BÜRGERSCHAFT DER FREIEN UND HANSESTADT HAMBURG Drucksache 21/8748 21. Wahlperiode 25.04.17 Schriftliche Kleine Anfrage der Abgeordneten Carsten Ovens und Dennis Thering (CDU) vom 18.04.17 und Antwort des Senats Betr.: Grüne Technologien an Hamburgs Hochschulen – Fördert der Senat die Forschung als Wachstumsmotor einer nachhaltigen Stadt? Angesichts zunehmender Mobilität einer wachsenden Bevölkerung hat die Entwicklung und Optimierung grüner Technologien, unter anderem zur emissionsarmen und energieeffizienten Fortbewegung von Personen und Gütern, höchste Priorität. In Hamburg startete 2014 das deutsch-chinesische Verbundprojekt SINGER (Sino-German Electromobility Research). Ziel ist der fachliche Austausch sowie die gemeinsame Erprobung von Elektrofahrzeugen durch Unternehmen , Forschungseinrichtungen und Behörden der chinesischen Stadt Shenzhen und der Freien und Hansestadt Hamburg. Das Bundesministerium für Verkehr und digitale Infrastruktur (BMVI) förderte das Projekt über drei Jahre mit 925.000 Euro. Davon gingen 403.000 Euro an Wissenschaftlerinnen und Wissenschaftler der Universität Hamburg, die zwei der insgesamt 14 Arbeitspakete verantworteten. Darüber hinaus vertieften die HafenCity Universität Hamburg (HCU), die Universität Hamburg (UHH) und die Hochschule für Angewandte Wissenschaften Hamburg (HAW) in den letzten Jahren ihre fachliche Zusammenarbeit mit der Universität Peking, der Shenzhen Graduate School und der Universität Tsinghua. Zum Start der Kooperation veranstalteten die Universitäten vom 27. bis 29. September 2016 gemeinsam die Konferenz „E-Mobility: Challenges for Technology and Urban Infrastructure Development“. Die Veranstaltung war Teil des vom Bundesministerium für Verkehr und digitale Infrastruktur (BMVI) geförderten SINGER-Projekts (Sino-German Electromobility Research) und ist ein Beitrag zur Deutsch-Chinesischen Partnerschaft für Elektromobilität zwischen dem BMVI und dem chinesischen Ministry of Science and Technology (MOST). Eine intensive Forschung im Kontext der Elektromobilität kann gleichzeitig Wachstumsmotor für eine nachhaltige Stadt sein. Dafür brauchen die Hamburger Hochschulen – auch in Kooperation mit externen Forschungsinstituten und der Wirtschaft – klare Perspektiven durch die Freie und Hansestadt Hamburg. Vor diesem Hintergrund fragen wir den Senat: Der Senat beantwortet die Fragen zum Teil auf der Grundlage von Auskünften der Universität Hamburg (UHH), der Hochschule für Angewandte Wissenschaften Hamburg (HAW), der Technischen Universität Hamburg-Harburg (TUHH), der HafenCity Drucksache 21/8748 Bürgerschaft der Freien und Hansestadt Hamburg – 21. Wahlperiode 2 Universität (HCU) sowie der Helmut-Schmidt-Universität/Universität der Bundeswehr Hamburg (HSU) wie folgt: 1. An welchen Lehrstühlen und Fakultäten welcher Hamburger Universitäten und Hochschulen wird seit wann im Kontext Elektromobilität allgemein und/oder mit speziellen Forschungsprojekten geforscht? Bitte differenziert nach Universität beziehungsweise Hochschule, Fakultät und Lehrstuhl sowie Forschungsthema beziehungsweise Forschungsbereich und nach Beginn der Forschungen beziehungsweise der Forschungsprojekte auflisten. 2. Welche der genannten Lehrstühle und Fakultäten welcher Hamburger Universitäten und Hochschulen kooperierten im Bereich Elektromobilität im Bereich Elektromobilität untereinander und bei welchen konkreten Projekten beziehungsweise seit wann? Bitte detailliert auflisten. Siehe Anlage 1. 3. Welche Lehrstühle und Fakultäten welcher Hamburger Universitäten und Hochschulen kooperierten im Bereich Elektromobilität mit externen Unternehmen und/oder externen Forschungseinrichtungen in welchen Forschungsbereichen und/oder Forschungsprojekten im Bereich Elektromobilität und seit wann? Bitte differenziert nach Universität beziehungsweise Hochschule, Fakultät und Lehrstuhl, nach Industrieunternehmen beziehungsweise externen Forschungseinrichtungen sowie Forschungsthema beziehungsweise Forschungsbereich und nach Beginn der Kooperationen beziehungsweise der Forschungsprojekte (Batterietechnologie, Fahrzeugbau, Akkumulatoren, Kondensatoren, E- Mobilität insgesamt et cetera) auflisten. Siehe Anlage 2. 4. Zu welchen der unter 1. bis 3. genannten Forschungsprojekte und Forschungsbereiche beziehungsweise Kooperationen fanden seit 2011 Tagungen und Kongresse statt? a) Um welche Kongresse und Tagungen handelte es sich? b) Wo fanden diese statt? c) Wie viele Teilnehmer hatten diese Kongresse und Tagungen? d) Aus welchen öffentlichen Etats genau wurden Zuwendungen für diese Tagungen und Kongresse in welcher Höhe gezahlt? Siehe Anlage 3. 5. Welche der unter 1. bis 3. genannten Forschungsbereiche oder -projekte beziehungsweise Kooperationen erhielten in den Jahren 2011 bis 2017 a) wie viele Mittel von der EU, vom Bund und/oder der Freien und Hansestadt Hamburg? b) wie viele Drittmittel aus der Wirtschaft und vom wem? Bitte differenziert nach Forschungsprojekt und/oder Forschungsbereich beziehungsweise Kooperation und nach Jahr sowie nach Höhe und Art der jeweiligen Mittel darstellen. 6. Welche der unter 1. bis 3. genannten Forschungsbereiche oder -projekte benötigen bis 2020 eine Anschlussfinanzierung? Welche der genannten Projekte benötigen nach 2020 (wann genau) eine Anschlussfinanzierung ? Bitte je Projekt die Höhe der nach derzeitigem Stand benötigten Anschlussfinanzierung sowie die geplanten Finanzierungsquellen darstellen . Siehe Anlage 4. Bürgerschaft der Freien und Hansestadt Hamburg – 21. Wahlperiode Drucksache 21/8748 3 7. Wie viele Patente sind seit 2011 aus den unter 1. bis 3. genannten Forschungsbereichen oder -projekten angemeldet worden? 8. Wie viele Ausgründungen sind seit 2011 aus den unter 1. Bis 3. genannten Forschungsbereichen oder -projekten entstanden? Bitte die Namen der ausgegründeten Unternehmen, Gründungsjahr sowie Gründungsuniversität beziehungsweise Hochschule angeben. Siehe Anlage 5. 