge n A n al ys ez ei t n ic h t vo r d er V er ar b ei tu n g ü be rp rü ft w er d en u n d d ie M et h o d e k ei n e A n al ys e vo n S p ez ie sm is ch u n ge n , w ie s ie z .B . in W il d fa n gg ar n el en v o rk o m m en , zu lä ss t. I n d em b ea n tr ag te n P ro je k t so ll en m it H il fe v o n R ef er en zp ro b en z u n äc h st gr u n d sä tz li ch e L ü ck en i n d er D at en gr u n d la ge v o n D N A -S eq u en ze n g es ch lo ss en w er d en , d am it ei n e ei n d eu ti ge A rt be st im m u n g d u rc h d ie b er ei ts b es te h en d e am tl ic h e M et h o d e ge w äh rl ei st et w ir d . D es W ei te re n s o ll en D N A -b as ie rt e M et h o d en (q P C R u n d ge zi el te N G S- V er fa h re n ) so w ie P ro te in -b as ie rt e A n al ys ev er fa h re n (M A L D I- T O F u n d L C -M Sn ) zu r B es ti m m u n g d er K ru st en ti er sp ez ie s u n d p o te n zi el l al le rg en er P ro te in e en tw ic k el t w er d en , u m e in e sc h n el le u n d e ff ek ti ve Ü b er p rü fu n g vo n R o h w ar en u n d ve ra rb ei te te n P ro d u k te n d u rc h d ie H an d el su n te rn eh m en (E ig en k o n tr o ll e) u n d U n te rs u ch u n gs äm te r (a m tl ic h e K o n tr o ll e) z u e rm ö gl ic h en , s o d as s si ch er e, q u al it at iv h o ch w er ti ge u n d n ac h h al ti g er ze u gt e K ru st en ti er er ze u g n is se ga ra n ti er t w er d en k ö n n en . Drucksache 19/8901 – 76 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 7 0 V er b u n d p ro je k t: E n tw ic k lu n g vo n in n o va ti ve n U n te rs u ch u n gs v er fa h re n a ls V o ra u ss et zu n g fü r d ie P ro d u k ti o n si ch er er u n d q u al it at iv h o ch w er ti ge r K ru st en ti er er ze u gn is se u n d e in re ss o u rc en sc h o n en d es B es ta n d sm an ag e m en t (K ru st In U V a) - T ei lp ro je k t 2 Jo h an n H ei n ri ch vo n T h ü n en - In st it u t B u n d es fo rs ch u n gs in st it u t fü r L än d li ch e R äu m e, W al d u n d F is ch er ei 10 .2 00 ,0 0 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t K ru st en ti er er ze u gn is se w ie G ar n el en , L an gu st en o d er F lu ss k re b se w er d en h eu te i n ei n er gr o ß en V ie lf al t ge h an d el t u n d en ts p re ch en d en B ed ü rf n is se n d es K o n su m en te n n ac h ge su n d er u n d m o d er n er E rn äh ru n g. T ro tz b ea ch tl ic h em A qu ak u lt u ra n te il b es te h t ei n h o h er F is ch er ei d ru ck a u f w il d le b en d e K ru st en ti er e u n d d ie Ü b er fi sc h u n g u n te rs ch ie d li ch er S p ez ie s – n ic h t zu le tz t ve ru rs ac h t d u rc h il le ga le F is ch er ei tä ti gk ei te n – st el lt ei n w el tw ei te s P ro b le m d ar . G lo b al e u n d ve rz w ei gt e W ar en st rö m e k ö n n en d ie se n eg at iv en E in fl ü ss e u n te rs tü tz en , w en n n ic h t tr ag fä h ig e R ü ck ve rf o lg b ar k ei ts - u n d K o n tr o ll sy st em e en tl an g d er g es am te n W er ts ch ö p fu n gs k et te im p le m en ti er t w er d en . E in e si ch er e u n d ef fi zi en te Sp ez ie sb es ti m m u n g vo n K ru st en ti er er ze u gn is se n d u rc h d ie et ab li er te