BÜRGERSCHAFT DER FREIEN UND HANSESTADT HAMBURG Drucksache 21/5376 21. Wahlperiode 29.07.16 Schriftliche Kleine Anfrage des Abgeordneten Michael Kruse (FDP) vom 22.07.16 und Antwort des Senats Betr.: Förderfonds der Metropolregion Hamburg – Zielgerichtete Vergabe von öffentlichen Mitteln? (II) Die Förderfonds der Metropolregion Hamburg sind ein Finanzierungsinstrument der regionalen Zusammenarbeit, deren Gründung in den Staatsverträgen zwischen der Freien und Hansestadt Hamburg, Mecklenburg- Vorpommern, Niedersachsen und Schleswig-Holstein fortgeschrieben wurde. Anfang 2017 sollen nun Schwerin und der Altkreis Parchim als neue Mitglieder der Metropolregion aufgenommen werden. Für Kooperationsprojekte, auch mit Partnern aus der Wirtschaft, stehen insgesamt 2,7 Millionen Euro zur Verfügung. Allerdings zeigen die Antworten auf die Schriftliche Kleine Anfrage Drs. 21/1333, dass die Ziele der Förderfonds neu definiert werden sollten. So wurde etwa das „Trilaterale Leitprojekt der MRH: Das Blaue Metropolnetz – Der Fischotter als Klimabotschafter“ aus dem Fonds in Höhe von 155.000 Euro gefördert.1 Wichtig ist, dass die geförderten Projekte die Metropolregion im Standortwettbewerb um internationale Touristen stärken. Vor diesem Hintergrund frage ich den Senat: 1. Welche konkreten Maßnahmen sind vom 1. Januar 2015 bis 30. Juni 2016 aus den Mitteln der Förderfonds der Metropolregion Hamburg in welcher Höhe finanziert worden? Gibt es weitere Änderungen zu den in den Anlagen 1 bis 3 der Drs. 21/1333 angegeben Maßnahmen? Wenn ja, bitte aufführen. Siehe Anlage. 2. Welche Beträge wurden insgesamt von der Freien und Hansestadt Hamburg (FHH) für die Aktivitäten im Rahmen der Metropolregion Hamburg seit 20. August 2015 bis 25. Mai 2016 aufgewendet? Welche Abweichungen ergeben sich zu den Anlagen 1 bis 3 der Drs. 21/1333? Der Lenkungsausschuss der Metropolregion Hamburg (MRH) hat in dem erfragten Zeitraum Beschlüsse über Förderanträge an die Förderfonds der MRH im Volumen von 3.143.853,50 Euro gefasst. Der Anteil der Freien und Hansestadt Hamburg an den beschlossenen Förderungen beträgt jeweils 50 Prozent. Im Übrigen siehe Anlage sowie Drs. 21/5145. 3. Wie und bei welchen konkreten Projekten sind private Kooperationspartner in den Förderfonds Metropolregion Hamburg eingebunden worden ? Welche Beiträge wurden dazu von der FHH seit 2015 bis 25. Mai 2016 aufgewendet? 1 Schriftliche Kleine Anfrage Drs. 21/1333 vom 25.08.2015. Drucksache 21/5376 Bürgerschaft der Freien und Hansestadt Hamburg – 21. Wahlperiode 2 Private Kooperationspartner engagierten sich bei folgenden zwei Projekten mit finanziellen Beiträgen sowie im Rahmen der Projektleitung und Durchführung: Beschluss-Datum Maßnahme FHH-Beitrag 15.11.2013 Länderübergreifendes Regionalmanagement für den Wirtschaftsraum Unterelbe 277.450,00 € 18.12.2015 Welcome to MRH – Angebotsqualität und -vielfalt für Gäste aus dem Ausland 331.510,00 € 4. Wie kann aus Sicht des Senats die