9. Inwiefern unterstützt die Freie und Hansestadt Hamburg Innovationen aus den unter 1. bis 3. genannten Forschungsbereichen oder -projekten, zum Beispiel durch Pilotprojekte im Praxistest et cetera? Das Land Hamburg unterstützt den Energieforschungsverbund Hamburg (EFH), in dessen Themenbereich auch die Elektromobilität fällt. Darüber hinaus werden Projekte aus Anlage 4 aus der Landesforschungsförderung und der ehemaligen Wissenschaftsstiftung gefördert. Fo rs ch un ge n im K on te xt E le kt ro m ob ili tä t a llg em ei n un d/ od er m it sp ez ie lle n Fo rs ch un gs pr oj ek te n: H am bu rg er H oc hs ch ul e (K ür ze l) Fa ku ltä t Pr of es su r/ A rb ei ts gr up pe Fo rs ch un gs be re ic h/ -th em a B eg in n de r Fo rs ch un g bz w . de s Fo rs ch un gs - pr oj ek te s G gf s. K oo pe ra tio ne n m it an de re n H am bu rg er H oc hs ch ul en im B er ei ch d er E le kt ro m ob ili tä t N am e de r k oo p. H oc hs ch ul e se it w an n U H H M IN / C he m ie P ro f. Fr öb a S IN G E R , S in o- G er m an E le ct ro m ob ili ty R es ea rc h -I nn ov at io n fü r e in e na ch ha lti ge M ob ilit ät , E le kt ro m ob ili t ä t 01 .2 01 4- 10 .2 01 7 H af en C ity U ni ve rs itä t H am bu rg (H C U ), H oc hs ch ul e fü r A ng ew an dt e W is se ns ch af te n (H AW ) 01 .2 01 4 U H H M IN / C he m ie P ro f. Fr öb a H yS co re , E ffi zi en te H 2- S pe ic he ru ng d ur ch ne ua rti ge h ie ra rc hi sc he po rö se C or e- S he ll- S tru kt ur en m it ei ng el ag er te n Li ch tm et al lh yd rid en 01 .2 01 6- 12 .2 01 8 Te ch ni sc he U ni ve rs itä t H ar bu rg (T U H H ) 01 .2 01 6 U H H M IN / M at he m at ik P ro f. H in ze S IM U R O M , S im ul at io n un d ro bu st e O pt im ie ru ng vo n el ek tro m ec ha ni sc he n E ne rg ie w an dl er n un te r B er üc ks ic ht ig un g vo n U ns ic he rh ei te n 07 .2 01 3- 11 .2 01 6 K ei ne K oo pe ra tio n E nt fä llt U H H M IN / C he m ie P ro f. Fr öb a E ne rg ie fo rs ch un gs - ve rb un d H am bu rg – E FH 20 13 H af en C ity U ni ve rs itä t H am bu rg (H C U ), H oc hs ch ul e fü r A ng ew an dt e W is se ns ch af te n (H AW ), Te ch ni sc he U ni ve rs itä t H am bu rg -H ar bu rg (T U H H ), H el m ut -S ch m id t- U ni ve rs itä t / U ni ve rs itä t d er B un de sw eh r H am bu rg (H SU )1 20 13 1 G ilt im F ol ge nd en fü r a lle b et ei lig te n H oc hs ch ul en . Drucksache 21/8748 Bürgerschaft der Freien und Hansestadt Hamburg – 21. Wahlperiode 4 Anlage 1          Fo rs ch un ge n im K on te xt E le kt ro m ob ili tä t a llg em ei n un d/ od er m it sp ez ie lle n Fo rs ch un gs pr oj ek te n: H am bu rg er H oc hs ch ul e (K ür ze l) Fa ku ltä t Pr of es su r/ A rb ei ts gr up pe Fo rs ch un gs be re ic h/ -th em a B eg in n de r Fo rs ch un g bz w . de s Fo rs ch un gs - pr oj ek te s G gf s. K oo pe ra tio ne n m it an de re n H am bu rg er H oc hs ch ul en im B er ei ch d er E le kt ro m ob ili tä t N am e de r k oo p. H oc hs ch ul e se it w an n U H H M IN , F B C he m ie u nd Ph ys ik P ro f. B ur ge r P ro f. Fr öb a P ro f. Lu in st ra G ra du at e S ch oo l K ey Te ch no lo gi es fo r S us ta in ab le E ne rg y Sy st em s in S m ar t G rid s 20 12 - 20 14 H oc hs ch ul e fü r A ng ew an dt e W is se ns ch af te n (H AW ) 20 12 - 20 14 U H H M IN P ro f. B ur ge r M ic ro Fl ow : U nt er su ch un g na no st ru kt ur ie rte r E le kt ro de n un d de s E le kt ro ly ts 20 12 - K ei ne K oo pe ra tio n E nt fä llt U H H M IN / C he m ie P ro f. Fr öb a S tru kt ur ie rte E le kt ro de n fü r M et al l-L uf t- A kk um ul at or en (S TE LL A ) 06 .2 01 1 - 1 0. 20 14 K ei ne K oo pe ra tio n E nt fä llt U H H M IN Pr of . B ur ge r P ro f. Lu in st ra P ro f. Fr öb a G ra du at e S ch oo l C 1- C he m is try in R es ou rc e an d E ne rg y M an ag em en t 20 09 - 20 12 H oc hs ch ul e fü r A ng ew an dt e W is se ns ch af te n (H AW ) Te ch ni sc he U ni ve rs itä t H ar bu rg (T U H H ) 20 09 - 20 12 20 09 - 20 12 U H H M IN / C he m ie P ro f. Fr öb a Fu nk tio ns m at er ia lie n un d M at er ia la na ly tik z u Li th iu m - H oc hl ei st un gs ba tte rie n 12 .2 00 9 - 1 2. 20 14 K ei ne K oo pe ra tio n E nt fä llt U H H M IN / C he m ie P ro f. Fr öb a N an of ille r 01 .2 01 5 - 1 2. 20 16 K ei ne K oo pe ra tio n E nt fä llt U H H M IN / C he m ie P ro f. Fr öb a E le kt ro ch em is ch e S pe ic he r i m S ys te m 07 .2 01 1 - 1 2. 20 14 K ei ne K oo pe ra tio n E nt fä llt U H H W iS o V W L, Ö ko lo gi sc he Ö ko no m ie P ro f. P er in o E le kt ro m ob ilit ät a ls B ei tra g zu m K lim as ch ut z un te r B er üc ks ic ht ig un g de s E m is si on sh an de ls 20 15 - K ei ne K oo pe ra tio n E nt fä llt TU H H Fo rs ch un gs - sc hw er pu nk t (F S P ) E ne rg ie - un d U m w el tte ch ni k 10 -1 5 P ro fe ss ur en u. a. E le kt ro m ob ilit ät S ei t 2 00 6 di v. , u .a . H S U 20 06 Bürgerschaft der Freien und Hansestadt Hamburg – 21. Wahlperiode Drucksache 21/8748 5          Fo rs ch un ge n im K on te xt E le kt ro m ob ili tä t a llg em ei n un d/ od er m it sp ez ie lle n Fo rs ch un gs pr oj ek te n: H am bu rg er H oc hs ch ul e (K ür ze l) Fa ku ltä t Pr of es su r/ A rb ei ts gr up pe Fo rs ch un gs be re ic h/ -th em a B eg in n de r Fo rs ch un g bz w . de s Fo rs ch un gs - pr oj ek te s G gf s. K oo pe ra tio ne n m it an de re n H am bu rg er H oc hs ch ul en im B er ei ch d er E le kt ro m ob ili tä t N am e de r k oo p. H oc hs ch ul e se it w an n TU H H FS P L og is tik un d M ob ili tä t 10 -1 5 P ro fe ss ur en u. a. E le kt ro m ob ili tä t S ei t 2 01 2 di v. , u .a . H C U 20 12 TU H H In st itu t f ür U m w el tte ch ni k un d E ne rg ie w irt - sc ha ft, S tu di en de ka na t V er fa hr en ste ch ni k Zw ei P ro fe ss ur en u. a. E le kt ro m ob ilit ät S ei t 2 00 6 di v. , u .a H S U 20 06 TU H H In st itu t f ür V er ke hr spl an un g un d Lo gi st ik , S tu di en de ka na t W Zw ei P ro fe ss ur en u. a. E le kt ro m ob ilit ät S ei t 2 00 6 di v. , u .a . H C U 20 06 TU H H S tu di en de ka na t V er fa hr en st ec h ni k P ro f. K al ts ch m itt / In st itu t fü r U m w el tte ch ni k un d E ne rg ie w irt sc ha ft H yS co re – W as se rs to ffs pe ic he ru ng fü r m ob ile A nw en du ng en 01 .0 1. 20 16 U ni ve rs itä t H am bu rg (U H H ) 01 .0 1. 20 16 TU H H S tu di en de ka na t V er fa hr en ste ch ni k, In st . f ür U m w el tte ch ni k un d E ne rg ie - w irt sc ha ft P ro f. K al ts ch m itt W as se rs to ffs ta tio n H am bu rg 01 .0 1. 