am tl ic h e M et h o d e (P C R -S eq u en zi er u n g) is t je d o ch in vi el en F äl le n n ic h t m ö gl ic h , d a er fo rd er li ch e D N A -R ef er en zs eq u en ze n fe h le n , R o h w ar en au fg ru n d d er la n ge n A n al ys ez ei t n ic h t vo r d er V er ar b ei tu n g ü be rp rü ft w er d en u n d d ie M et h o d e k ei n e A n al ys e vo n S p ez ie sm is ch u n ge n , w ie s ie z .B . in W il d fa n gg ar n el en v o rk o m m en , zu lä ss t. I n d em b ea n tr ag te n P ro je k t so ll en m it H il fe v o n R ef er en zp ro b en z u n äc h st gr u n d sä tz li ch e L ü ck en i n d er D at en gr u n d la ge v o n D N A -S eq u en ze n g es ch lo ss en w er d en , d am it ei n e ei n d eu ti ge A rt be st im m u n g d u rc h d ie b er ei ts b es te h en d e am tl ic h e M et h o d e ge w äh rl ei st et w ir d . D es W ei te re n s o ll en D N A -b as ie rt e M et h o d en (q P C R u n d ge zi el te N G S- V er fa h re n ) so w ie P ro te in -b as ie rt e A n al ys ev er fa h re n (M A L D I- T O F u n d L C -M Sn ) zu r B es ti m m u n g d er K ru st en ti er sp ez ie s u n d p o te n zi el l al le rg en er P ro te in e en tw ic k el t w er d en , u m e in e sc h n el le u n d e ff ek ti ve Ü b er p rü fu n g vo n R o h w ar en u n d ve ra rb ei te te n P ro d u k te n d u rc h d ie H an d el su n te rn eh m en (E ig en k o n tr o ll e) u n d U n te rs u ch u n gs äm te r (a m tl ic h e K o n tr o ll e) z u e rm ö gl ic h en , s o d as s si ch er e, q u al it at iv h o ch w er ti ge u n d n ac h h al ti g er ze u gt e K ru st en ti er er ze u gn is se ga ra n ti er t w er d en k ö n n en . V er b u n d p ro je k t: E n tw ic k lu n g vo n in n o va ti ve n U n te rs u ch u n gs v er fa h re n a ls V o ra u ss et zu n g fü r d ie P ro d u k ti o n si ch er er u n d q u al it at iv h o ch w er ti ge r K ru st en ti er er ze u gn is se u n d e in re ss o u rc en sc h o n In te rt ek F o o d Se rv ic es G m b H 82 .5 82 ,7 7 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t K ru st en ti er er ze u gn is se w ie G ar n el en , L an gu st en o d er F lu ss k re b se w er d en h eu te i n ei n er gr o ß en V ie lf al t ge h an d el t u n d en ts p re ch en d en B ed ü rf n is se n d es K o n su m en te n n ac h ge su n d er u n d m o d er n er E rn äh ru n g. T ro tz b ea ch tl ic h em A qu ak u lt u ra n te il b es te h t ei n h o h er F is ch er ei d ru ck a u f w il d le b en d e K ru st en ti er e u n d d ie Ü b er fi sc h u n g u n te rs ch ie d li ch er S p ez ie s – n ic h t zu le tz t ve ru rs ac h t d u rc h il le ga le F is ch er ei tä ti gk ei te n – st el lt ei n w el tw ei te s P ro b le m d ar . G lo b al e u n d ve rz w ei gt e W ar en st rö m e k ö n n en d ie se n eg at iv en E in fl ü ss e u n te rs tü tz en , w en n n ic h t tr ag fä h ig e R ü ck ve rf o lg b ar k ei ts - u n d K o n tr o ll sy st em e en tl an g d er g es am te n W er ts ch ö p fu n gs k et te im p le m en ti er t w er d en . E in e si ch er e u n d ef fi zi en te Sp ez ie sb es ti m m u n g vo n K ru st en ti er er ze u gn is se n d u rc h d ie et ab li er te am tl ic h e M et h o d e (P C R -S eq u en zi er