Effizienz und die Zusammenarbeit in der Metropolregion noch gestärkt werden, um stärker die gesetzten Ziele im internationalen Wettbewerb um Investitionen, Wirtschaftsanteile, Arbeitskräfte erreichen zu können? Durch die Aufnahme starker Wirtschafts- und Sozialpartner (sieben Industrie- und Handelskammern, drei Handwerkskammern, DGB Nord sowie Unternehmensverband Nord) in die Trägerschaft der Metropolregion Hamburg zum Jahresbeginn 2017 soll die Reichweite und Effizienz im Bereich wirtschaftsnaher Projekte erhöht werden. Im Übrigen siehe Drs. 21/5145. 5. Welche Ziele sind in den folgenden Bereichen erreicht worden: a. „Dynamischer Wirtschaftsraum“? b. „Infrastruktur und Mobilität“? Anhand welcher Kennziffern lassen sich gegebenenfalls Erfolge darlegen ? Mit dem Leitprojekt „Ausbau der Zusammenarbeit in der Gewerbeflächenentwicklung der Metropolregion Hamburg“ wird zunächst ein neues Gewerbeflächenkonzept geschaffen. Der Erstellung des Konzeptes gehen eine breite Beteiligung der Wirtschaftsförderer und Planer der Region sowie eine umfangreiche Flächenerhebung voraus. In das Projekt integriert sind der Relaunch des Gewerbeflächeninformationssystems GEFIS, die Erstellung eines Gewerbeflächenmonitorings (Monitoring-System, Bericht, Fachkonferenz) und die Vermarktung der Gewerbeflächen. Das Projekt basiert auf der freiwilligen, aktiven Beteiligung der Wirtschaftsförderer und Planer an allen Projektbausteinen sowie auf einer aktiven Teilnahme an der Flächenerhebung. So haben zum Beispiel circa 90 Interessenten am Projekt-Workshop vom 2. März 2016 teilgenommen. Der Nutzen von GEFIS für Interessenten lässt sich besonders an der Zahl der Nutzer, die Exposés einzelner Gewerbeflächenangebote ansehen beziehungsweise als PDF herunterladen, messen. Im Jahr 2015 wurden 4.577 Flächenangebote in GEFIS angeschaut und 445 Angebote gezielt als PDF heruntergeladen. Ferner wird das Gewerbeflächenportal GEFIS international, von Interessenten aus über 40 Ländern, genutzt. Die Top Ten der internationalen Besucher waren im Jahr 2015, in der Reihenfolge der Zugriffe: Russland, Großbritannien, Österreich, Türkei, Japan, USA, China , Schweiz, Polen und Italien. Im Leitprojekt „Länderübergreifendes Regionalmanagement für den Wirtschaftsraum Unterelbe“ wurde unter anderem durch die Gründung eines Netzwerks Chemie die angestrebte bessere Vernetzung der Wirtschaftsakteure erreicht. Für die effektivere Vermarktung von Industrieflächen in der Wirtschaftsregion Unterelbe wurde ein Online-Flächenportal für 30 Premium-Industrieflächen entwickelt und online geschaltet. Der im Rahmen des Leitprojekts entstandene Standortatlas Chemie (HWWI, Hamburg) bietet eine Analyse der ortsansässigen Branche und enthält Handlungsempfehlungen . In drei Zukunftsworkshops mit breiter regionaler und institutioneller Beteiligung wurde im Jahr 2015 das „Leitbild 2030 für den Wirtschaftsraum Unterelbe“ entwickelt. Im Januar 2016 wurde es im Rahmen der