20 10 K ei ne K oo pe ra tio n E nt fä llt TU H H S tu di en de ka na t V er fa hr en ste ch ni k P ro f. K al ts ch m itt / In st itu t fü r U m w el tte ch ni k un d E ne rg ie w irt sc ha ft In no Tr ei b - I nn ov at iv e Tr ei bs to ffe d er Z uk un ft 01 .0 1. 20 14 K ei ne K oo pe ra tio n E nt fä llt TU H H In st itu t f ür V er ke hr spl an un g un d Lo gi st ik , S tu di en - de ka na t W P ro f. Fl äm ig In no va tio n fü r e in e na ch ha lti ge M ob ilit ät , E le kt ro m ob ilit ät : W irt sc ha ft am S tro m 01 .0 9. 20 12 K ei ne K oo pe ra tio n E nt fä llt Drucksache 21/8748 Bürgerschaft der Freien und Hansestadt Hamburg – 21. Wahlperiode 6          Fo rs ch un ge n im K on te xt E le kt ro m ob ili tä t a llg em ei n un d/ od er m it sp ez ie lle n Fo rs ch un gs pr oj ek te n: H am bu rg er H oc hs ch ul e (K ür ze l) Fa ku ltä t Pr of es su r/ A rb ei ts gr up pe Fo rs ch un gs be re ic h/ -th em a B eg in n de r Fo rs ch un g bz w . de s Fo rs ch un gs - pr oj ek te s G gf s. K oo pe ra tio ne n m it an de re n H am bu rg er H oc hs ch ul en im B er ei ch d er E le kt ro m ob ili tä t N am e de r k oo p. H oc hs ch ul e se it w an n TU H H Ve rk eh rs - pl an un g un d Lo gi st ik P ro f. Fl äm ig Fa hr da te ne rh eb un g im P ro je kt E -Q ua rti er H am bu rg 01 .0 5. 20 15 H C U 01 .0 5. 20 15 TU H H In st itu t f ür E le kt ris ch e E ne rg ie sy st em eS tu di en de ka n at M as ch in en ba u P ro f. A ck er m an n In no va tiv es P rü fto ol fü r au to m ob ile S te ue rg er ät e m it ec ht ze itf äh ig er el ek tro ni sc he r L as t u nd be nu tz er fre un dl ic he r To ol ke tte ; E nt w ic kl un g ge ne ris ch er M od el le el ek tri sc he r V er br au ch er m it ei ne r n eu ar tig en se lb st än di ge n P ar am et ris ie ru ng 01 .0 2. 20 15 K ei ne K oo pe ra tio n E nt fä llt H C U U m w el tg er ec ht e St ad tun d In fra st ru kt ur pl an un g E -Q ua rti er H am bu rg (P ro je kt d er M od el lre gi on E le kt ro m ob ili tä t H am bu rg ge fö rd er t B M V I) 20 13 K ei ne K oo pe ra tio n E nt fä llt H C U U m w el tg er ec ht e St ad tun d In fra st ru kt ur pl an un g S in o- G er m an E le ct ro m ob ilit y R es ea rc h (g ef ör de rt vo m B M V I) 20 14 H A W H am bu rg U ni ve rs itä t H am bu rg 20 14 H A W Te ch ni sc he In fo rm at ik (T I) E le kt ro te ch ni k un d S en so rik B ee de l 1. 10 .2 01 4 K ei ne K oo pe ra tio n E nt fä llt H A W TI E le kt ro te ch ni k un d S en so rik U rb an M ob ilit y La b 1. 5. 20 14 K ei ne K oo pe ra tio n E nt fä llt H A W TI D ig ita le In fo rm at io ns te ch ni k S IN G E R C hi ne si sc h- D eu ts ch e K oo pe ra tio n in d er E le kt ro m ob ili tä t 1. 1. 20 14 H C U H am bu rg U ni ve rs itä t H am bu rg 1. 1. 20 14 H A W TI D ig ita le In fo rm at io ns te ch ni k G ra du at e S ch oo l „ K ey Te ch no lo gi es fo r su st ai na bl e E ne rg y“ 20 12 U ni ve rs itä t H am bu rg 20 12 Bürgerschaft der Freien und Hansestadt Hamburg – 21. Wahlperiode Drucksache 21/8748 7          Fo rs ch un ge n im K on te xt E le kt ro m ob ili tä t a llg em ei n un d/ od er m it sp ez ie lle n Fo rs ch un gs pr oj ek te n: H am bu rg er H oc hs ch ul e (K ür ze l) Fa ku ltä t Pr of es su r/ A rb ei ts gr up pe Fo rs ch un gs be re ic h/ -th em a B eg in n de r Fo rs ch un g bz w . de s Fo rs ch un gs - pr oj ek te s G gf s. K oo pe ra tio ne n m it an de re n H am bu rg er H oc hs ch ul en im B er ei ch d er E le kt ro m ob ili tä t N am e de r k oo p. H oc hs ch ul e se it w an n H A W TI E le kt ro te ch ni k un d S en so rik A na ly se E -M ob ilit ät 20 17 K ei ne K oo pe ra tio n E nt fä llt H A W TI D ig ita le In fo rm at io ns te ch ni k B at te rie -T es tla bo r H A W 20 12 K ei ne K oo pe ra tio n E nt fä llt H A W Li fe S ci en ce (L S ) Fo rs ch un gs - u nd Tr an sf er ze nt ru m A pp lic at io n of L ife Sc ie nc es (s ei t F eb . 2 01 7: F TZ N ac hh al tig ke it un d K lim af ol ge nm an ag em en t) em ob ilit y ns r 1. 10 .2 01 1 K ei ne K oo pe ra tio n E nt fä llt H S U M as ch in en ba u P ro fe ss ur fü r Fa hr ze ug te ch ni k N ut zu ng sb as ie rte O pt im ie ru ng v on hy br id en , e le kt ris ch en un d ve rb re nn un gs - m ot or is ch en An tri eb ss ys te m en 08 -2 01 1 K ei ne K oo pe ra tio n E nt fä llt H S U M as ch in en ba u P ro fe ss ur fü r Fa hr ze ug te ch ni k O pt im ie ru ng v on R eg el un gs st ra te gi en fü r hy br id e A nt rie bs sy st em e 06 -2 01 5 K ei ne K oo pe ra tio n E nt fä llt H S U M as ch in en ba u P ro fe ss ur fü r Fa hr ze ug te ch ni k N ut zu ng sb as ie rte O pt im ie ru ng v on hy br id en , e le kt ris ch en un d ve rb re nn un gs - m ot or is ch en A nt rie bs sy st em en u nt er B er üc ks ic ht ig un g vo n N eb en ve rb ra uc he rn 01 -2 01 6 K ei ne K oo pe ra tio n E nt fä llt H S U M as ch in en ba u P ro fe ss ur fü r Fa hr ze ug te ch ni k U nt er su ch un g de r A kz ep ta nz v on nu tz un gs ba si er t 09 -2 01 6 K ei ne K oo pe ra tio n E nt fä llt Drucksache 21/8748 Bürgerschaft der Freien und Hansestadt Hamburg – 21. Wahlperiode 8 Fo rs ch un ge n im K on te xt E le kt ro m ob ili tä t a llg em ei n un d/ od er m it sp ez ie lle n Fo rs ch un gs pr oj ek te n: H am bu rg er H oc hs ch ul e (K ür ze l) Fa ku ltä t Pr of es su r/ A rb ei ts gr up pe Fo rs ch un gs be re ic h/ -th em a B eg in n de r Fo rs ch un g bz w . de s Fo rs ch un gs - pr oj ek te s G gf s. K oo pe ra tio ne n m it an de re n H am bu rg er H oc hs ch ul en im B er ei ch d er E le kt ro m ob ili tä t N am e de r k oo p. H oc hs ch ul e se it w an n op tim ie rte n An tri eb ss ys te m en H S U M as ch in en ba u P ro fe ss ur fü r Fa hr ze ug te ch ni k M ec ha tro ni sc he S ys te m e im 4 8V B or dn et z zu r B ee in flu ss un g fa hr dy na m is ch re le va nt er P ar am et er 12 -2 01 6 K ei ne K oo pe ra tio n E nt fä llt H S U M as ch in en ba u N um er is ch e M at he m at ik Li th iu m -Io ne n B at te rie n fü r d ie E le kt ro m ob ilit ät : M od el lb il d un g, S im ul at io n un d O pt im ie ru ng 20 13 K ei ne K oo pe ra tio n E nt fä llt H S U E le kt ro te ch ni k E le kt ris ch e E ne rg ie - sy st em e, P ro f. S ch ul z Te st v on E le kt ro fa hr ze ug en 20 14 K ei ne K oo pe ra tio n E nt fä llt H S U E le kt ro te ch ni k E