u n g) is t je d o ch in vi el en F äl le n n ic h t m ö gl ic h , d a er fo rd er li ch e D N A -R ef er en zs eq u en ze n fe h le n , R o h w ar en au fg ru n d d er la n ge n A n al ys ez ei t n ic h t vo r d er V er ar b ei tu n g ü be rp rü ft w er d en u n d d ie M et h o d e k ei n e A n al ys e vo n S p ez ie sm is ch u n ge n , w ie s ie z .B . in W il d fa n gg ar n el en v o rk o m m en , Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 77 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 7 1 en d es B es ta n d sm an ag e m en t (K ru st In U V a) - T ei lp ro je k t 3 zu lä ss t. I n d em b ea n tr ag te n P ro je k t so ll en m it H il fe v o n R ef er en zp ro b en z u n äc h st gr u n d sä tz li ch e L ü ck en i n d er D at en gr u n d la ge v o n D N A -S eq u en ze n g es ch lo ss en w er d en , d am it ei n e ei n d eu ti ge A rt be st im m u n g d u rc h d ie b er ei ts b es te h en d e am tl ic h e M et h o d e ge w äh rl ei st et w ir d . D es W ei te re n s o ll en D N A -b as ie rt e M et h o d en (q P C R u n d ge zi el te N G S- V er fa h re n ) so w ie P ro te in -b as ie rt e A n al ys ev er fa h re n (M A L D I- T O F u n d L C -M Sn ) zu r B es ti m m u n g d er K ru st en ti er sp ez ie s u n d p o te n zi el l al le rg en er P ro te in e en tw ic k el t w er d en , u m e in e sc h n el le u n d e ff ek ti ve Ü b er p rü fu n g vo n R o h w ar en u n d ve ra rb ei te te n P ro d u k te n d u rc h d ie H an d el su n te rn eh m en (E ig en k o n tr o ll e) u n d U n te rs u ch u n gs äm te r (a m tl ic h e K o n tr o ll e) z u e rm ö gl ic h en , s o d as s si ch er e, q u al it at iv h o ch w er ti ge u n d n ac h h al ti g er ze u gt e K ru st en ti er er ze u gn is se ga ra n ti er t w er d en k ö n n en . V er b u n d p ro je k t: Ö k o n o m is ch b ew er te te s u n d si m u la ti o n sg es tü tz te s V o rg eh en sm o d el l f ü r d ie R ed u zi er u n g vo n V er lu st en b ei R ü st - u n d R ei n ig u n gs p ro ze ss en v o n H er st el l- u n d V er p ac k u n gs an la ge n f ü r L eb en sm it te l (V o R eV e) - T ei lp ro je k t 1 Si m P la n A G 19 1. 69 8, 63 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t D as ü be rg eo rd n et e Z ie l d es V o rh ab en s is t d ie sy st em at is ch e R ed u zi er u n g d es A u fw an d es a n Z ei t, P er so n al , E n er gi e u n d S to ff en f ü r im m er h äu fi ge r w er d en d e R ü st vo rg än ge n d u rc h te ch n is ch e, p ro d u k ti o n so rg an is at o ri sc h e, b et ri eb sw ir ts ch af tl ic h e u n d p er so n el le O p ti m ie ru n g in sb es o n d er e am B ei sp ie l d er fl ei sc h -, fi sc h - u n d ge m ü se ve ra rb ei te n d en In d u st ri e. Im F o k u s st eh en w is se n sc h af tl ic h f u n d ie rt e M et h o d en u n d S tr at eg ie n z u r p er m an en te n R ed u zi er u n g vo n R ü st ve rl u st en . P ro je k tz ie l is t, d ie n ic h t n u r ei n m al ig s o n d er n - a u fg ru n d d er w et tb ew er b sb ed in gt st än d ig en V er än d er u n g d er P ro d u k ti o n sp ro ze ss e - im m er w ie d er er fo rd er li ch en R ü st ze it an al ys en se lb st ef fe k ti ve r u n d in