Zukunftskonferenz Unterelbe unterzeichnet. Das Leitbild soll als Impulsgeber und Orientierungshilfe für gemeinsame Entwicklungsstrategien für den Wirtschaftsraum Unterelbe dienen. Bürgerschaft der Freien und Hansestadt Hamburg – 21. Wahlperiode Drucksache 21/5376 3 Mit dem Leitprojekt „Regionale Erreichbarkeitsanalysen“ wird ein modellgestütztes Planungswerkzeug für eine regionsweite Darstellung der Anbindungsqualitäten mit unterschiedlichen Verkehrsmitteln aufgebaut. Der Erfolg dieses Projektes und eine mögliche Aktualisierung der Auswertungen nach Projektende werden davon abhängig sein, wie intensiv dieses Tool durch die kommunalen Akteure in der Metropolregion Hamburg genutzt und für deren tägliche Praxis gebraucht wird. Dies wird anhand von Online-Nutzerzahlen und Befragungen ermittelt. Zum Jahresende 2016 liegen aus diesem Leitprojekt Konzepte für den weiteren Ausbau von Park+Ride sowie Bike+Ride in der Metropolregion vor, die die Grundlage für die auch mit Mitteln der Förderfonds der Metropolregion finanzierte Schaffung weiterer Anlagen sind. Das Leitprojekt eröffnet auch die Möglichkeit, geeignete Korridore für Radschnellwege in der Metropolregion zu identifizieren. Der Erfolg dieses Projektes bemisst sich unter anderem daran, ob es gelingt, aus den 35 zu analysierenden Korridoren für die gesamte Region anhand potenzieller Nutznießer und Reisezeitvergleichen die sinnvollsten Radschnellwegeverbindungen zu identifizieren, die Bestandteil einer sich anschließenden detaillierten Machbarkeitsstudie (inklusive Nutzen-Kosten- Verhältnis) sein könnten. Mit der „Regionalen Vertiefung der Studie Mobilität in Deutschland 2016 (MiD)“ im Rahmen der bundesweiten Mobilitätsbefragung MID werden belastbare Kennzahlen über das Mobilitätsverhalten der Bürgerinnen und Bürger in der Metropolregion vorliegen . F ö rd e rf o n d s H a m b u rg /S ch le sw ig -H o ls te in – B e sc h lü ss e d e s Le n k u n g sa u ss ch u ss e s d e r M e tr o p o lr e g io n H a m b u rg v o n J a n u a r 2 0 1 5 b is J u n i 2 0 1 6 D a tu m d e r LA -S it zu n g A n tr a g st e ll e r (t e il w e is e f e d e rf ü h re n d ) M a ß n a h m e G e sa m tk o st e n Z u w e n d u n g 2 3 .0 1 .2 0 1 5 St ad t B ad S e ge b e rg N e u b au e in e r P & R -A n la ge a m B ah n h o f in B ad S e ge b e rg 4 1 3 .0 0 0 ,0 0 € 4 7 .0 0 0 ,0 0 € 2 3 .0 1 .2 0 1 5 St ad t La u e n b u rg /E lb e - f e d e rf ü h re n d T e ilp ro je kt z u " K u rs E lb e - H am b u rg b is W it te n b e rg e 2 .0 ": A tt ra kt iv it ät ss te ig e ru n g d e s to u ri st is ch e n A n ge b o ts i n d e r E lb re gi o n 1 0 0 .0 0 0 ,0 0 € 5 0 .0 0 0 ,0 0 € 2 4 .0 4 .2 0 1 5 La n d kr e is H e id e kr e is - f e d e rf ü h re n d K lim aa n p as su n g le ic h t ge m ac h t 2 0 .0 8 3 ,3 3 € 1 2 .0 5 0 ,0 0 € 2 7 .1 1 .2 0 1 5 K re is H e rz o gt u m L au e n b u rg - fe d e rf ü h re n d R e gi o n al e V e rt ie fu n g d e r St u d ie „ M o b ili tä t in D e u ts