le kt ris ch e E ne rg ie - sy st em e, P ro f. S ch ul z E rri ch tu ng v on La de sä ul en 20 17 K ei ne K oo pe ra tio n E nt fä llt H S U E le kt ro te ch ni k E le kt ris ch e E ne rg ie - sy st em e, P ro f. S ch ul z M et as tu di e zu A nf or de ru ng en a n da s S tro m ne tz d ur ch E le kt ro m ob ilit ät , in sb es on de re El ek tro bu ss e, in H am bu rg 20 16 K ei ne K oo pe ra tio n E nt fä llt H S U E le kt ro te ch ni k E le kt ris ch e E ne rg ie - sy st em e, P ro f. S ch ul z Fo rs ch un gs an tra g: M et ho di k zu r o pt im ie rte n E ne rg ie ve rs or gu ng u nd La de ko nz ep te fü r B us ba hn hö fe a m B ei sp ie l H am bu rg B eg in n no ch o ffe n K ei ne K oo pe ra tio n E nt fä llt Bürgerschaft der Freien und Hansestadt Hamburg – 21. Wahlperiode Drucksache 21/8748 9 noch Anlage 1 K oo pe ra tio ne n im B er ei ch E le kt ro m ob ili tä t m it ex te rn en U nt er ne hm en u nd F or sc hu ng sr ei nr ic ht un ge n H am bu rg er H oc hs ch ul e (K ür ze l) Fa ku ltä t Pr of es su r/ A rb ei ts gr up pe Fo rs ch un gs be re ic h/ - th em a K oo pe ra tio ne n m it ex te rn en U nt er ne hm en K oo pe ra tio n m it ex te rn en Fo rs ch un gs ei nr ic ht un ge n N am e se it w an n N am e se it w an n U H H M IN Pr of . F rö ba S IN G E R , S in o- G er m an E le ct ro m ob ili ty R es ea rc h -I nn ov at io n fü r e in e na ch ha lti ge M ob ilit ät , E le kt ro m ob ili tä t hi S O LU TI O N S G m bH , Fl ug ha fe n H am bu rg G m bH , V er ke hr sb et rie be H am bu rg H ol st ei n A G 01 .2 01 4 U ni ve rs ity S he nz he n (C hi na ) 01 .2 01 4 U H H M IN Pr of . F rö ba H yS co re , E ffi zi en te H 2- S pe ic he ru ng d ur ch ne ua rti ge h ie ra rc hi sc he po rö se C or e- S he ll- S tru kt ur en m it ei ng el ag er te n Li ch tm et al lh yd rid en - Te ilp ro je kt K oh le ns to ffe /K om po si te Zo z G m bH 01 .0 1. 20 16 H el m ho lts -Z en tru m G ee st ha ch t ( H ZG ) - Ze nt ru m fü r M at er ia lun d K üs te nf or sc hu ng 01 .0 1. 20 16 U H H M IN Pr of . F rö ba S tru kt ur ie rte E le kt ro de n fü r M et al l-L uf t- A kk um ul at or en (S TE LL A ) K ei ne E nt fä llt U ni ve rs itä t M ün st er U ni ve rs itä t A ug sb ur g 06 .2 01 1 – 10 .2 01 4 06 .2 01 1 – 10 .2 01 4 Drucksache 21/8748 Bürgerschaft der Freien und Hansestadt Hamburg – 21. Wahlperiode 10 Anlage 2           H am bu rg er H oc hs ch ul e (K ür ze l) Fa ku ltä t Pr of es su r/ A rb ei ts gr up pe Fo rs ch un gs be re ic h/ - th em a K oo pe ra tio ne n m it ex te rn en U nt er ne hm en K oo pe ra tio n m it ex te rn en Fo rs ch un gs ei nr ic ht un ge n N am e se it w an n N am e se it w an n U H H M IN Pr of . H in ze S im ul at io n un d ro bu st e O pt im ie ru ng v on el ek tro m ec ha ni sc he n E ne rg ie w an dl er n un te r B er üc ks ic ht ig un g vo n U ns ic he rh ei te n (S IM U R O M ) R ob er t B os ch G m bH C S T - C om pu te r S im ul at io n Te ch no lo gy A G 07 .2 01 3- 11 .2 01 6 B er gi sc he U ni ve rs itä t W up pe rta l Te ch ni sc he U ni ve rs itä t D ar m st ad t 07 .2 01 3- 11 .2 01 6 U H H M IN Pr of . F rö ba Fu nk tio ns m at er ia lie n un d M at er ia la na ly tik z u Li th iu m - H oc hl ei st un gs ba tte rie n K ei ne E nt fä llt U ni ve rs itä t G ie ße n 12 .0 9 - 1 2. 14 U H H M IN P ro f. Fr öb a N an of ille r B A S F 01 .1 5- 12 .1 6 U ni ve rs itä t G ie ße n 01 .1 5- 12 .1 6 U H H M IN Pr of . F rö ba E le kt ro ch em is ch e S pe ic he r i m S ys te m K ei ne E nt fä llt U ni ve rs itä t G ie ße n 07 .1 1- 12 .1 4 U H H M IN T / F B C he m ie u nd Ph ys ik A G B ur ge r, A G Fr öb a, A G Lu in st ra , A G N ie lts ch G ra du at e S ch oo l K ey Te ch no lo gi es fo r s us t. E ne rg y ko op er at iv e G ra du ie rte ns ch ul e K ei ne E nt fä llt 2 S um m er sc ho ol s de r G S m it G as t-L ec t. au s U S A , U K u nd N L 20 14 TU H H U m w el tte ch ni k un d E ne rg ie w irt sc ha ft P ro f. K al ts ch m itt W as se rs to ffs ta tio n H am bu rg V at te nf al l E ur op e In no va tio n G m bH 20 10 /0 1 K ei ne E nt fä llt TU H H V er ke hr sp la n un g un d Lo gi st ik P ro f. Fl äm ig Fa hr da te ne rh eb un g im P ro je kt E -Q ua rti er H am bu rg K ei ne E nt fä llt H af en C ity U ni ve rs itä t H am bu rg 20 15 /0 5 Bürgerschaft der Freien und Hansestadt Hamburg – 21. Wahlperiode Drucksache 21/8748 11           H am bu rg er H oc hs ch ul e (K ür ze l) Fa ku ltä t Pr of es su r/ A rb ei ts gr up pe Fo rs ch un gs be re ic h/ - th em a K oo pe ra tio ne n m it ex te rn en U nt er ne hm en K oo pe ra tio n m it ex te rn en Fo rs ch un gs ei nr ic ht un ge n N am e se it w an n N am e se it w an n TU H H S tu di en - de ka na t V er fa hr en ste ch ni k P ro f. K al ts ch m itt / I ns tit ut fü r U m w el tte ch ni k un d E ne rg ie - w irt sc ha ft In no Tr ei b - I nn ov at iv e Tr ei bs to ffe d er Z uk un ft R ol ls -R oy ce D eu ts ch la nd Lt d & C o K G ; M TU A er o E ng in es A G 01 .0 1. 20 14 U ni ve rs itä t S tu ttg ar t, In st itu t f ür V er br en nu ng st ec hn ik d er Lu ft- u nd R au m fa hr t (IV LR ); D LR , I ns tit ut fü r V er br en nu ng st ec hn ik 01 .0 1. 20 14 TU H H S tu di en - de ka na t V er fa hr en ste ch ni k P ro f. K al ts ch m itt / I ns tit ut fü r U m w el tte ch ni k un d E ne rg ie - w irt sc ha ft H yS co re – W as se rs to ffsp ei ch er un g fü r m ob ile A nw en du ng en Zo z G m bH 01 .0 1. 20 16 H el m ho ltz -Z en tru m G ee st ha ch t N ic ht e rfa ss t H C U U m w el tg er ec ht e S ta dt - u nd In fra st ru kt ur pl an un g E- Q ua rti er H am bu rg (P ro je kt d er M od el lre gi on E le kt ro m ob ili tä t H am bu rg g ef ör de rt vo m B M V I) D & K d ro st c on su lt G m bH G fG H oc h- Ti ef -B au G m bH & C o. K G h yS O LU TI O N S G m bH S ta rc ar G m bH K ra ftf ah rz eu gve rm ie tu ng 20 13 K ei ne E nt fä llt Drucksache 21/8748 Bürgerschaft der Freien und Hansestadt Hamburg – 21. Wahlperiode 12           H am bu rg er H oc hs ch ul e (K ür ze l) Fa ku ltä t Pr of es su r/ A rb ei ts gr up pe Fo rs ch un gs be re ic h/ - th em a K oo pe ra tio ne n m it ex te rn en U nt er ne hm en K oo pe ra tio n m it ex te rn en Fo rs ch un gs ei nr ic ht un ge n N am e se it w an n N am e se it w an n H C U U m w el tg er ec ht e S ta dt - u nd In fra st ru kt ur - pl an un g S in o- G er m an E le ct ro m ob ilit y R es ea rc h (g ef ör de rt vo m B M V I) h yS O LU TI O N S G m bH 20 14 K ei ne E nt fä llt H A W TI E le kt ro te ch ni k un d S en so rik B ee de l H am bu rg er H oc hb ah n A kt ie ng es el ls ch af t 1. 