sb es o n d er e au ss ag es ic h er er zu ge st al te n . D ie im E rg eb n is d er in d u st ri el le n F o rs ch u n g am B ei sp ie l vo n T ie fk ü h lk o st e rz eu ge n d en A n la ge n z u g en er ie re n d en M et h o d en u n d St ra te gi en m ü ss en d es h al b in in n o va ti ve , si m u la ti o n sg es tü tz te W er k ze u ge im p le m en ti er b ar s ei n . D ie se W er k ze u ge s o ll en i n i n n o va ti ve r W ei se l o gi st is ch e, en er ge ti sc h e u n d b et ri eb sw ir ts ch af tl ic h e A sp ek te in d ie B ew er tu n g ei n b ez ie h en . V er b u n d p ro je k t: Ö k o n o m is ch b ew er te te s u n d si m u la ti o n sg es tü tz te s V o rg eh en sm o d el l f ü r d ie R ed u zi er u n g vo n V er lu st en b ei R ü st - u n d H o ch sc h u le H an n o ve r 16 4. 80 6, 05 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t D as ü be rg eo rd n et e Z ie l d es V o rh ab en s is t d ie sy st em at is ch e R ed u zi er u n g d es A u fw an d es a n Z ei t, P er so n al , E n er gi e u n d S to ff en f ü r im m er h äu fi ge r w er d en d e R ü st vo rg än ge n d u rc h te ch n is ch e, p ro d u k ti o n so rg an is at o ri sc h e, b et ri eb sw ir ts ch af tl ic h e u n d p er so n el le O p ti m ie ru n g in sb es o n d er e am B ei sp ie l d er fl ei sc h -, fi sc h - u n d ge m ü se ve ra rb ei te n d en In d u st ri e. Im F o k u s st eh en w is se n sc h af tl ic h f u n d ie rt e M et h o d en u n d S tr at eg ie n z u r p er m an en te n R ed u zi er u n g vo n R ü st ve rl u st en . P ro je k tz ie l is t, d ie n ic h t n u r ei n m al ig s o n d er n - a u fg ru n d d er w et tb ew er b sb ed in gt st än d ig en V er än d er u n g d er P ro d u k ti o n sp ro ze ss e - im m er w ie d er er fo rd er li ch en R ü st ze it an al ys en se lb st ef fe k ti ve r u n d in sb es o n d er e au ss ag es ic h er er zu ge st al te n . D ie im E rg eb n is d er in d u st ri el le n F o rs ch u n g am Drucksache 19/8901 – 78 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 7 2 R ei n ig u n gs p ro ze ss en v o n H er st el l- u n d V er p ac k u n gs an la ge n f ü r L eb en sm it te l (V o R eV e) - T ei lp ro je k t 2 B ei sp ie l vo n T ie fk ü h lk o st e rz eu ge n d en A n la ge n z u g en er ie re n d en M et h o d en u n d St ra te gi en m ü ss en d es h al b in in n o va ti ve , si m u la ti o n sg es tü tz te W er k ze u ge im p le m en ti er b ar s ei n . D ie se W er k ze u ge s o ll en i n i n n o va ti ve r W ei se l o gi st is ch e, en er ge ti sc h e u n d b et ri eb sw ir ts ch af tl ic h e A sp ek te in d ie B ew er tu n g ei n b ez ie h en . V er b u n d p ro je k t: Ö k o n o m is ch b ew er te te s u n d si m u la ti o n sg es tü tz te s V o rg eh en sm o d el l f ü r d ie R ed u zi er u n g vo n V er lu st en b ei R ü st - u n d R ei n ig u n gs p ro ze ss en v o n H er st el l- u n d V er p ac k u n gs an la ge n f ü r L eb en sm it te l (V o R eV e) - T ei lp ro je k t 3 F ro ze n F is h In te rn at io n al G m b H 40 .5 07 ,6 5 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t D as ü be rg eo rd n et e Z ie l d es V o rh ab en s is t d ie sy st em at