ch la n d 2 0 1 6 ( M iD )“ 4 8 3 .7 9 4 ,0 0 € 9 6 .7 5 9 ,0 0 € 2 7 .1 1 .2 0 1 5 G e m e in d e B ü ch e n M o b ili tä ts d re h sc h e ib e B ah n h o f B ü ch e n – B ik e - an d R id e -A n la ge 2 .1 2 7 .0 0 0 ,0 0 € 2 6 5 .8 7 5 ,0 0 € 2 7 .1 1 .2 0 1 5 St ad t H e id e P + R /B + R A b sc h n it t N o rd a m B ah n h o f H e id e 7 4 7 .6 0 0 ,0 0 € 7 4 .0 0 0 ,0 0 € 1 8 .1 2 .2 0 1 5 H an se st ad t Lü b e ck - f e d e rf ü h re n d Le it p ro je kt „ W e lc o m e t o M R H – A n ge b o ts q u al it ät u n d – vi e lf al t fü r G äs te a u s d e m A u sl an d “ 8 5 3 .4 2 0 ,0 0 € 2 6 5 .2 0 8 ,0 0 € 1 8 .1 2 .2 0 1 5 La n d kr e is N o rd w e st m e ck le n b u rg - fe d e rf ü h re n d K u lt u rL an d sc h af ts R o u te n 2 0 7 .5 0 0 ,0 0 € 6 6 .4 0 0 ,0 0 € 1 8 .1 2 .2 0 1 5 La n d kr e is N o rd w e st m e ck le n b u rg - fe d e rf ü h re n d T e ilp ro je kt d e s Le it p ro je kt e s „R e gi o n al e E rr e ic h b ar ke it sa n al ys e n in d e r M e tr o p o lr e gi o n H am b u rg “: Ö P N V -O p ti m ie ru n g im V e rf le ch tu n gs ge b ie t N o rd w e st m e ck le n b u rg , H an se st ad t Lü b e ck , H e rz o gt u m L au e n b u rg 1 0 9 .2 4 2 ,0 0 € 4 3 .6 9 6 ,8 0 € 1 8 .1 2 .2 0 1 5 St ad t W e d e l A tt ra kt iv ie ru n g d e r to u ri st is ch e n In fr as tr u kt u r d e s H af e n s W e d e l/ A n le ge p o n to n s fü r T ra d it io n ss ch if fe 2 5 4 .0 0 0 ,0 0 € 7 7 .0 0 0 ,0 0 € Drucksache 21/5376 Bürgerschaft der Freien und Hansestadt Hamburg – 21. Wahlperiode 4 Anlage 1 9 .0 2 .2 0 1 6 K re is P in n e b e rg - f e d e rf ü h re n d R e gi o n al m an ag e m e n t zu r K o o rd in ie ru n g u n d U m se tz u n g d e s Le it p ro je kt e s "B io to p ve rb u n d M e tr o p o lr e gi o n H am b u rg " (D ac h p ro je kt ) 1 5 0 .0 0 0 ,0 0 € 4 0 .0 0 0 ,0 0 € 1 9 .0 2 .2 0 1 6 St ad t W e d e l - f e d e rf ü h re n d T e ilp ro je kt 1 im L e it p ro je kt „ B io to p ve rb u n d M e tr o p o lr e gi o n H am b u rg “: B io to p e v e rb in d e n u n d e rl e b e n im R e gi o n al p ar k W e d e le r A u 1 8 3 .5 0 0 ,0 0 € 1 3 8 .8 0 0 ,0 0 € 1 9 .0 2 .2 0 1 6 LK H ar b u rg - f e d e rf ü h re n d LP „ B io to p ve rb u n d “, T P „ G e w äs se rk o rr id o re a ls E rl e b n is - u n d Le b e n sr äu m e “ 2 3 7 .2 0 0 ,0 0 € 6 3 .2 5 3 ,0 0 € 1 9 .0 2 .2 0 1 6 K re is S e ge b e rg - f e d e rf ü h re n d T e ilp ro je kt 3 im L e it p ro je kt „ B io to p ve rb u n d M e tr o p o lr e gi o n H am b u rg “: D as G rü n e M e tr o p o ln e tz - U m se tz u n g d e s te rr e st ri sc h e n B io to p ve rb u n d s an S ch lü ss e ls te lle n in d e r n ö rd lic h e n M e tr o p o lr e gi o n H am b u rg 1 2 0 .0 0 0 ,0 0 € 9 6 .0 0 0 ,0 0 € 1 9 .0 2 .2 0 1 6 La n d kr e is L u d w ig sl u st -P ar ch im - fe d e rf ü h re n d T e ilp ro je kt 4 im L e it p ro je kt „ B io to p ve rb u n d M e tr o p o lr e gi o n H am b u rg “: E n tw ic kl u n g d e s G