10 .2 01 4 Fr au nh of er -In st itu t f ür In fra st ru kt ur u nd Ve rk eh rs sy st em e (IV I) 1. 10 .2 01 4 H A W TI D ig ita le In fo rm at io ns - te ch ni k S IN G E R C hi ne si sc h- D eu ts ch e K oo pe ra tio n in d er E le kt ro m ob ili tä t F lu gh af en H am bu rg G m bH h yS ol ut io ns G m bH V er ke hr sb et rie be H am bu rg -H ol st ei n A G 1. 1. 20 14 Pe ki ng U ni ve rs ity G ra du at e S ch oo l S he nz en 20 14 H A W TI E le kt ro te ch ni k un d S en so rik A na ly se E -M ob ilit ät L B V /L an de sb et rie b V er ke hr 20 17 K ei ne E nt fä llt H A W TI D ig ita le In fo rm at io ns - te ch ni k B at te rie -T es tla bo r H A W F a. F ey E le kt ro ni k, S ee ve ta l 20 15 K ei ne E nt fä llt H A W LS Fo rs ch un gs - u nd Tr an sf er ze nt ru m A pp lic at io n of Li fe S ci en ce s (s ei t F eb . 2 01 7: FT Z N ac hh al tig - ke it un d K lim af ol ge nm an ag em en t) D ig ita le In fo rm at io ns - te ch ni k em ob ilit y ns r F D T – A ss oc ia tio n of D an is h Tr an sp or ts a nd Lo gi st ic C en tre s W FB – W irt sc ha fts fö rd er un g H Ø je -T aa st ru p K om m un e P ro vi nc e of N or th H ol la nd Z er o Em is si on R es ou rc e O rg an is at io n T ra ns E ne rg y 1. 10 .2 01 1 N or th um br ia U ni v. N ew ca st le U ni v. G en t U ni v. D el ft Li nd ho lm en S ci en ce P ar k A B C iti es in st itu te 1. 10 .2 01 1 Bürgerschaft der Freien und Hansestadt Hamburg – 21. Wahlperiode Drucksache 21/8748 13           H am bu rg er H oc hs ch ul e (K ür ze l) Fa ku ltä t Pr of es su r/ A rb ei ts gr up pe Fo rs ch un gs be re ic h/ - th em a K oo pe ra tio ne n m it ex te rn en U nt er ne hm en K oo pe ra tio n m it ex te rn en Fo rs ch un gs ei nr ic ht un ge n N am e se it w an n N am e se it w an n H S U El ek tro - te ch ni k E le kt ris ch e E ne rg ie sy st em e, Pr of . S ch ul z E rri ch tu ng v on La de sä ul en S tro m ne tz H am bu rg G m bH 20 15 K ei ne E nt fä llt H S U El ek tro - te ch ni k E le kt ris ch e E ne rg ie sy st em e, Pr of . S ch ul z M et as tu di e zu A nf or de ru ng en a n da s S tro m ne tz d ur ch E le kt ro m ob ilit ät , in sb es on de re El ek tro bu ss e, in H am bu rg S tro m ne tz H am bu rg G m bH , H oc hb ah n AG . V H H G m bH 20 16 K ei ne E nt fä llt H S U El ek tro - te ch ni k E le kt ris ch e E ne rg ie sy st em e, Pr of . S ch ul z Fo rs ch un gs an tra g: M et ho di k zu r op tim ie rte n E ne rg ie ve rs or gu ng u nd La de ko nz ep te fü r B us ba hn hö fe a m B ei sp ie l H am bu rg S tro m ne tz H am bu rg G m bH , H oc hb ah n AG . V H H G m bH ni ch t e rfa ss t K ei ne E nt fä llt Drucksache 21/8748 Bürgerschaft der Freien und Hansestadt Hamburg – 21. Wahlperiode 14 K on gr es se u nd T ag un ge n se it 20 11 z u Fo rs ch un gs pr oj ek te n un d -k oo pe ra tio ne n H am bu rg er H oc hs ch ul e (K ür ze l) Fa ku ltä t Pr of es su r/ A rb ei ts - gr up pe Fo rs ch un gs - be re ic h/ -th em a K oo pe ra tio n U nt er ne hm en K oo pe ra tio n Fo rs ch un gs - ei nr ic ht un g K on gr es se /T ag un ge n se it 20 11 N am e N am e N am e O rt Te il- ne hm er za hl Zu w en du ng en au s w el ch en öf ftl . E ta ts in w el ch er H öh e? U H H M IN / C he m ie P ro f. Fr öb a S IN G E R , S in o- G er m an E le ct ro m ob ilit y R es ea rc h - In no va tio n fü r ei ne n ac hh al tig e M ob ilit ät , E le kt ro m ob ili tä t hi S O LU TI O N S G m bH , Fl ug ha fe n H am bu rg G m bH , V er ke hr sb et rie be H am bu rg H ol st ei n A G H C U H A W U ni ve rs ity S he nz he n (C hi na ) E -M ob ilit y: C ha lle ng es fo r T ec hn ol og y an d U rb an In fra st ru ct ur e D ev el op m en t H am bu rg ca . 8 0 K ei ne U H H M IN / C he m ie P ro f. Fr öb a S IN G E R , S in o- G er m an E le ct ro m ob ilit y R es ea rc h - In no va tio n fü r ei ne n ac hh al tig e M ob ilit ät , E le kt ro m ob ili tä t hi S O LU TI O N S G m bH , Fl ug ha fe n H am bu rg G m bH , V er ke hr sb et rie be H am bu rg H ol st ei n A G H C U H A W U ni ve rs ity S he nz he n (C hi na ) W or ks ho p m it P ek in g U ni v. S he nz he n ca . 3 0 Ke in e U H H M IN T / F B C he m ie un d P hy si k A G B ur ge r, A G F rö ba , A G L ui ns tra , A G N ie lts ch G ra du at e S ch oo l Ke y Te ch no lo gi es fo r su st . E ne rg y Ke in e D iv . in te rn at io na l S um m er sc hu le n H er bs ts ch ul e G ut S ig ge n, ge fö rd er t v on de r A . T oe pf er S tif tu ng H am bu rg ca . 3 0 ca . 2 5 Ke in e Bürgerschaft der Freien und Hansestadt Hamburg – 21. Wahlperiode Drucksache 21/8748 15 Anlage 3       H am bu rg er H oc hs ch ul e (K ür ze l) Fa ku ltä t Pr of es su r/ A rb ei ts - gr up pe Fo rs ch un gs - be re ic h/ -th em a K oo pe ra tio n U nt er ne hm en K oo pe ra tio n Fo rs ch un gs - ei nr ic ht un g K on gr es se /T ag un ge n se it 20 11 N am e N am e N am e O rt Te il- ne hm er za hl Zu w en du ng en au s w el ch en öf ftl . E ta ts in w el ch er H öh e? H C U U m w el tg er ec ht e S ta dt - un d In fra st ru kt ur pl an un g S in o- G er m an E le ct ro m ob ilit y R es ea rc h (g ef ör de rt vo m B M V I) hy S O LU TI O N S G m bH H A W H am bu rg U ni ve rs itä t H am bu rg In te rn at io na l C on fe re nc e E -M ob ilit y: C ha lle ng es fo r T ec hn ol og y an d U rb an In fra st ru ct ur e D ev el op m en t H C U - H am bu rg 10 0 BM VI , c a. 10 .0 00 € H A W TI D ig ita le In fo rm at io ns t ec hn ik S IN G E R C hi ne si sc h- D eu ts ch e K oo pe ra tio n in de r E le kt ro m ob ili tä t Fl ug ha fe n H am bu rg G m bH hy S ol ut io ns G m bH V er ke hr sb et rie be H am bu rg - H ol st ei n AG P ek in g U ni ve rs ity G ra du at e S ch oo l S he nz en 1) W or ks ho p S IN G E R 2) K on fe re nz E - M ob ilit ät a n de r H C U S he nz en H am bu rg 30 – 4 0 >8 0 K ei ne ge so nd er te n Zu w en du ng en , so nd er n M itt el im R ah m en d es Pr oj ek te s Drucksache 21/8748 Bürgerschaft der Freien und Hansestadt Hamburg – 21. Wahlperiode 16       H am bu rg er H oc hs ch ul e (K ür ze l) Fa ku ltä t Pr of es su r/ A rb ei ts - gr up pe Fo rs ch un gs - be re ic h/ -th em a K oo pe ra tio n U nt er ne hm en K oo pe ra tio n Fo rs ch un gs - ei nr ic ht un g K on gr es se /T ag un ge n se it 20 11 N am e N am e N am e O rt Te il- ne hm er za hl Zu w en du ng en au s w el ch en öf ftl . E ta ts in w el ch er H öh e? H A W LS Fo rs ch un gs - un d Tr an sf er - ze nt ru m A pp lic at io n of Li fe S ci en ce s (s ei t F eb . 