is ch e R ed u zi er u n g d es A u fw an d es a n Z ei t, P er so n al , E n er gi e u n d S to ff en f ü r im m er h äu fi ge r w er d en d e R ü st vo rg än ge n d u rc h te ch n is ch e, p ro d u k ti o n so rg an is at o ri sc h e, b et ri eb sw ir ts ch af tl ic h e u n d p er so n el le O p ti m ie ru n g in sb es o n d er e am B ei sp ie l d er fl ei sc h -, fi sc h - u n d ge m ü se ve ra rb ei te n d en In d u st ri e. Im F o k u s st eh en w is se n sc h af tl ic h f u n d ie rt e M et h o d en u n d S tr at eg ie n z u r p er m an en te n R ed u zi er u n g vo n R ü st ve rl u st en . P ro je k tz ie l is t, d ie n ic h t n u r ei n m al ig s o n d er n - a u fg ru n d d er w et tb ew er b sb ed in gt st än d ig en V er än d er u n g d er P ro d u k ti o n sp ro ze ss e - im m er w ie d er er fo rd er li ch en R ü st ze it an al ys en se lb st ef fe k ti ve r u n d in sb es o n d er e au ss ag es ic h er er zu ge st al te n . D ie im E rg eb n is d er in d u st ri el le n F o rs ch u n g am B ei sp ie l vo n T ie fk ü h lk o st e rz eu ge n d en A n la ge n z u g en er ie re n d en M et h o d en u n d St ra te gi en m ü ss en d es h al b in in n o va ti ve , si m u la ti o n sg es tü tz te W er k ze u ge im p le m en ti er b ar s ei n . D ie se W er k ze u ge s o ll en i n i n n o va ti ve r W ei se l o gi st is ch e, en er ge ti sc h e u n d b et ri eb sw ir ts ch af tl ic h e A sp ek te in d ie B ew er tu n g ei n b ez ie h en . V er b u n d p ro je k t: Ö k o n o m is ch b ew er te te s u n d si m u la ti o n sg es tü tz te s V o rg eh en sm o d el l f ü r d ie R ed u zi er u n g vo n V er lu st en b ei R ü st - u n d R ei n ig u n gs p ro ze ss en v o n H er st el l- u n d F R o ST A A k ti en ge se ll sc h a ft 40 .0 83 ,7 5 P ro gr am m z u r In n o va ti o n sf ö rd er u n g d es B u n d es m in is te ri u m s fü r E rn äh ru n g u n d L an d w ir ts ch af t D as ü be rg eo rd n et e Z ie l d es V o rh ab en s is t d ie sy st em at is ch e R ed u zi er u n g d es A u fw an d es a n Z ei t, P er so n al , E n er gi e u n d S to ff en f ü r im m er h äu fi ge r w er d en d e R ü st vo rg än ge n d u rc h te ch n is ch e, p ro d u k ti o n so rg an is at o ri sc h e, b et ri eb sw ir ts ch af tl ic h e u n d p er so n el le O p ti m ie ru n g in sb es o n d er e am B ei sp ie l d er fl ei sc h -, fi sc h - u n d ge m ü se ve ra rb ei te n d en In d u st ri e. Im F o k u s st eh en w is se n sc h af tl ic h f u n d ie rt e M et h o d en u n d S tr at eg ie n z u r p er m an en te n R ed u zi er u n g vo n R ü st ve rl u st en . P ro je k tz ie l is t, d ie n ic h t n u r ei n m al ig s o n d er n - a u fg ru n d d er w et tb ew er b sb ed in gt st än d ig en V er än d er u n g d er P ro d u k ti o n sp ro ze ss e - im m er w ie d er er fo rd er li ch en R ü st ze it an al ys en se lb st ef fe k ti ve r u n d in sb es o n d er e au ss ag es ic h er er zu ge st al te n . D ie im E rg eb n is d er in d u st ri el le n F o rs ch u n g am B ei sp ie l vo n T ie fk ü h lk o st e rz eu ge n d en A n la ge n z u g en er ie re n d en M et h o d en u n d St ra te gi en m ü ss en d es h al b in in n o va ti ve , si m u la ti o n sg es tü tz te W er k ze u ge im p le m en ti er b ar s ei n . D ie se W er k ze u ge s o ll en i n i n n o va ti ve r W ei se l o gi st is ch e, Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode – 79 – Drucksache 19/8901 Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. 