rü n e n B an d e s in d e r M e tr o p o lr e gi o n H am b u rg 3 0 0 .0 0 0 ,0 0 € 8 0 .0 0 0 ,0 0 € 6 .3 0 6 .3 3 9 ,3 3 € 1 .4 1 6 .0 4 1 ,8 0 € F ö rd e rf o n d s H a m b u rg /N ie d e rs a ch se n – B e sc h lü ss e d e s Le n k u n g sa u ss ch u ss e s d e r M e tr o p o lr e g io n H a m b u rg v o n J a n u a r 2 0 1 5 b is J u n i 2 0 1 6 D a tu m d e r LA -S it zu n g A n tr a g st e ll e r (t e il w e is e f e d e rf ü h re n d ) M a ß n a h m e G e sa m tk o st e n Z u w e n d u n g 2 4 .0 4 .2 0 1 5 La n d kr e is H e id e kr e is - f e d e rf ü h re n d K lim aa n p as su n g le ic h t ge m ac h t 2 0 .0 8 3 ,3 3 € 1 2 .0 5 0 ,0 0 € 2 6 .0 6 .2 0 1 5 St ad t B u ch h o lz B ar ri e re fr e ie N ah e rh o lu n g im R e gi o n al p ar k R o se n ga rt e n ( P ro je kt p h as e 2 ) 4 5 .0 0 0 ,0 0 € 3 6 .0 0 0 ,0 0 € 2 7 .1 1 .2 0 1 5 K re is H e rz o gt u m L au e n b u rg - fe d e rf ü h re n d R e gi o n al e V e rt ie fu n g d e r St u d ie „ M o b ili tä t in D e u ts ch la n d 2 0 1 6 ( M iD )“ 4 8 3 .7 9 4 ,0 0 € 9 6 .7 5 9 ,0 0 € 2 7 .1 1 .2 0 1 5 G e m e in d e R o se n ga rt e n P + R -A n la ge 3 , B ah n h o f K le ck e n 1 .1 7 0 .0 0 0 ,0 0 € 1 4 6 .2 5 0 ,0 0 € Bürgerschaft der Freien und Hansestadt Hamburg – 21. Wahlperiode Drucksache 21/5376 5 2 7 .1 1 .2 0 1 5 G e m e in d e N e u W u lm st o rf N e u b au e in e s P + R -P ar kh au se s am B ah n h o f N e u W u lm st o rf 4 .2 6 6 .2 3 2 ,4 0 € 4 9 0 .3 9 8 ,0 0 € 2 7 .1 1 .2 0 1 5 G e m e in d e A ga th e n b u rg P + R -A n la ge A ga th e n b u rg 4 2 2 .5 8 7 ,0 0 € 5 2 .8 2 6 ,0 0 € 1 8 .1 2 .2 0 1 5 H an se st ad t Lü b e ck - f e d e rf ü h re n d Le it p ro je kt „ W e lc o m e t o M R H – A n ge b o ts q u al it ät u n d – vi e lf al t fü r G äs te a u s d e m A u sla n d “ 8 5 3 .4 2 0 ,0 0 € 2 6 5 .2 0 8 ,0 0 € 1 8 .1 2 .2 0 1 5 La n d kr e is N o rd w e st m e ck le n b u rg - fe d e rf ü h re n d K u lt u rL an d sc h af ts R o u te n 2 0 7 .5 0 0 ,0 0 € 6 6 .4 0 0 ,0 0 € 1 9 .0 2 .2 0 1 6 LK H ar b u rg - f e d e rf ü h re n d LP „ B io to p ve rb u n d “, T P „ G e w äs se rk o rr id o re a ls E rl e b n is - u n d Le b e n sr äu m e “ 2 3 7 .2 0 0 ,0 0 € 6 3 .2 5 3 ,0 0 € 1 9 .0 2 .2 0 1 6 La n d kr e is L u d w ig sl u st -P ar ch im - fe d e rf ü h re n d T e ilp ro je kt 4 im L e it p ro je kt „ B io to p ve rb u n d M e tr o p o lr e gi o n H am b u rg “: E n tw ic kl u n g d e s G rü n e n B an d e s in d e r M e tr o p o lr e gi o n H am b u rg 3 0 0 .0 0 0 ,0 0 € 8 0 .0 0 0 ,0 0 € 1 9 .0 2 .2 0 1 6 St ad t B le ck e d e - f e d e rf ü h re n d E rw e it e ru n g d e s to u ri st is ch e n A n ge b o te s in d e r E lb e re gi o n a u f d e r St re ck e L ü n e b u rg -B le ck e d e 1 7 1 .0 0 0 ,0 0 € 8 5 .5 0 0 ,0 0 € 2 4 .0 6 .2 0 1 6 H an se st ad t B u xt e h u d e K o n ze p ti o n z u r A tt ra kt iv ie ru n g d e s w as se rt o u ri st is ch e n A n ge b o te s d e r H an se st ad t B u