20 17 : F TZ N ac hh al tig - ke it un d K lim af ol ge nm an ag em en t) em ob ilit y ns r E U -P ro je kt , IN TE R R EG N SR FD T – As so ci at io n of D an is h Tr an sp or ts a nd Lo gi st ic C en tre s W FB – W irt sc ha fts - fö rd er un g H Ø je -T aa st ru p K om m un e P ro vi nc e of N or th H ol la nd Ze ro E m is si on R es ou rc e O rg an is at io n Tr an sE ne rg y N or th um br i a U ni v. N ew ca st le U ni v. G en t U ni v. D el ft Li nd ho lm e n S ci en ce P ar k A B C iti es in st itu te 1) Tr an sn at io na l P ub lic M ee tin g „T re nd s on E - M ob ilit y in th e N or th S ea R eg io n“ H am bu rg >7 5 K ei ne ge so nd er te n Zu w en du ng en , so nd er n M itt el im R ah m en d es E U -P ro je kt es 2) 1 . H am bu rg er E - M ob ilit y R ou nd ta bl e H am bu rg >8 0 Ke in e 3) 1 st In te rn at io na l W or ks ho p on „E xp er ie nc es a nd th e fu tu re o f E V F as t C ha rg in g“ H am bu rg >5 0 4) 2 . H am bu rg er E - M ob ilit y R ou nd ta bl e H am bu rg >3 0 5) In te rn at io na l C on fe re nc e “T ow ar ds Tr an sn at io na l E - M ob ilit y – E ur op ea n In si gh ts o n ch ar gi ng Te ch no lo gi es a nd th e E le ct rif ic at io n of H ea vy T ra ns po rt” G ot he nbu rg >1 00 6) 3 . E -M ob ilit y N S R R ou nd ta bl e zu E le kt ro m ob ili tä t i n de r H am bu rg >5 0 Bürgerschaft der Freien und Hansestadt Hamburg – 21. Wahlperiode Drucksache 21/8748 17       M et ro po lre gi on A m st er da m 7) In te rn at io na l E - M ob ilit y N S R co nf er en ce „E -M ob ilit y in th e N or th S ea R eg io n – ex pe rie nc e an d re co m m en da tio ns fo r d ev el op m en t f ro m cu rre nt a nd fu tu re E V us er s“ H oj e- Ta as tru p >1 00 8) H am bu rg er Fa ch ta gu ng V eh ic le to G rid H am bu rg >8 0 9) In te rn at io na l C on fe re nc e “P ol ic y, P ra ct ic e an d P ro fit ab ilit y” H ar le m >1 50 10 ) F in al C on fe re nc e “E le ct ric V eh ic le s an d E co C ar s: S ol ut io ns fo r G re en G ro w th ” Lo nd on >1 50 11 ) I nt er na tio na l co nf er en ce o n el ec tri fie d pu bl ic tra ns po rt G ot he nbu rg >1 50 12 ) S pe ci al is t S em in ar “C le an U rb an F re ig ht S ol ut io ns ” H am bu rg >8 0 13 ) F os te rin g E le ct ric M ob ilit y in th e N S R R eg io n – E -M ob ili ty N S R F in al R es ul ts C on fe re nc e H am bu rg >8 0 Drucksache 21/8748 Bürgerschaft der Freien und Hansestadt Hamburg – 21. Wahlperiode 18       H am bu rg er H oc hs ch ul e (K ür ze l) Fa ku ltä t Pr of es su r/ A rb ei ts - gr up pe Fo rs ch un gs - be re ic h/ -th em a K oo pe ra tio n U nt er ne hm en K oo pe ra tio n Fo rs ch un gs - ei nr ic ht un g K on gr es se /T ag un ge n se it 20 11 N am e N am e N am e O rt Te il- ne hm er - za hl Zu w en du ng en au s w el ch en öf ftl . E ta ts in w el ch er H öh e? H S U E le kt ro - te ch ni k E le kt ris ch e E ne rg ie - sy st em e, Pr of . S ch ul z Te st v on E le kt ro - fa hr ze ug en K ei ne E nt fä llt N ac hh al tig e E ne rg ie ve rs or gu ng un d In te gr at io n vo n S pe ic he rn 2 01 3 un d 20 14 H S U 42 u nd 4 5 K ei ne H S U E le kt ro - te ch ni k E le kt ris ch e E ne rg ie - sy st em e, Pr of . S ch ul z E rri ch tu ng v on La de sä ul en S tro m ne tz H am bu rg G m bH E nt fä llt N ac hh al tig e E ne rg ie ve rs or gu ng un d In te gr at io n vo n S pe ic he rn 2 01 5 H S U 54 20 00 E ur o fü r Ta gu ng sb an d vo m C lu st er E rn eu er ba re E ne rg ie n H am bu rg H S U E le kt ro - te ch ni k E le kt ris ch e E ne rg ie - sy st em e, Pr of . S ch ul z M et as tu di e zu A nf or de ru ng en an d as S tro m ne tz d ur ch E le kt ro m ob ilit ät , in sb es on de re El ek tro bu ss e, in H am bu rg S tro m ne tz H am bu rg G m bH , H oc hb ah n AG . V H H G m bH E nt fä llt N ac hh al tig e E ne rg ie ve rs or gu ng un d In te gr at io n vo n S pe ic he rn 2 01 6 H S U 72 K ei ne Bürgerschaft der Freien und Hansestadt Hamburg – 21. Wahlperiode Drucksache 21/8748 19 W el ch e Fo rs ch un gs pr oj ek te w ur de n w ie g ef ör de rt ? W ird e in e A ns ch lu ss fin an zi er un g be nö tig t? H am bu rg er H oc hs ch ul e (K ür ze l) Fa ku ltä t Pr of es su r/ A rb ei ts - gr up pe Fo rs ch un gs be re ic h/ - th em a Fö rd er un g 20 11 -2 01 7 (je w ei ls Ja hr u nd H öh e au sw ei se n) D rit tm itt el 2 01 1- 20 17 a us d er W irt sc ha ft (je w ei ls M itt el ge be r, Ja hr u nd H öh e au sw ei se n) M itt el be da rf A ns ch lu ss - fin an zi er un g Fo rs ch un gs - pr oj ek t b is 20 20 ? M itt el be da rf A ns ch lu ss - fin an zi er un g Fo rs ch un gs - pr oj ek t a b 20 20 ? EU B un d FH H (H öh e, Fi na nz ie ru ng squ el le ) (H öh e, Fi na nz ie ru ng squ el le ) U H H M IN Pr of . F rö ba S IN G E R , S in o- G er m an E le ct ro m ob ili ty R es ea rc h - In no va tio n fü r e in e na ch ha lti ge M ob ilit ät , E le kt ro m ob ili tä t K ei ne 40 3. 09 8, -€ (0 1. 20 14 - 10 .2 01 7) K ei ne K ei ne M itt el A ns ch lu ss - fin an zi er un g si nn vo ll, Fo lg en an tra g ge pl an t W ei te rfü hr un g si nn vo ll U H H M IN Pr of . F rö ba H yS co re , E ffi zi en te H 2- S pe ic he ru ng d ur ch ne ua rti ge h ie ra rc hi sc he po rö se C or e- S he ll- S tru kt ur en m it ei ng el ag er te n Li ch tm et al lh yd rid en - Te ilp ro je kt K oh le ns to ffe /K om po si te K ei ne 50 8. 00 4, -€ (0 1. 20 16 - 12 .2 01 8) K ei ne K ei ne M itt el K ei ne M itt el K ei ne M itt el U H H M IN Pr of . H in ze S IM U R O M , P ar am et ris ch e M od el lre du kt io n zu r S im ul at io n un d ro bu st en O pt im ie ru ng v on el ek tro m ec ha ni sc he n E ne rg ie w an dl er n K ei ne 22 8. 34 6, 7 5€ (0 7. 