7 3 V er p ac k u n gs an la ge n f ü r L eb en sm it te l (V o R eV e) - T ei lp ro je k t 4 en er ge ti sc h e u n d b et ri eb sw ir ts ch af tl ic h e A sp ek te in d ie B ew er tu n g ei n b ez ie h en . E rf as su n g u n d D o k u m en ta ti o n d er g en et is ch en V ie lf al t d eu ts ch er C o re go n en b es tä n d e (C o re go n u s sp p .) Z o o lo gi sc h e St aa ts sa m m lu n g M ü n ch en 50 .0 00 ,0 0 E rh eb u n ge n A ls R en k en , F el ch en o d er M ar än en (C o re go n u s sp p .) w ir d ei n e G ru p p e vo n F is ch ar te n m it ei n er u n ü b er se h b ar en ge n et is ch en V ie lf al t b ez ei ch n et . D ie D is k u ss io n ü be r ih re s ys te m at is ch e E in te il u n g w ir d s ei t la n ge m k o n tr o ve rs g ef ü h rt , ge la n gt e ab er b is la n g n ie zu ei n em ab sc h li eß en d en E rg eb n is . D o ch o h n e d ie K lä ru n g d er g eo gr ap h is ch en H er k ü n ft e, d ie s ic h m ö gl ic h er w ei se i n d en G en p o o ls d er e h em al s fr em d b es et zt en P o p u la ti o n en i m s ü d d eu ts ch en R au m m an if es ti er en , is t ei n e ev id en zb as ie rt e E rh al tu n g u n d N u tz u n g au to ch th o n er ge n et is ch er R es so u rc en n ic h t m ö gl ic h . D ie F ra ge d er S ys te m at ik u n d T ax o n o m ie , d .h . w ie d ie ei ge n en u n d fr em d en P o p u la ti o n en m it w is se n sc h af tl ic h en A rt n am en b el eg t w er d en , sp ie lt f ü r d ie B ew ir ts ch af tu n g d er C o re go n en se en z w ar n u r ei n e fo rm al e R o ll e, is t ab er fü r d ie K o m m u n ik at io n d er M an ag em en tb el an ge d en n o ch vo n er h eb li ch er W ic h ti gk ei t. M ö gl ic h er w ei se g ib t es i n S ü d d eu ts ch la n d C o re ge n o n en - P o p u la ti o n en , d ie au f F re m d b es at z zu rü ck ge fü h rt w er d en k ö n n en , b zw . d ie ge n o m is ch e A n te il e al lo ch th o n er P o p u la ti o n en au fw ei se n . D ie se P o p u la ti o n en w är en an d er s zu m an ag en al s au to ch to n e P o p u la ti o n en . D as ge p la n te E rh eb u n gs p ro je k t so ll z u r K lä ru n g d ie se s sc h o n s eh r la n ge u n d t ei lw ei se k o n tr o ve rs d is k u ti er te n Sa ch ve rh al te s b ei tr ag en u n d B as is w is se n fü r ei n e n ac h h al ti ge B ew ir ts ch af tu n g d er R en k en p o p u la ti o n en li ef er n . 2 7 .1 7 4 .0 7 8 ,8 2 Drucksache 19/8901 – 80 – Deutscher Bundestag – 19. Wahlperiode Vorabfassung - w ird durch die lektorierte Version ersetzt. Satz: Satzweiss.com Print, Web, Software GmbH, Mainzer Straße 116, 66121 Saarbrücken, www.satzweiss.com Druck: Printsystem GmbH, Schafwäsche 1-3, 71296 Heimsheim, www.printsystem.de Vertrieb: Bundesanzeiger Verlag GmbH, Postfach 10 05 34, 50445 Köln, Telefon (02 21) 97 66 83 40, Fax (02 21) 97 66 83 44, www.betrifft-gesetze.de ISSN 0722-8333