xt e h u d e u n d U m ge b u n g 1 8 .2 7 0 ,0 0 € 9 .1 3 5 ,0 0 € 8 .1 9 5 .0 8 6 ,7 3 € 1 .4 0 3 .7 7 9 ,0 0 € F ö rd e rf o n d s H a m b u rg /M e ck le n b u rg -V o rp o m m e rn – B e sc h lü ss e d e s Le n k u n g sa u ss ch u ss e s d e r M e tr o p o lr e g io n H a m b u rg v o n J a n u a r 2 0 1 5 b is J u n i 2 0 1 6 D a tu m d e r LA -S it zu n g A n tr a g st e ll e r (t e il w e is e f e d e rf ü h re n d ) M a ß n a h m e G e sa m tk o st e n Z u w e n d u n g 2 4 .0 4 .2 0 1 5 La n d kr e is H e id e kr e is - f e d e rf ü h re n d K lim aa n p as su n g le ic h t ge m ac h t 2 0 .0 8 3 ,3 3 € 6 .0 2 5 ,0 0 € 2 4 .0 4 .2 0 1 5 St ad t Lu d w ig sl u st A u sb au u n d G e st al tu n g d e r P & R -A n la ge a m B ah n h o f in L u d w ig sl u st 1 .0 0 3 .1 3 0 ,7 2 € 9 3 .9 3 7 ,5 2 € Drucksache 21/5376 Bürgerschaft der Freien und Hansestadt Hamburg – 21. Wahlperiode 6 2 7 .1 1 .2 0 1 5 K re is H e rz o gt u m L au e n b u rg - fe d e rf ü h re n d R e gi o n al e V e rt ie fu n g d e r St u d ie „ M o b ili tä t in D e u ts ch la n d 2 0 1 6 ( M iD )“ 4 8 3 .7 9 4 ,0 0 € 4 8 .3 7 9 ,0 0 € 1 8 .1 2 .2 0 1 5 H an se st ad t Lü b e ck - f e d e rf ü h re n d Le it p ro je kt „ W e lc o m e t o M R H – A n ge b o ts q u al it ät u n d – vi e lf al t fü r G äs te a u s d e m A u sl an d “ 8 5 3 .4 2 0 ,0 0 € 1 3 2 .6 0 4 ,0 0 € 1 8 .1 2 .2 0 1 5 La n d kr e is N o rd w e st m e ck le n b u rg - fe d e rf ü h re n d K u lt u rL an d sc h af ts R o u te n 2 0 7 .5 0 0 ,0 0 € 3 3 .2 0 0 ,0 0 € 1 8 .1 2 .2 0 1 5 La n d kr e is N o rd w e st m e ck le n b u rg - fe d e rf ü h re n d T e ilp ro je kt d e s Le it p ro je kt e s „R e gi o n al e E rr e ic h b ar ke it sa n al ys e n in d e r M e tr o p o lr e gi o n H am b u rg “: Ö P N V -O p ti m ie ru n g im V e rf le ch tu n gs ge b ie t N o rd w e st m e ck le n b u rg , H an se st ad t Lü b e ck , H e rz o gt u m L au e n b u rg 1 0 9 .2 4 2 ,0 0 € 4 3 .6 9 6 ,8 0 € 1 9 .0 2 .2 0 1 6 K re is P in n e b e rg - f e d e rf ü h re n d R e gi o n al m an ag e m e n t zu r K o o rd in ie ru n g u n d U m se tz u n g d e s Le it p ro je kt e s "B io to p ve rb u n d M e tr o p o lr e gi o n H am b u rg " (D ac h p ro je kt ) 1 5 0 .0 0 0 ,0 0 € 4 0 .0 0 0 ,0 0 € 1 9 .0 2 .2 0 1 6 LK H ar b u rg - f e d e rf ü h re n d LP „ B io to p ve rb u n d “, T P „ G e w äs se rk o rr id o re a ls E rl e b n is - u n d Le b e n sr äu m e “ 2 3 7 .2 0 0 ,0 0 € 6 3 .2 5 3 ,0 0 € 1 9 .0 2 .2 0 1 6 La n d kr e is L u d w ig sl u st -P ar ch im - fe d e rf ü h re n d T e ilp ro je kt 4 im L e it p ro je kt „ B io to p ve rb u n d M e tr o p o lr e gi o n H am b u rg “: E n tw ic kl u n g d e s G rü n e n B an d e s in d e r M e tr o p o lr e gi o n H am b u rg 3 0 0 .0 0 0 ,0 0 € 8 0 .0 0 0 ,0 0 € 3 .3 6 4 .3 7 0 ,0 5 € 5 4 1 .0 9 5 ,3 2 € Bürgerschaft der Freien und Hansestadt Hamburg – 21. Wahlperiode Drucksache 21/5376 7 5376ska_text 5376ska_Antwort_Anlage