20 13 - 11 .2 01 6) K ei ne K ei ne M itt el K ei ne M itt el K ei ne M itt el Drucksache 21/8748 Bürgerschaft der Freien und Hansestadt Hamburg – 21. Wahlperiode 20 Anlage 4          H am bu rg er H oc hs ch ul e (K ür ze l) Fa ku ltä t Pr of es su r/ A rb ei ts - gr up pe Fo rs ch un gs be re ic h/ - th em a Fö rd er un g 20 11 -2 01 7 (je w ei ls J ah r un d H öh e au sw ei se n) D rit tm itt el 20 11 -2 01 7 au s de r W irt sc ha ft (je w ei ls M itt el ge be r, Ja hr u nd H öh e au sw ei se n) M itt el be da rf A ns ch lu ss - fin an zi er un g Fo rs ch un gs - pr oj ek t b is 20 20 ? M itt el be da rf A ns ch lu ss - fin an zi er un g Fo rs ch un gs - pr oj ek t a b 20 20 ? EU B un d FH H (H öh e, Fi na nz ie ru ng squ el le ) (H öh e, Fi na nz ie ru ng s -q ue lle ) U H H M IN P ro f. D r. P et er B ur ge r P ro f. D r. M ic ha el Fr öb a P ro f. D r. G er rit Lu in st ra G ra du at e S ch oo l K ey Te ch no lo gi es fo r S us ta in ab le E ne rg y Sy st em s in S m ar t G rid s Ke in e Ke in e W is se nsc ha fts - st ift un g H am bu rg ab 2 01 2/ 13 ca . 1 ,0 8 M io . E ur o (d av on c a. 36 0 Ts d. € fü r H AW ) K ei ne M itt el W ei te rfü hr un gs - ko nz ep t vo rb er ei te t Bi sh er k ei ne Fi na nz ie ru ng An sc hl us sfin an zi er un g si nn vo ll W ei te rfü hr un g si nn vo ll U H H M IN Pr of . B ur ge r M ic ro Fl ow : U nt er su ch un g na no st ru kt ur ie rte r E le kt ro de n un d de s E le kt ro ly ts K ei ne 48 87 .6 02 € (0 9. 20 12 - 12 .2 01 7) K ei ne K ei ne M itt el K ei ne M itt el K ei ne M itt el U H H M IN Pr of . F rö ba S tru kt ur ie rte E le kt ro de n fü r M et al l-L uf t-A kk um ul at or en (S TE LL A ) K ei ne 54 0. 28 9 € (0 6. 20 11 - 10 .2 01 4) K ei ne K ei ne M itt el K ei ne M itt el K ei ne M itt el U H H M IN P ro f. B ur ge r P ro f. Lu in st ra P ro f. Fr öb a G ra du at e S ch oo l C 1- C he m is try in R es ou rc e an d E ne rg y M an ag em en t K ei ne K ei ne 60 .1 50 € (J ah r n ic ht er fa ss t) K ei ne M itt el K ei ne M itt el K ei ne M itt el U H H M IN Pr of . F rö ba Fu nk tio ns m at er ia lie n un d M at er ia la na ly tik z u Li th iu m - H oc hl ei st un gs ba tte rie n K ei ne 44 3. 00 0 € (0 4. 20 08 - 12 .2 01 4) K ei ne K ei ne M itt el K ei ne M itt el K ei ne M itt el U H H M IN P ro f. Fr öb a N an of ille r Ke in e Ke in e Ke in e BA SF , 0 1. 15 - 12 .1 6, 14 3. 82 0 € K ei n en ts pr ec he nd er M itt el be da rf K ei n en ts pr ec he nd er M itt el be da rf Bürgerschaft der Freien und Hansestadt Hamburg – 21. Wahlperiode Drucksache 21/8748 21          H am bu rg er H oc hs ch ul e (K ür ze l) Fa ku ltä t Pr of es su r/ A rb ei ts - gr up pe Fo rs ch un gs be re ic h/ - th em a Fö rd er un g 20 11 -2 01 7 (je w ei ls J ah r un d H öh e au sw ei se n) D rit tm itt el 20 11 -2 01 7 au s de r W irt sc ha ft (je w ei ls M itt el ge be r, Ja hr u nd H öh e au sw ei se n) M itt el be da rf A ns ch lu ss - fin an zi er un g Fo rs ch un gs - pr oj ek t b is 20 20 ? M itt el be da rf A ns ch lu ss - fin an zi er un g Fo rs ch un gs - pr oj ek t a b 20 20 ? EU B un d FH H (H öh e, Fi na nz ie ru ng squ el le ) (H öh e, Fi na nz ie ru ng s -q ue lle ) U H H M IN Pr of . F rö ba E le kt ro ch em is ch e S pe ic he r i m S ys te m K ei ne K ei ne K ei ne 45 5. 00 0 € (K IT , (1 2. 20 12 - 12 .2 01 4) K ei ne M itt el K ei ne M itt el TU H H S tu di en - de ka na t V er fa hr - en ste ch ni k P ro f. Ka lts ch m itt , In st itu t f ür U m w el tte ch ni k un d E ne rg ie - w irt sc ha ft In no Tr ei b - I nn ov at iv e Tr ei bs to ffe d er Z uk un ft K ei ne 01 .2 01 4- 02 .2 01 7 18 2. 40 0 € K ei ne M TU , R ol ls - R oy ce je w ei ls 10 .2 50 € in 20 17 K ei ne M itt el K ei ne M itt el TU H H S tu di en - de ka na t V er fa hr - en ste ch ni k P ro f. Ka lts ch m itt , In st itu t f ür U m w el tte ch ni k un d E ne rg ie - w irt sc ha ft H yS co re – W as se rs to ffs pe ic he ru ng fü r m ob ile A nw en du ng en K ei ne 20 16 : 89 .0 76 € 20 17 : 18 8. 79 8 € K ei ne K ei ne M itt el K ei ne M itt el K ei ne M itt el TU H H U m w el tte ch ni k un d E ne rg ie - w irt - sc ha ft P ro f. Ka lts ch m itt W as se rs to ffs ta tio n H am bu rg Ke in e Ke in e Ke in e T€ 3 00 1/ 20 10 -1 2/ 20 14 V at te nf al l E ur op e In no va tio n G m bH K ei ne M itt el K ei ne M itt el TU H H V er ke hr s -p la nu ng un d Lo gi st ik P ro f. Fl äm ig Fa hr da te ne rh eb un g im P ro je kt E -Q ua rti er H am bu rg Ke in e T€ 4 2 20 15 -lf d. K ei ne K ei ne M itt el K ei ne M itt el K ei ne M itt el Drucksache 21/8748 Bürgerschaft der Freien und Hansestadt Hamburg – 21. Wahlperiode 22          H am bu rg er H oc hs ch ul e (K ür ze l) Fa ku ltä t Pr of es su r/ A rb ei ts - gr up pe Fo rs ch un gs be re ic h/ - th em a Fö rd er un g 20 11 -2 01 7 (je w ei ls J ah r un d H öh e au sw ei se n) D rit tm itt el 20 11 -2 01 7 au s de r W irt sc ha ft (je w ei ls M itt el ge be r, Ja hr u nd H öh e au sw ei se n) M itt el be da rf A ns ch lu ss - fin an zi er un g Fo rs ch un gs - pr oj ek t b is 20 20 ? M itt el be da rf A ns ch lu ss - fin an zi er un g Fo rs ch un gs - pr oj ek t a b 20 20 ? EU B un d FH H (H öh e, Fi na nz ie ru ng squ el le ) (H öh e, Fi na nz ie ru ng s -q ue lle ) TU H H M P ro f. Ac ke rm an n In no va tiv es P rü fto ol fü r au to m ob ile S te ue rg er ät e m it ec ht ze itf äh ig er el ek tro ni sc he r L as t u nd be nu tz er fre un dl ic he r To ol ke tte ; E nt w ic kl un g ge ne ris ch er M od el le el ek tri sc he r V er br au ch er m it ei ne r n eu ar tig en se lb st än di ge n P ar am et ris ie ru ng Ke in e 12 8. 79 4 € (1 /2 01 5- 1/ 20 17 ) K ei ne K ei ne M itt el K ei ne M itt el K ei ne M itt el TU H H W P ro f. Fl äm ig In no va tio n fü r e in e na ch ha lti ge M ob ilit ät , E le kt ro m ob ilit ät : W irt sc ha ft am S tro m Ke in e 1. 61 6. 39 4 € 20 12 -2 01 6 K ei ne K ei ne M itt el K ei ne M itt el K ei ne M itt el H C U U m w el tg ere ch te S ta dt - u nd In fra st ru ktu rp la nu ng E- Q ua rti er H am bu rg (P ro je kt d er M od el lre gi on E le kt ro m ob ili tä t H am bu rg ge fö rd er t v om B M V I) K ei ne 49 9. 68 4 € be w illi gt im Ja hr 2 01 3; La uf ze it: 20 13 - 20 17 Ke in e K ei ne M itt el D er ze iti ge r S ta nd : l äu ft au s W ei te re A kq ui si tio n vo n B un de sm itt el n ge pl an t D er ze iti ge r S ta nd : l äu ft au s W ei te re A kq ui si tio n vo n B un de sm itt el n ge pl an t H C U U m w el tg ere ch te S ta dt - u nd In fra st ru ktu rp la nu ng S in o- G er m an E le ct ro m ob ilit y R es ea rc h (g ef ör de rt vo m B M V I) K ei ne 19 1. 16 9 € be w illi gt im Ja hr 2 01 4: La uf ze it: 20 14 -2 01 7 Ke in e K ei ne M itt el D er ze iti ge r S ta nd : l äu ft au s W ei te re A kq ui si tio n vo n B un de sm itt el n ge pl an t D er ze iti ge r S ta nd : l äu ft au s W ei te re A kq ui si tio n vo n B un de sm itt el n ge pl an t   Bürgerschaft der Freien und Hansestadt Hamburg – 21. Wahlperiode Drucksache 21/8748 23          H am bu rg er H oc hs ch ul e (K ür ze l) Fa ku ltä t Pr of es su r/ A rb ei ts - gr up pe Fo rs ch un gs be re ic h/ - th em a Fö rd er un g 20 11 -2 01 7 (je w ei ls J ah r un d H öh e au sw ei se n) D rit tm itt el 20 11 -2 01 7 au s de r W irt sc ha ft (je w ei ls M itt el ge be r, Ja hr u nd H öh e au sw ei se n) M itt el be da rf A ns ch lu ss - fin an zi er un g Fo rs ch un gs - pr oj ek t b is 20 20 ? M itt el be da rf A ns ch lu ss - fin an zi er un g Fo rs ch un gs - pr oj ek t a b 20 20 ? EU B un d FH H (H öh e, Fi na nz ie ru ng squ el le ) (H öh e, Fi na nz ie ru ng s -q ue lle ) H A W TI El ek tro - te ch ni k un d S en so rik B ee de l K ei ne 20 14 : 13 6. 81 6 € Ke in e K ei ne M itt el ca . 5 40 .0 00 € vo ra us si ch tli ch et w a en ts pr ec he nd de s M itt el be da rfs bi s 20 20 H A W TI El ek tro - te ch ni k un d S en so rik U rb an M ob ili ty L ab K ei ne K ei ne 20 14 : 42 0. 00 0 € K ei ne M itt el K ei ne M itt el K ei ne M itt el H A W TI D ig ita le In fo rm atio ns te ch ni k S IN G E R C hi ne si sc h- D eu ts ch e K oo pe ra tio n in d er E le kt ro m ob ili tä t K ei ne 20 14 : 20 9. 99 5 € Ke in e K ei ne M itt el 45 6. 00 0 €, A nt ra g B at se m o ge st el lt be im B M B F/ V D I Fi na nz ie ru ng no ch o ffe n vo ra us si ch tli ch et w a en ts pr ec he nd de s M itt el be da rfs bi s 20 20 H A W TI D ig ita le In fo rm atio ns te ch ni k G ra du at e S ch oo l „ K ey Te ch no lo gi es fo r su st ai na bl e E ne rg y“ K ei ne K ei ne 20 12 : 72 .4 50 € 20 13 : 89 .7 00 € 20 14 : 14 0. 71 2 € K ei ne M itt el K ei n en ts pr ec he nd er M itt el be da rf K ei n en ts pr ec he nd er M itt el be da rf H A W TI D ig ita le In fo rm at io ns te ch ni k B at te rie -T es tla bo r H A W K ei ne K ei ne 20 12 : 47 .0 00 € 20 13 : 10 .0 00 € 20 14 : 43 .0 06 € 20 15 : 54 .8 13 € K ei ne M itt el ca . 5 0. 00 0 € pr o Ja hr Fi na nz ie ru ng no ch o ffe n ca . 5 0. 00 0 € pr o Ja hr Fi na nz ie ru ng no ch o ffe n Drucksache 21/8748 Bürgerschaft der Freien und Hansestadt Hamburg – 21. Wahlperiode 24 H am bu rg er H oc hs ch ul e (K ür ze l) Fa ku ltä t Pr of es su r/ A rb ei ts - gr up pe Fo rs ch un gs be re ic h/ - th em a Fö rd er un g 20 11 -2 01 7 (je w ei ls J ah r un d H öh e au sw ei se n) D rit tm itt el 20 11 -2 01 7 au s de r W irt sc ha ft (je w ei ls M itt el ge be r, Ja hr u nd H öh e au sw ei se n) M itt el be da rf A ns ch lu ss - fin an zi er un g Fo rs ch un gs - pr oj ek t b is 20 20 ? M itt el be da rf A ns ch lu ss - fin an zi er un g Fo rs ch un gs - pr oj ek t a b 20 20 ? H A W LS Fo rs ch un gs - un d Tr an sf er - ze nt ru m A pp lic at io n of L ife Sc ie nc es (s ei t F eb . 20 17 : F TZ N ac hh al tig - ke it un d K lim af ol ge n m an ag em en t) em ob ilit y ns r K ei ne 20 13 : 27 7. 00 2 € 20 14 : 1. 12 5. 29 2 € 20 15 : 81 3. 02 6 € 20 16 : 92 4. 22 4 € Ke in e K ei ne M itt el K ei ne M itt el K ei ne M itt el H S U El ek tro - te ch ni k E le kt ris ch e E ne rg ie - sy st em e, Pr of . S ch ul z Te st v on E le kt ro fa hr ze ug en K ei ne 40 .0 00 € (2 01 3) 40 .0 00 € (2 01 4) Ke in e K ei ne M itt el K ei ne M itt el K ei ne M itt el H S U El ek tro - te ch ni k E le kt ris ch e E ne rg ie - sy st em e, Pr of . S ch ul z E rr ic ht un g vo n La de sä ul en K ei ne 20 .0 00 € (2 01 7) Ke in e K ei ne M itt el K ei ne M itt el K ei ne M itt el H S U El ek tro - te ch ni k E le kt ris ch e E ne rg ie - sy st em e, Pr of . S ch ul z M et as tu di e zu A nf or de ru ng en a n da s S tro m ne tz d ur ch E le kt ro m ob ilit ät , in sb es on de re El ek tro bu ss e, in H am bu rg K ei ne K ei ne K ei ne S tro m ne tz H H G m bH 5 0. 00 0 € (2 01 6) H oc hb ah n AG 30 .0 00 € (2 01 6) V H H G m bH 20 .0 00 € (2 01 6) 35 0. 00 0 € (B un d) K ei ne M itt el Bürgerschaft der Freien und Hansestadt Hamburg – 21. Wahlperiode Drucksache 21/8748 25 noch Anlage 4 A nz ah l P at en te u nd A us gr ün du ng en a us d en F or sc hu ng sp ro je kt en s ei t 2 01 1 H am bu rg er H oc hs ch ul e (K ür ze l) Fa ku ltä t Pr of es su r/ A rb ei ts - gr up pe Fo rs ch un gs - be re ic h/ -th em a A nz ah l P at en ta nm el du ng en s ei t 20 11 a us d en Fo rs ch un gs be re ic he n od er - pr oj ek te n A nz ah l d er A us gr ün du ng en a us d en Fo rs ch un gs be re ic he n od er -p ro je kt en s ei t 2 01 1 N am e G rü nd un gs ja h r G rü nd un gs ho ch sc hu le U H H M IN P ro f. Th ea to B at te rie n U H H 10 7 in 2 01 5 an ge m el de t ke in e ke in e ke in e U H H M IN P ro f. Th ea to B at te rie n U H H 10 8 in 2 01 6 an ge m el de t ke in e ke in e ke in e U H H M IN P ro f. Fr öb a W är m esp ei ch er un g U H H 14 1 A nm el du ng E nd e A pr il 20 17 v or ge se he n G rü nd un g (E X IS T) m it P at en ta nm el - du ng U H H 14 1 in P la nu ng ke in e ke in e TU H H M -4 P ro f. Ac ke rm an n E le kt ro -S ur fb oa rd ke in e La m pu ga 20 16 TU H H TU H H M -1 7 / M -2 3 P ro f. K ra us e / S ch üp ps tu hl el ek tri sc h an ge tri eb en er Fa hr ra d A nh än ge r 1 N ü w ie l ca . 2 01 4 TU H H B R E E ZE G rü nd un g in Vo rb er ei tu ng TU H H P Y D R O 20 16 TU H H R E C A LM G rü nd un g in Vo rb er ei tu ng TU H H V IV A C O N TE R R A G rü nd un g in Vo rb er ei tu ng TU H H be nt e k k 20 14 TU H H vi lis to 20 16 TU H H Drucksache 21/8748 Bürgerschaft der Freien und Hansestadt Hamburg – 21. Wahlperiode 26 Anlage 5 8748ska_text 8748ska_Anlagen 8748ska_Antwort_Anlage1 8748ska_Antwort_Anlage2 8748ska_Antwort_Anlage3 8748ska_Antwort_Anlage4 8748ska_Antwort_Anlage5